Tổ hợp radar sóng ngắn trải ngút tầm mắt.
Khu vực đặt tổ hợp máy phát điện hạch tâm tại thành phố Pripyat, được giới chuyên gia Xô Viết gọi là Chernobyl-1, còn thành phố kế bên nơi đặt Trung tâm Liên hợp Radar quân sự được gọi là Chernobyl-2, gắn liền với các nhiệm vụ liên quan đến việc thu thập tin tức phản gián quy mô toàn cầu.
Sau thảm họa tại nhà máy điện nguyên tử, cuối tháng 4/1986, địa danh Chernobyl được cả thế giới biết đến. Nhưng ít người biết được có một căn cứ bí mật Chernobyl-2, tọa lạc gần địa điểm nơi lò phản ứng hạt nhân phát nổ.
Trong thập niên 70 thế kỷ trước, các nhà khoa học Liên Xô đã phát triển một mạng lưới theo dõi tín hiệu khai hỏa tên lửa liên lục địa, được bắn lên từ bất cứ điểm nào trên hành tinh thông qua hệ thống radar định vị khổng lồ, hoạt động bằng các bước sóng phát tán theo phương nằm ngang, tiêu biểu là Trạm radar mang mật danh "Rainbow-1" (Cầu vồng-1).
Để vận hành mạng lưới radar cồng kềnh phức tạp này, cần phải có một nguồn điện ổn định với tổng công suất cực lớn, lên tới 10 MW/ngày, nên trạm "Rainbow-1" đã được xây dựng gần Nhà máy điện nguyên tử Chernobyl nhằm thỏa mãn nhu cầu về điện.
Dựa trên nhiệm vụ chiến lược được giao, thành phố tuyệt mật Chernobyl -2 được gấp rút xây dựng vào nửa cuối những năm 1970. Tới ngày 31/5/1982, trạm radar "Rainbow-1" đã chính thức đi vào hoạt động, phủ sóng tới mọi ngóc ngách trên địa cầu.
Thành phố Chernobyl -2 là nơi sinh sống và làm việc của khoảng 1.000 sĩ quan thông tin và chuyên viên kỹ thuật chuyên nghiệp, được Bộ Quốc phòng Liên Xô bí mật điều động biệt phái đến công tác tại Trạm "Rainbow -1" dưới sự chỉ huy của Đại tá Vladimir Musiets, đồng thời cũng là sĩ quan cao cấp phụ trách thông tin trong binh chủng Bộ đội Vũ trụ mới hình thành.
Họ trực tiếp vận hành và điều khiển mạng lưới radar phức hợp khổng lồ, bao gồm cả bước sóng ngắn lẫn bước sóng dài.
Tổ hợp thu phát tín hiệu sóng ngắn cao 150m và dài tới 460m; còn tổ hợp thu phát radar sóng dài cao đến 230m, chiều dài là 100m.
Ngoài ra, cả 2 tổ hợp này đều liên kết với hệ thống "Krug" (Vòng tròn), cấu thành từ 240 cột ăngten cao 12m xếp thành 2 hàng hình vòng cung viền quanh trạm "Rainbow -1", có nhiệm vụ tối ưu hóa hiệu suất thu phát tín hiệu.
Các giàn radar khổng lồ hoạt động liên tục trong dải tần số 5-28 MHz, khiến mọi tín hiệu liên lạc trên thế giới đều lọt vào cặp mắt quan sát thường trực của các cư dân thành phố Chernobyl-2.
Kiến trúc sư trưởng của Trung tâm Liên hợp Radar định vị lớn nhất thế giới là Giáo sư Franz Kuzminski, nhà khoa học hàng đầu của Viện Nghiên cứu các bước sóng vật lý có trụ sở tại thủ đô Moskva.
Theo tiết lộ của GS F. Kuzminski sau này, thì giá thành của tất cả các giàn radar trong thành phố Chernobyl-2 cộng lại đắt hơn gấp 2 lần so với 4 tổ máy thuộc Nhà máy điện nguyên tử Chernobyl -1.
Còn theo đánh giá của giới chuyên viên tình báo cao cấp thuộc Liên minh Quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO), thì quy mô tổ hợp radar ở Chernobyl-2 lớn hơn bất cứ một trung tâm tương tự nào ở phương Tây, ngay cả Cơ quan An ninh quốc gia Mỹ (NSA) với hệ thống radar dày đặc cũng... "chào thua".
Các đối thủ của Liên Xô trong thời Chiến tranh lạnh hằn học đặt biệt danh cho trạm "Rainbow-1" là "Russian Woodpecker" (Chim gõ kiến Nga), bởi mức độ thu thập thông tin tinh vi mà phương Tây không tài nào chống đỡ nổi.
Thậm chí giới chuyên viên chiến tranh tâm lý của NATO còn cố tình loan đi tin đồn thất thiệt, rằng ở thành phố Chernobyl-2 tập trung những thiết bị phát ra những tia bức xạ, gây khủng hoảng tâm lý lan truyền trong dân chúng(?!).
Từ cuối năm 1985, Trung tâm Radar phức hợp "Rainbow -1" đang trong quá trình nâng cấp hiện đại hóa toàn diện, kéo dài trong khoảng nửa năm để loại bỏ bất cứ sai sót nào dù nhỏ nhất, đột nhiên nhà máy điện hạt nhân gần đó phát nổ khiến trung tâm phải tạm ngừng hoạt động theo quy chế thường trực.
Tuy tất cả các thiết bị không bị tổn hại gì, nhưng đội ngũ nhân viên vận hành cùng gia đình họ bắt buộc phải sơ tán khỏi vùng bị nhiễm xạ.
Đến đầu năm 1987, một ủy ban cấp nhà nước sau khi xem xét thấy không thể tiếp tục duy trì "Rainbow-1" tại thành phố Chernobyl-2 được nữa, do nồng độ phóng xạ trong khu vực vẫn còn ở mức nguy hiểm.
Cuối năm 1987, lực lượng công binh đặc nhiệm đã chuyển những thiết bị quan trọng nhất của trạm "Rainbow-1" về thành phố Komsomolsk trên sông Amur, trong vùng Khabarovsk thuộc miền Viễn Đông của nước Nga.
Thành phố Chernobyl-2 không người cư ngụ dần trở thành hoang phế, nhưng những dàn radar cùng cột ăngten khổng lồ vẫn còn đó, chứng tích của siêu cường Liên Xô một thời trên mặt trận thu thập thông tin toàn cầu.
Còn các thiết bị được đưa tới vùng Khabarovsk, sau đó lắp đặt ở đâu để trạm "Rainbow -1" hoạt động tiếp là một bí mật quân sự không được phổ biến.
