Những loại hình nghệ thuật này gắn liền với các tích truyện lịch sử và hình tượng anh hùng dân tộc. Giờ học từ đó trở nên sinh động, hấp dẫn, nuôi dưỡng cảm xúc và khơi gợi trí tưởng tượng nơi người học.
Giờ học sinh động đầu năm
Bước vào năm học 2025 - 2026, học sinh nhiều trường THCS&THPT tại TPHCM đã có những giờ học sôi nổi, ý nghĩa thông qua các tiết Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp và Giáo dục địa phương. Ngày 25/9, Trường THCS - THPT Hai Bà Trưng (Tân Hòa, TPHCM) phối hợp với Trung tâm Bảo tồn và Phát triển Đờn ca tài tử tổ chức chuyên đề “Tìm hiểu văn hóa phi vật thể cải lương - đờn ca tài tử Nam Bộ” với chủ đề: Sức hấp dẫn của văn học kỳ ảo qua vở tuồng “Quỷ mẫu si nhi”.
Vở tuồng là câu chuyện về tình mẫu tử sâu đậm dù có cách biệt âm dương. Trải qua nhiều biến cố, nhân vật người mẹ trong câu chuyện luôn dành tình yêu thương và che chở Thiên Sinh - con trai của mình. Điều đặc biệt vở tuồng có sự tham gia của NSƯT Tú Sương cùng các thầy cô giáo và học sinh nhà trường. Qua đó, học sinh hiểu được những đặc điểm cơ bản của hình thức diễn xướng dân gian Nam Bộ, với loại hình cải lương, đờn ca tài tử - di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận năm 2013.
Trước đó, học sinh Trường THPT Nguyễn Thái Bình đã có dịp khám phá và tìm hiểu về âm nhạc truyền thống thông qua chương trình “Sân khấu học đường 2025”. Đây là hoạt động ý nghĩa do Đoàn Văn nghệ Tình ca Bắc Sơn phối hợp cùng Câu lạc bộ Sân khấu Lạc Long Quân tổ chức.
Tại chương trình, không khí trở nên sôi nổi khi học sinh được gặp gỡ, lắng nghe chia sẻ cũng như thưởng thức phần biểu diễn đặc sắc của những nghệ sĩ quen thuộc như NSƯT Võ Minh Lâm, nghệ sĩ Khánh Tuấn, Bình Mập, ca sĩ Hạ Châu… Qua đó, các em không chỉ hiểu hơn về giá trị nghệ thuật truyền thống mà còn thêm yêu thích, trân trọng những di sản văn hóa dân tộc. Hoạt động này góp phần bồi dưỡng tinh thần học tập, đồng thời khơi dậy niềm tự hào và trách nhiệm giữ gìn bản sắc văn hóa trong thế hệ trẻ.
Lưu Gia Hân - học sinh lớp 10 Trường THPT Nguyễn Thái Bình chia sẻ: “Đây là lần đầu em được hòa mình vào một không gian nghệ thuật đặc biệt như vậy. Trước đây em ít có cơ hội tiếp xúc với dân ca, tân cổ hay cải lương, nhưng khi được nghe trực tiếp thì thật sự bất ngờ vì quá hay và ấn tượng.
Nếu chỉ học trong sách thì khó hình dung, còn hôm nay khi tận mắt xem nghệ sĩ biểu diễn, lắng nghe họ giải thích, em thấy dễ hiểu và gần gũi hơn nhiều. Sau chương trình, em sẽ quan tâm và tìm hiểu nhiều hơn về các thể loại âm nhạc dân tộc. Suốt buổi, em đã không ngừng vỗ tay, hòa theo giai điệu và cảm nhận được sức hấp dẫn của nghệ thuật truyền thống”.
Bà Đoàn Thị Thu Hoài - Hiệu trưởng nhà trường cho rằng, thế hệ Gen Z vốn quen thuộc với TikTok, YouTube, nhạc K-pop… nên sự xuất hiện của các nghệ sĩ với bộ y phục cổ trang, mặt nạ tuồng hay những động tác võ điêu luyện đã thực sự gây bất ngờ. Từ bỡ ngỡ, các em dần chuyển sang thích thú, rồi say mê. Không ít học sinh chia sẻ đây là lần đầu được tiếp cận gần gũi đến thế với nghệ thuật truyền thống của cha ông. Đó không chỉ là tiết học văn hóa, mà còn là cuộc “hẹn hò” thú vị giữa quá khứ và hiện tại, giữa nghệ sĩ và học trò, giữa di sản và thế hệ tương lai.
