Hệ thống nuôi trồng thủy sản tuần hoàn (Recirculation Aquaculture System - RAS) là công nghệ tiên tiến nhất hiện nay trong nuôi trồng thủy sản áp dụng để nuôi ốc hương, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu sang các thị trường “khó tính”.

Công nghệ nuôi ốc “khó tính”

Ốc hương (Babylonia areolata) là loài động vật thân mềm sống ở biển, có giá trị dinh dưỡng cao. Trong những năm gần đây, nghề nuôi ốc hương ở nước ta phát triển mạnh, đem lại hiệu quả kinh tế cao, chiếm tỷ lệ lớn trong nuôi trồng thủy sản.

Trong đó, diện tích nuôi ốc hương của tỉnh Khánh Hòa chiếm 70% diện tích trên cả nước. Ốc hương thương phẩm hiện nay có giá bán khoảng 300.000 đồng/kg.

Mặc dù, nuôi ốc hương đang trở thành một nghề mới được quan tâm, song hiện nay hầu hết người dân nuôi ốc hương theo kiểu tự phát, phụ thuộc vào tự nhiên và chưa kiểm soát được quá trình nuôi.

Thức ăn tổng hợp cho ốc hương còn hạn chế, chủ yếu sử dụng thức ăn là tôm cá, nhuyễn thể dạng tươi hoặc đông lạnh, có nhược điểm là giá cao, không ổn định, không chủ động được nguồn cung; hệ số sử dụng thức ăn cao, không kiểm soát được dịch bệnh, thời gian bảo quản ngắn, chưa cân đối về dinh dưỡng và gây ô nhiễm môi trường.

Nhóm nghiên cứu thuộc Trung tâm Tư vấn, sản xuất, dịch vụ và chuyển giao công nghệ thủy sản (Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản III) đã thiết kế công trình nuôi ốc hương trong hệ thống tuần hoàn gồm: Các bể nuôi xây bằng bê tông cốt thép chắc chắn, trang bị lọc cơ học kết hợp lọc lắng ly tâm (có khả năng loại bỏ chất thải >75µm), thiết bị lọc trống (có khả năng loại bỏ chất thải >40 µm), lọc sinh học theo kiểu lọc MBBR (giá thể vi sinh di động - hạt nhựa), các thiết bị phụ trợ gồm máy bơm ly tâm, máy sục khí cung cấp oxy và khử CO2, khử trùng bằng máy diệt khuẩn UV.

Ốc hương là loài sống vùi mình trong đáy cát, chỉ bò lên khỏi cát để đi tìm thức ăn. Do vậy, vấn đề quan trọng là cần làm sạch cát nuôi - môi trường sống của ốc.

Để đáp ứng yêu cầu này, nhóm nghiên cứu đã lựa chọn kiểu đáy 1 tầng 2 lớp: Bố trí hệ thống ống thoát nước dưới đáy bể, trên các ống thoát nước khoan lỗ tròn 2 bên, đường kính lỗ khoảng 2 mm, khoảng cách giữa các lỗ 40 cm, khoảng cách giữa các ống 40 cm, đảm bảo nước đi vào bể nuôi dễ dàng và đều giữa các vị trí.

Trên mặt đáy bể rải 1 lớp san hô dày 2 mm (che phủ ống thoát), bố trí một lớp lưới nhựa mắt cáo giữ nền đáy và một lớp lưới siêu mịn chắn cát. Trên bề mặt lớp lưới trải cát mịn dày 3 cm làm môi trường sống cho ốc.

Xây dựng công thức thức ăn

Hệ thống nước tuần hoàn được thiết kế vận hành chảy xuôi và chảy ngược định kỳ để tăng khả năng làm sạch chất thải. Trong đó, quá trình vận hành chảy xuôi, nước được dẫn từ hệ thống lọc về bể nuôi từ thành bể, đi từ trên xuống xuyên qua lớp cát và lớp san hô, dòng nước sẽ rửa trôi, thu gom, làm sạch chất thải trong nền đáy.

Dự án đã nghiên cứu xây dựng công thức thức ăn phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng của ốc hương. Kết quả nghiên cứu thử nghiệm đã lựa chọn mật độ nuôi phù hợp với hệ thống tuần hoàn là 2.000 con/m2.

Hệ thống bể nuôi, lọc cơ học, lọc sinh học đáp ứng được nhu cầu nuôi với năng suất thu hoạch 12 kg/m2, tái sử dụng nước trên 80%. Lượng chất thải của hệ thống nuôi thấp và được kiểm soát chặt chẽ trước khi xả thải ra môi trường.

Mô hình nuôi ốc hương thương phẩm trong hệ thống tuần hoàn triển khai tại Công ty Cổ phần Khoa học công nghệ thủy sản Khánh Hòa (thôn Xuân Đông, xã Vạn Hưng, huyện Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa) với diện tích nuôi 1.000 m2, cỡ ốc thu hoạch 148 con/kg (6,76 g/con), năng suất 12 kg/m2, sản lượng 12 tấn/vụ.

Sản phẩm thịt ốc hương nuôi trong hệ thống tuần hoàn đảm bảo chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm, không chứa kháng sinh hóa chất và đạt tiêu chuẩn xuất khẩu ra các thị trường khó tính trên thế giới. Mô hình nuôi ốc hương trong hệ thống tuần hoàn giúp giảm thiểu rủi ro cho người nuôi và mang lại hiệu quả kinh tế cao, lợi nhuận đạt >250 triệu đồng/vụ (5 tháng).