Để học sinh là chủ thể trải nghiệm
Theo cô giáo Nguyễn Thị Quỳnh Giang (GV Ngữ Văn –Trường THPT Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh), việc phát triển năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động cho học sinh là một việc làm rất quan trọng và có ý nghĩa trong dạy học theo hướng đổi mới. Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả, đòi hỏi giáo viên phải nắm vững quy trình, đa dạng hóa các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp (HĐTN-HN) phù hợp để động viên, rèn luyện các kĩ năng cho học sinh để các em không còn bỡ ngỡ, e ngại trong việc tiếp cận và tham gia các hoạt động.
 |
Cô giáo Nguyễn Thị Quỳnh Giang - GV Trường THPT Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh. |
Đối với bậc THPT, năm học 2022 - 2023 là năm đầu tiên thực hiện Chương trình GDPT 2018, trong đó có việc tổ chức HĐTN-HN cho học sinh lớp 10.
Từ đầu năm học, cùng với hướng dẫn học sinh xây dựng nội quy của lớp, trường và các kỹ năng cơ bản, giáo viên cần giới thiệu, hướng dẫn học sinh tìm hiểu về vai trò, vị trí, mục tiêu, đặc điểm của HĐTN-HN. Bên cạnh đó là các phương pháp, hình thức tổ chức các HĐTN-HN.
Qua đây, các em sẽ biết lựa chọn hình thức tổ chức phù hợp với nội dung, cũng như nắm được các bước cơ bản cần thực hiện, trách nhiệm của từng cá nhân khi tham gia HĐTN-HN.
“Giáo viên nên hướng dẫn cho học sinh lựa chọn nội dung thực hiện trong cả năm học dựa trên chủ điểm của từng tháng, điều kiện, khả năng của bản thân, của lớp, của trường, của địa phương có thể tổ chức được. Việc này tạo tâm thế sẵn sàng cho học sinh”, cô Giang cho biết.
Ngoài ra, trong quá trình giảng dạy, GV cần tổ chức nhiều hình thức, phương pháp dạy học khác nhau như: cá nhân, nhóm, trò chơi, đố vui, ứng dụng công nghệ thông tin, các kỹ thuật dạy học tích cực.
 |
Một tiết sinh hoạt dưới cờ của học sinh Trường THPT Hồng Lĩnh. |
HĐTN-HN coi trọng các hoạt động thực tiễn mang tính tự chủ của học sinh, về cơ bản là hoạt động mang tính tập thể trên tinh thần tự chủ cá nhân, với sự nỗ lực giáo dục giúp phát triển sáng tạo và cá tính riêng của mỗi cá nhân trong tập thể. Đây là những hoạt động giáo dục được tổ chức gắn liền với kinh nghiệm, cuộc sống để học sinh trải nghiệm và sáng tạo. Điều đó đòi hỏi các hình thức và phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm phải đa dạng, linh hoạt, học sinh tự hoạt động, trải nghiệm là chính.
Để đạt được mục đích, yêu cầu và hiệu quả của HĐTN-HN nhằm đổi mới phương pháp giáo dục cần có kế hoạch, phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động thực sự khoa học và phù hợp.
Muốn vậy, GV phải tích cực đổi mới, sáng tạo trong các tổ chức các hoạt động cho HS. Áp dụng các kỹ thuật dạy học hiện đại như: kỹ thuật mảnh ghép, kỹ thuật khăn trải bàn, kỹ thuật XYZ, kỹ thuật phòng tranh,… Ngoài ra, GV cần phát huy tối đa các hình thức sân khấu hóa, trò chơi, diễn đàn, hội thảo, hội thi, cuộc thi,…
“Điều quan trọng là phương pháp được lựa chọn cần phát huy cao độ vai trò chủ động, tích cực, sáng tạo của học sinh, khai thác tối đa kinh nghiệm các em đã có, tạo sự tự tin cho các em trong thiết kế và tổ chức các hoạt động, trở thành “chủ thể trải nghiệm”, cô Quỳnh Giang nhấn mạnh.
Trao cơ hội cho tất cả học sinh
Cô giáo Quỳnh Giang cũng lưu ý, khi tham gia các HĐTN-HN, GV cần hướng dẫn các em các kỹ năng cơ bản như: kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng lắng nghe và phản hồi tích cực, kỹ năng ghi chép, thu thập xử lý thông tin, kỹ năng ra quyết định,… Đồng thời xây dựng niềm tin đối với HS, từ đó giao nhiệm vụ để các em tự tin hơn.
“HĐTN-HN tạo cơ hội cho HS tham gia các hoạt động phục vụ cộng đồng và hoạt động giáo dục hướng nghiệp qua đó hình thành những phẩm chất và năng lực cho học sinh. Trong đó, các kỹ năng nền sẽ giúp HS tự tin, chủ động thiết kế và tổ chức các hoạt động để HĐTN-HN thực sự là trò trải nghiệm chứ không phải thầy trải nghiệm”, cô Giang cho hay.
 |
Khi tham gia các HĐTN-HN, GV cần hướng dẫn các em các kỹ năng cơ bản như: kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng lắng nghe và phản hồi tích cực... |
Ngoài ra, việc khai thác các câu lạc bộ trường học cũng là một hình thức tổ chức hiệu quả các HĐTN-HN. Ban chủ nhiệm các câu lạc bộ sẽ chủ trì tổ chức các hoạt động sau khi có sự góp ý, thiết kế của các thành viên dưới sự định hướng của BGH nhà trường. Thông qua các câu lạc bộ, HS được thể hiện sự đam mê sáng tạo, vừa định hướng các em trong học tập và rèn luyện nhiều kỹ năng như: giao tiếp, lắng nghe và biểu đạt ý kiến, trình bày suy nghĩ, ý tưởng, làm việc nhóm…
Giáo viên cũng cần mạnh dạn giao việc cho hội đồng tự quản, ban cán sự lớp thực hiện các nhiệm vụ quản lý lớp, duy trì tổ chức giờ sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt giáo dục theo chủ đề, sinh hoạt lớp và sinh hoạt câu lạc bộ. Khuyến khích các em chủ động thiết kế và tổ chức kịch bản thực hiện HĐTN-HN. Tích cực đăng ký tham gia các câu lạc bộ. Từ đó, giúp các em có cơ hội bộc lộ khả năng của bản thân, rèn luyện các phẩm chất, năng lực cần thiết để tổ chức các HĐTN-HN hiệu quả.
 |
Tất cả học sinh cần được trao cơ hội để thể hiện bản thân khi tham gia HĐTN-HN. |
Ngoài ra, GV cần trao cơ hội cho tất cả HS tham gia vào các HĐTN-HN. Đây là hoạt động mang tính chất tập thể trên tinh thần tự chủ nhằm phát triển khả năng sáng tạo và cá tính riêng của mỗi cá nhân trong tập thể. Giáo viên cần giúp đỡ, hỗ trợ cho các em thực hiện đầy đủ các bước từ: xây dựng ý tưởng - Xây dựng các kế hoạch - Công tác chuẩn bị thực hiện - Tổ chức thực hiện - Đánh giá kết quả. “Việc các em tham gia đầy đủ từng bước sẽ giúp hình thành và rèn luyện các phẩm chất năng lực cần thiết: năng lực tổ chức, năng lực giao tiếp, tự giải quyết các vấn đề”, cô Quỳnh Giang lưu ý.
