Ai chủ trương xây hồ Kẻ Gỗ?
Cùng đi với chúng tôi về thăm ngôi đền có chị Dung, Ban Tuyên giáo huyện Cẩm Xuyên. Và một nhân chứng sống rất quan trọng là bác Đào Văn Tình – Nguyên Giám đốc Sở Thủy lợi Nghệ Tĩnh và nay là chủ tịch Hội cựu TNXP ở Hà Tĩnh. Mặc dù rất mệt do tuổi cao nhưng ông Tình vẫn vui vẻ nhận lời đi cùng đoàn. Ông muốn cung cấp những tư liệu mới nhât, chính xác nhất, về quá trình xây hồ Kẻ Gỗ và đền thờ cố Tổng Bí thư Lê Duẩn mà như ông nói theo cánh báo chí thường giật tít hấp dẫn là: “Đền thờ cố Tổng Bí thư Lê Duẩn trên Hồ Kẻ Gỗ - Chuyện bây giời mới kể”…
Cố Tổng Bí thư Lê Duẩn sinh ngày 7/4/1907 tại làng Bích La, xã Triệu Đông, huyện Triệu Phong (Quảng Trị) nhưng quê gốc ở làng Phương Lai, xã Cẩm Duệ, huyện Cẩm Xuyên (Hà Tĩnh). Ở làng này còn có Am tháp và đền thờ Lê Am đó chính là liệt tổ của cố Tổng Bí thư xây dựng cách đây hơn 500 năm. Trên đường đi lên hồ Kẻ Gỗ, ông Đào Văn Tình hỏi tôi: - Chú có biết ai là người đầu tiên gợi ý về xây Hồ Kẻ Gỗ không? Thấy tôi tò mò muốn tìm hiểu, ông trang trọng nói rành rọt tự trả lời: - Đó là Chủ tịch Hồ Chí Minh.
 |
| Bức tượng của cố TBT Lê Duẩn trong ngôi đền |
Chúng tôi cùng ngạc nhiên thốt lên: Bác Hồ! Ông Tình kể: “ Thật ra thì từ năm 1932 thực dân Pháp đã cho khảo sát xây dựng hồ Kẻ Gỗ. Hồ có hồ sơ kỹ thuật từ năm 1934 đến 1936 Pháp bắt đầu tiến hành làm thủy lợi. Nhưng sau đó phải dừng lại vì chiến tranh thế giới thứ hai. Tưởng mọi chuyển quên đi nhưng ngày 15/6/1957 trong chuyến về thăm Hà Tĩnh khi nói chuyện với cán bộ lãnh đạo tỉnh, Bác Hồ đã nhắc nhở Hà Tĩnh cần lục lại và nghiên cứu hồ sơ hồ Kẻ Gỗ để khi nào có thời cơ thì tiến hành xây dựng. Mới biết tầm nhìn chiến lược của Bác ngay từ lúc ấy đã biết lo cho mai sau.
Kẻ Gỗ vốn tên của một làng Việt cổ xã Cẩm Duệ, nay thuộc xã Cẩm Mỹ cách trung tâm thành phố Hà Tĩnh khoảng 20km về phía nam. Kẻ Gỗ xưa nằm dọc theo hai bờ sông Rào Cái (còn gọi là sông Ngàn Mọ). Rào Cái là dòng sông hội tụ của hàng triệu khe suối từ dãy Trường Sơn đổ về. Mưa nắng thì Rào Cái khô hạn, mùa mưa thì chảy quá nhanh, quá mạnh trở thành tai ương cho cả vùng phía Nam Hà Tĩnh. Hôm Bác về thăm còn có ông Trần Đăng Khoa lúc đó là Bộ trưởng Xây dựng, Thủy lợi và Kiến trúc đã giao cho Viện Thủy lợi lục tìm hồ sơ thời Pháp. Đặc biệt sau đó Tổng Bí thư Lê Duẩn đã trực tiếp nhiều lần làm việc với tỉnh Nghệ Tĩnh để bàn việc xây hồ.
Hòn đảo mang tên cố Tổng Bí thư
 |
Khi chúng tôi đến hồ Kẻ Gỗ thì công trình đường và cầu bắc từ đất liền ra đền như một cái nơ thắt trên mái tóc sóng sánh ánh nước mặt trời. Để nhân dân thuận lợi khi đến dâng hương vãn cảnh đền, năm 2016 UBND tỉnh Hà Tĩnh đã phê duyệt dự án đầu tư công trình đường và cầu bắc từ đất liền ra hồ Kẻ Gỗ với tổng mức 24,9 tỷ đồng. Trong đó vốn ngân sách tỉnh 7,5 tỷ đồng, vốn xã hội hóa 14,7 tỷ đồng do Sở GTVT Hà Tĩnh làm chủ đầu tư đảm bảo thi công chất lượng, thẩm mỹ và hoàn thành đúng kế hoạch khánh thành vào dịp 110 năm Ngày sinh cố Tổng Bí thư Lê Duẩn.
