Đổi mới hoạt động CĐGDVN: Từ chăm lo trực tiếp đến bảo vệ ở tầm chính sách

“Nhận diện” trung tâm của đổi mới công đoàn

- Theo ông, đâu là kết quả nổi bật nhất của Công đoàn Giáo dục Việt Nam trong giai đoạn vừa qua?

- Trước hết, cần nói rõ rằng, giai đoạn 2023-2025 mới chỉ là giai đoạn đầu của nhiệm kỳ 2023-2028. Theo kế hoạch ban đầu, đây là nhiệm kỳ trọn vẹn 5 năm. Song, theo chủ trương chung của hệ thống công đoàn, nhiệm kỳ kết thúc sớm hơn vào năm 2025 để bước sang giai đoạn mới. Vì vậy, các kết quả đạt được trong thời gian qua chủ yếu mang tính đặt nền móng, định hình tư duy và bước đầu tổ chức, chỉ đạo và triển khai hoạt động cơ bản, chưa thể coi là hoàn thiện toàn bộ nghị quyết nhiệm kỳ.

Tuy nhiên, trải qua hơn 2 năm, các cấp công đoàn trong ngành Giáo dục đã nhanh chóng triển khai Nghị quyết và các chương trình công tác toàn khóa, ứng phó với những biến động lớn liên quan đến đời sống, việc làm của đoàn viên, người lao động ở các đơn vị, trường học. Điểm nổi bật nhất, theo tôi chính là sự thay đổi căn bản trong nhận thức và cách làm công đoàn giáo dục.

Công đoàn Giáo dục Việt Nam xác định rất rõ: nhà giáo, nhà khoa học, cán bộ quản lý giáo dục là đội ngũ lao động trí thức đặc thù, có nhu cầu, động lực và cách thức cống hiến khác với người lao động trong các doanh nghiệp, nhà máy, xí nghiệp. Vì vậy, nếu vẫn giữ cách làm công đoàn thiên về hỗ trợ trực tiếp, thăm hỏi, trợ cấp đơn thuần thì chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn.

Từ nhận thức đó, trong giai đoạn 2023-2025, Công đoàn Giáo dục Việt Nam chủ động đổi mới cách tiếp cận, chuyển mạnh từ chăm lo mang tính tình thế, bị động sang bảo vệ quyền lợi người lao động một cách chủ động, bằng cách tác động đến cơ chế, chính sách ở tầm vĩ mô. Đây là hướng đi khó, đòi hỏi sự kiên trì, phối hợp nhiều cấp, ngành nhưng lại là con đường căn cơ, có ý nghĩa với đặc thù lao động của đoàn viên thuộc Công đoàn Giáo dục Việt Nam và có tính bền vững.

Theo đó, Công đoàn Giáo dục Việt Nam đã tích cực tham gia cùng Bộ GD&ĐT, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và các bộ, ngành liên quan trong việc góp ý, xây dựng, sửa đổi, bổ sung hàng loạt văn bản luật, bộ luật, văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến chế độ, chính sách đối với nhà giáo, người lao động ngành Giáo dục.

Có thể nói, đây chính là thực hiện chức năng đại diện, chăm lo, bảo vệ người lao động ở cấp độ cao nhất, bởi khi chính sách phù hợp, tiến bộ và được luật hóa, thì quyền lợi của nhà giáo mới được bảo đảm một cách lâu dài, công bằng và ổn định.

Bảo vệ quyền lợi nhà giáo bằng cơ chế, chính sách

- Một trong những dấu ấn được đánh giá cao là vai trò của công đoàn trong xây dựng Luật Nhà giáo và chính sách đãi ngộ với nhà giáo nói chung và giáo viên mầm non nói riêng. Ông có thể làm rõ thêm?

- Đúng vậy. Đây là hai điểm nhấn rất rõ của giai đoạn 2024-2025. Trước hết là việc tham gia xây dựng Luật Nhà giáo. Công đoàn Giáo dục Việt Nam cử một đại diện làm thành viên Ban Soạn thảo Luật Nhà giáo và đồng hành, lấy ý kiến trong suốt quá trình xây dựng các dự thảo.

Đồng thời chủ động tổ chức nhiều hội thảo, tạo diễn đàn rộng rãi từ cơ sở, các chuyên gia, đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý đã và đang công tác, nhà khoa học để góp ý cho dự thảo luật. Nhiều kiến nghị quan trọng đã được tiếp thu, trong đó nổi bật là chính sách tiền lương đối với nhà giáo.