Nỗ lực đổi mới hoạt động dạy học
Khoảng 3 năm qua, Trường THCS - THPT Hai Bà Trưng đã tổ chức các chương trình ngoại khóa liên môn dành cho học sinh về diễn xướng dân gian Nam Bộ, lễ hội truyền thống Hai Bà Trưng… Chuyên đề “Tìm hiểu văn hóa phi vật thể cải lương - đờn ca tài tử Nam Bộ” được tổ chức vào năm nay là bước đi đổi mới của trường trong giáo dục dạy học theo hướng tích hợp 3 môn: Ngữ văn, Giáo dục địa phương và Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp. Học sinh không chỉ học văn từ trang sách mà còn sống trong văn, cảm nhận văn, yêu thêm di sản văn hóa dân tộc.
Cô Vũ Thị Thu Trang - giáo viên Ngữ văn, đồng thời giảng dạy môn Giáo dục địa phương và Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp của nhà trường nhận xét, Chương trình GDPT 2018 mang lại nhiều chuyển biến tích cực trong tư duy giáo dục, đặc biệt việc phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Trong đó, môn Ngữ văn không còn gói gọn trong sách vở mà đã mở rộng ra đời sống với những tư liệu đa dạng, mang đến cơ hội khám phá, sáng tạo và cảm thụ sâu sắc hơn cho học sinh.
Cùng đó, 2 môn học này đã tạo điều kiện để học sinh gắn bó hơn với văn hóa nơi mình sinh sống, đồng thời tích lũy những trải nghiệm thực tiễn quý báu. “Chuyên đề đã mang đến cho học sinh cơ hội tiếp nhận môn văn một cách tích cực, trực quan và sinh động”, cô Trang cho hay.
Bà Đoàn Thị Thu Hoài - Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Thái Bình cũng cho biết, từ nhiều năm qua, nhà trường đã chủ động mời các nghệ sĩ đến giao lưu, biểu diễn để tạo sân chơi giúp học sinh khám phá, tìm hiểu nghệ thuật truyền thống. Năm học này, trường tiếp tục kêu gọi cựu học sinh và giáo viên có chuyên môn quay về dẫn dắt các câu lạc bộ văn nghệ.
Nhiều cựu học sinh đang theo học tại Nhạc viện TPHCM hay Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh TPHCM sẵn sàng trở lại tập luyện cùng các câu lạc bộ. Bên cạnh đó, các thầy cô, nghệ sĩ và chuyên gia bên ngoài cũng hỗ trợ, trực tiếp hướng dẫn để phong trào được duy trì bền vững.
“Chương trình Sân khấu học đường không chỉ tạo sân chơi bổ ích, giúp học sinh giải tỏa căng thẳng mà còn gắn liền với môn Giáo dục địa phương trong Chương trình GDPT 2018, môn học yêu cầu kiến thức về các loại hình nghệ thuật đặc trưng tại TP.HCM như cải lương, hát bội, kịch nói… Thời gian tới, trường sẽ tiếp tục phát triển các câu lạc bộ nghệ thuật để học sinh vừa học vừa chơi, đồng thời nuôi dưỡng niềm tự hào với văn hóa truyền thống cũng như bắt nhịp cùng xu hướng hiện đại”, bà Hoài cho hay.
“Để các buổi biểu diễn tuồng cổ, cải lương, chèo, hát bội… tại trường đạt hiệu quả, nhà trường cần lưu ý một số yếu tố. Trước hết, nội dung phải phù hợp với lứa tuổi, ưu tiên những tích truyện giàu tính nhân văn, dễ hiểu, có thông điệp rõ ràng về lòng yêu nước, hiếu thảo, nghĩa tình; tránh cảnh quá bi thương hoặc phức tạp.
Bên cạnh đó, cần chú trọng tính sư phạm; ngoài biểu diễn, nghệ sĩ nên giới thiệu ngắn gọn ý nghĩa, đặc trưng nghệ thuật và giao lưu với học sinh. Những hoạt động trải nghiệm như thử hóa trang, tập hát, tập diễn cũng giúp các em trực tiếp tham gia, từ đó tăng hứng thú và hiệu quả giáo dục”, ThS Phạm Công Nhật - Chuyên gia giáo dục độc lập tại TPHCM, khuyến cáo.