Bây giờ trước mắt chúng tôi hồ nước dài hơn 30 km với trữ lượng 350 triệu mét khối tưới cho gần 17.000 ha lúa, màu cho các huyện Thạch Hà, Cẩm Xuyên, thành phố Hà Tĩnh và phía Bắc huyện Kỳ Anh. Để tỏ lòng thành kính và tri ân công lao to lớn của cố Tổng Bí thư Lê Duẩn, được sự thống nhất của gia đình, tỉnh Hà Tĩnh đã quyết định đầu tư xây dựng đến thờ cố Tổng Bí thư tại hòn đảo này từ năm 2011 nhân kỷ niệm 180 năm thành lập tỉnh (1831 - 2011). Sau ba năm xây dựng đền thờ hoàn thành trở thành địa chỉ văn hóa tâm linh hấp dẫn và được khánh thành vào ngày 18/1/2014. Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã vào dự. Khi nghe tôi hỏi: “Tại sao hòn đảo này lại được gọi là đảo Lê Duẩn?”. Ông Đào Văn Tình trầm tư một chút và nhớ lại:
- Hôm Tổng Bí thư về đây đã cùng các đồng chí trong Bộ Tư lệnh Quân khu 4 và đồng chí Bí thư Tỉnh ủy Trương Kiện đã đi khảo sát trên hồ. Hiện nay tấm ảnh đen trắng đó còn được trưng bày trong đền thờ cố Tổng Bí thư, chính xác đó là ngày 2/5/1979. Còn hồ thì đã hoàn thành trước đó vào tháng 8/1978. Mấy chiếc thuyền máy rẽ sóng tháp tùng Tổng Bí thư đi một vòng quanh hồ lúc về đến hòn đảo gần sát bờ này thì trời đã trưa. Tổng Bí thư đề nghị được lên thăm đảo mà mắc chiếc võng bạt dã chiến của quân đội nằm nghỉ dưới bóng mát của những tán cây rì rào nắng xanh.
Đền thờ cố Tổng Bí thư Lê Duẩn tọa lạc trên đỉnh một ngọn đồi. Ngày trước ngọn đồi này cùng nhiều ngọn đồi khác từ bờ ra có thể đi bộ nhưng khi xả nước hồ Kẻ Gỗ ngập tràn thành biển hồ thì ngọn đồi biến thành hòn đảo nhỏ xinh xắn. Từ trên cao nhìn xuống ngôi đền giống như một đài hoa bát giác tám cạnh. Từ bờ nước lên đền có một con đường bậc tam cấp được lát bằng những khối đá xứ Thanh màu xám vững chãi. Kiến trúc ngôi đền giản dị, mộc mạc những không giản đơn với những hàng cột lim chắc chắn. Trong đền có bức tượng bán thân của cố Tổng Bí thư nặng hơn 1 tấn bằng đồng. Ở đây có nhiều bức ảnh tư liệu quý hình ảnh những lần cố Tổng Bí thư về thăm quê hương. Phía ngoài ngôi đền còn có cây thiên tuế của nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương và cây bồ đề của nguyên Chủ tịch nước Trương Tấn Sang trồng khi về thăm.
Đền thiêng
Chúng tôi trở về Cẩm Duệ và được chị Dung – Phó Tuyên giáo Huyện ủy vốn là một cô giáo dạy Sử đưa đi thăm Am tháp đá. Có lẽ chị Dung muốn được chúng tôi sống lại không gian lịch sử một thời với bao dấu ấn trên vùng đất này. Tôi hỏi Dung: “Sao người ta gọi đền thờ cố Tổng Bí thư là đền thiêng?”.
Dung nói: Thiêng ở đây là tình cảm thiêng liêng trong lòng mỗi người anh ạ. Những lần về, bao giờ cố Tổng Bí thư cũng dành thời gian trò chuyện với dân làng. Đặc biệt là lần về thăm Am tháp Cẩm Duệ để bái tổ và thăm cố hương vào ngày 4/4/1979. Còn cổ tháp này thì thiêng thật vì có một kiểu kiến trúc rất đặc biệt với nghệ thuật lắp ghép, gọt, đẽo đá khối xếp chồng khít lên nhau không cần miết vôi vữa keo dính thế mà hơn 500 năm vẫn uy nghi vững chãi với thời gian.
