Người dân ở đảo cũng như những người yêu thích thường gọi họ là “Gia đình bài chòi”.
“Ăn bài chòi, ngủ bài chòi”
Ông Trần Hữu Phước và bà Lê Thị Hoa (cùng sinh năm 1968) đều sinh ra, lớn lên trên đảo Cù lao Xanh, bầu bạn với bài chòi từ thuở lọt lòng. Ông Phước “nhiễm” bài chòi từ mẹ ông, cũng như bà Hoa “thấm” bài chòi từ mẹ bà.
Khi 15 tuổi, vì mê mẩn bài chòi nên ông Phước quyết tâm đi sưu tầm lại tất cả những câu hát mà người già trên đảo còn nhớ. Với chất giọng trầm ấm trời phú, lại thuộc nhiều câu hát cổ, ông sớm trở thành “ngôi sao” bài chòi trên đảo Cù lao Xanh.
Hồi ấy, ông Phước tham gia vào đội văn nghệ xung kích của địa phương. Bà Hoa cũng tham gia vào đội văn nghệ này. Có lẽ nhờ chung niềm đam mê nên tình yêu của họ nảy nở và bài chòi như sợi tơ xe duyên cho họ nên vợ thành chồng.
Tình yêu và niềm đam mê đã giúp hai người không ngừng phấn đấu nỗ lực tìm tòi, học hỏi để có được những câu hát mới cùng cách biểu diễn cuốn hút người chơi.
Sự ăn ý trong lời ca tiếng hát cũng như cách biểu diễn của đôi vợ chồng này giúp tiếng tăm họ dần vang xa. Họ có nhiều hơn những đêm hát không chỉ trong tỉnh nhà, mà còn ở tỉnh bạn là Phú Yên.
Vào năm 2011, TP Quy Nhơn mở lớp tập huấn hô hát bài chòi, tổ chức hội đánh bài chòi dân gian. Từ xã đảo Nhơn Châu, vợ chồng ông Phước hăng hái tham gia.
Trở về từ lớp tập huấn này, với vốn liếng hiểu biết cùng kho tàng câu hát bài chòi tích lũy bao năm, vợ chồng ông Phước phối hợp với chính quyền địa phương thành lập Đội Bài chòi dân gian xã đảo Nhơn Châu do ông làm đội trưởng, tổ chức sinh hoạt cho người dân đảo vào mỗi dịp lễ, Tết…
Bốn người con của vợ chồng ông Phước, lần lượt là Trần Huệ Thiện (sinh năm 1990), Trần Quang Nhơn (sinh năm 1992), Trần Linh Tâm (sinh năm 1995), Trần Phương Linh (sinh năm 1997) cũng thừa hưởng niềm đam mê bài chòi, từ cha mẹ.
Hình thái nghệ thuật dân dã này đã len lỏi một cách tự nhiên vào trong tâm hồn họ. Được cha mẹ truyền lửa, dìu dắt, họ trở thành những tài năng bài chòi triển vọng của tỉnh Bình Định.
Vượt sóng... hát bài chòi
Bây giờ, trong bốn người con của vợ chồng ông Phước, chỉ anh Thiện là ở lại đảo Cù lao Xanh lập nghiệp với nghề giáo viên âm nhạc Trường THCS Nhơn Châu, còn ba người con sau hiện đang làm việc tại Quy Nhơn.
Và dù ở đâu, làm gì, các thành viên trong gia đình này vẫn đam mê bài chòi như cái “nghiệp” đã vận vào mình.
Gần 5 năm qua, cứ vào cuối tuần, vợ chồng ông Phước cùng con trai đầu lại “bỏ dở” công việc nhà, theo những chuyến tàu vận chuyển lương thực cho người dân đảo vào đất liền hát bài chòi phục vụ bà con.
 |
Ông Phước trong một lần hô bài chòi. |
“Mấy năm liền, cứ vào những ngày cuối tuần, Trung tâm Văn hóa - Thông tin và Thể thao TP Quy Nhơn tổ chức biểu diễn bài chòi ở quảng trường trước Trung tâm Thương mại Quy Nhơn. Vợ chồng tôi dù có bận thế nào cũng sắp xếp để vào biểu diễn cho bà con xem.
Nhưng rồi, vì không có kinh phí tổ chức nên một thời gian hội hô bài chòi này bị ngưng lại. Dù vậy, có lẽ vì cái “nghiệp” đã mang nên hàng tuần chúng tôi vẫn đi hát từ nơi này đến nơi khác.
Bây giờ, Trung tâm Văn hóa - Thông tin và Thể thao TP Quy Nhơn đã khôi phục lại hội hô bài chòi vào những đêm cuối tuần như trước, chúng tôi lại có thêm niềm vui.
Ở ngay trung tâm thành phố nên các con của tôi cũng sắp xếp được thời gian tham gia biểu diễn phục vụ bà con”, ông Phước cho biết.
Là giáo viên âm nhạc lại là anh Hiệu (tức người hô thai trong nghệ thuật bài chòi) được bà con xã đảo mến mộ, anh Thiện cảm nhận được học trò của mình cũng rất thích thú với loại hình này.
Vậy nên tháng 4/2018, CLB Bài chòi Trường THCS Nhơn Châu được thành lập do anh là chủ nhiệm. Đến nay, CLB đã có hơn 20 thành viên, các em đều có tố chất, có thể hô hát thuần thục.
Minh chứng cho điều này là chỉ một tháng sau khi thành lập, CLB Bài chòi Trường THCS Nhơn Châu đã xuất sắc đạt giải nhất tại Hội thi Diễn xướng bài chòi dân gian các trường THCS TP Quy Nhơn.
“Để hát được bài chòi thì ít nhất phải thuộc 27 câu hát đi đôi với 27 lá bài. Đối với thanh thiếu niên điều này cũng hơi khó. Để hát đúng nhịp, điệu của bài chòi, các em cần luyện tập nhiều.
Ở trường, sau khi cân đối việc học, tôi cùng các em luyện tập thường xuyên. Ngoài luyện hô cho đúng chất bài chòi, việc luyện tập nhiều còn giúp nhớ lời câu thai rất hiệu quả, qua đó các em tự tin thể hiện hơn”, anh Thiện cho biết.
Những năm qua, chỗ ở của gia đình nghệ nhân Trần Hữu Phước còn là địa chỉ tin cậy của nhiều công ty du lịch mỗi khi các đoàn khách đến tham quan xã đảo Nhơn Châu.
“Nghe các thành viên trong gia đình ông Phước hát bài chòi, du khách ai cũng thích thú. Riêng ông Phước có nét tổng hòa của một ngư dân, một nghệ sĩ miệt vườn, một nghệ nhân dân gian.
Có lẽ vì vậy mà dân du lịch phượt rất thích mỗi khi ông ấy biểu diễn văn nghệ hay đơn giản chỉ là kể chuyện trong vai người dân bản địa với khách du lịch đến thăm quê hương mình”, ông Bùi Châu Ân - Giám đốc Công ty TNHH Du lịch Xứ Nẫu cho biết.
