Thạch Hà xưa là vùng đất nằm trong quá trình lịch sử kiến tạo lâu dài của tỉnh Hà Tĩnh với những trầm tích địa chất, địa hình đa dạng với rừng núi, sông, đồng bằng và biển.
Nơi đây lưu dấu đời sống của người Việt cổ cách ngày nay 4000 năm qua những dấu vết văn hóa trong các di chỉ khảo cổ ở xã Thạch Lạc, Thạch Đài, Thạch Lâm, Thạch Vĩnh.
Qua quá trình lịch sử, Thạch Hà nhiều lần thay đổi về địa giới hành chính, hiện nay toàn huyện có 31 xã, thị trấn với diện tích tự nhiên 356,4 km2, dân số 14 vạn người.
Tên “Thạch Hà” bắt nguồn từ đặc điểm địa hình với ý nghĩa trong lòng sông có đá như chứng nhân cho những giá trị đặc trưng riêng về truyền thống văn hóa, hồn cốt của mảnh đất và con người nơi đây.
Thiên nhiên ưu ái ban tặng cho mảnh đất Thạch Hà nhiều thắng cảnh đẹp, thế núi, hình sông kỳ vĩ như: Danh thăng Quỳnh Viên với đền Chiêu Trưng Đại vương Lê Khôi gắn với truyền thuyết Chữ Đồng Tử cùng Tiên Dung tu hành đắc đạo trên ngọn núi Quỳnh Viên; Đền Thánh Mẫu Nam Sơn, Đền Nen; đỉnh Long Ngâm như đầu rồng vươn ra biển cả; cửa biển Nam Giới; khe nước ngọt Hau Hau với thứ nước mát ngọt…
Thạch Hà là cái nôi sinh ra những giá trị văn hóa truyền thống, với những câu thơ dân gian, bài đồng dao, điệu Vè, điệu Hò, hát Ví, hát Dặm chan chứa nghĩa tình đã ăn sâu vào tiềm thức, nuôi lướn biết bao thế hệ người con của quê hương. Nơi đây cũng là cái nôi phát sinh và bảo tồn những làn điệu dân ca Ví – Giặm được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.
Trải qua các cuộc chiến tranh khốc liệt, quân và dân Thạch Hà tự hào đã hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ đối với Tổ quốc, với quê hương. Ghi nhận công lao đóng góp to lớn đó, Đảng bộ, quân dân huyện nhà và 36 đơn vị được Nhà nước phong tặng danh hiệu Đơn vị Anh hùng LLVT Nhân dân.
Với bề dày lịch sử hàng ngàn năm ấy, các cộng đồng dân cư Thạch Hà đã hun đúc và xây đắp những giá trị truyền thống vô cùng quan trọng cho muôn đời, thấm đẫm trong từng tấc đất, thớ thịt con người Thạch Hà qua bao thế hệ. Là nơi hội tụ đủ các đặc trưng cơ bản của vùng đất Xứ Nghệ và con người Xứ Nghệ cần cù, nhẫn nại, chịu đựng gian khổ, chắt chiu trong cuộc sống, giàu lòng nhân ái, khảng khái, trọng nghĩa khí.