Quan điểm nhất quán của Công đoàn Giáo dục Việt Nam là: Nếu xác định giáo dục là quốc sách hàng đầu, nếu coi nhà giáo là lực lượng quyết định chất lượng giáo dục, thì chính sách tiền lương phải tương xứng với vị thế, vai trò và yêu cầu nghề nghiệp của nhà giáo. Tiền lương phải là động lực để thúc đẩy, nâng cao năng suất, chất lượng giảng dạy, là động lực để thu hút người giỏi vào công tác trong ngành Giáo dục trong bối cảnh người lao động có nhiều lựa chọn việc làm như hiện nay.

Việc đề xuất xếp lương nhà giáo ở nhóm cao nhất trong hệ thống thang bảng lương hành chính sự nghiệp không phải là vấn đề mới. Nội dung này được Công đoàn Giáo dục Việt Nam kiến nghị từ lâu và với nhiều cấp, nhưng giai đoạn 2024-2025 chính là thời điểm thuận lợi để hiện thực hóa, đưa kiến nghị đó vào các văn bản quy phạm pháp luật, tiến tới luật hóa.

Khi chính sách được luật hóa, lợi ích không chỉ dành cho một nhóm đối tượng hay một giai đoạn nhất định, mà tất cả nhà giáo đều được thụ hưởng, qua đó tạo động lực làm việc, cống hiến lâu dài cho ngành. Bên cạnh đó, một dấu ấn rất rõ khác là chính sách đối với giáo viên mầm non.

Xuất phát từ thực tiễn lao động nghề nghiệp, Công đoàn Giáo dục Việt Nam kiên trì đề xuất việc giáo viên mầm non cần được nghỉ hưu sớm hơn so với quy định chung. Để có căn cứ khoa học, chúng tôi đã thúc đẩy Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam chỉ đạo Viện An toàn vệ sinh lao động triển khai đề tài nghiên cứu bài bản, nghiêm túc trong suốt giai đoạn 2023-2024 về mức độ nặng nhọc, độc hại của lao động giáo viên mầm non.

Những kết quả nghiên cứu khoa học này được chuyển tới Bộ GD&ĐT, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (trước đây) và trở thành căn cứ quan trọng để xây dựng chính sách. Đến nay, việc giáo viên mầm non được nghỉ hưu trước tuổi và bảo lưu đầy đủ chế độ được luật hóa. Đây là minh chứng rất rõ cho hiệu quả của việc bảo vệ quyền lợi người lao động ở tầm chính sách, mang tính toàn diện và bền vững.

- Trong bối cảnh tinh gọn bộ máy, sáp nhập đơn vị và thiên tai, bão lũ, công đoàn đã đồng hành với nhà giáo như thế nào?

- Giai đoạn 2024-2025 là giai đoạn đặc biệt khó khăn đối với nhà giáo và người lao động ngành Giáo dục. Việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy tác động trực tiếp đến vị trí việc làm, thu nhập, cơ hội cống hiến và tư tưởng của nhiều người. Cùng với đó, thiên tai, bão lũ xảy ra ở nhiều địa phương đã ảnh hưởng nặng nề đến đời sống của không ít cán bộ, giáo viên; hư hại nhiều cơ sở vật chất trường học.

Trong bối cảnh đó, Công đoàn Giáo dục Việt Nam xác định ổn định tư tưởng người lao động là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Ngay từ khi triển khai các chủ trương lớn, công đoàn các cấp đã chủ động nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của nhà giáo, phối hợp với chính quyền chuyên môn để tuyên truyền, giải thích, động viên, chia sẻ, kịp thời tháo gỡ những băn khoăn, lo lắng.

Nếu không làm tốt công tác tư tưởng từ cơ sở, sự bất ổn sẽ lan rộng, ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động của các cơ sở giáo dục. Vì vậy, công đoàn không chỉ “đi sau” mà phải đi cùng và đi trước trong quá trình tổ chức thực hiện các chủ trương lớn.

Ở phạm vi cụ thể, tại nhiều cơ quan, đơn vị, trường học, công đoàn cùng lãnh đạo nhà trường tìm giải pháp thu hẹp dần khoảng cách thu nhập giữa các nhóm lao động. Thực tế cho thấy, chênh lệch thu nhập trong các cơ sở giáo dục đại học là vấn đề nhạy cảm và ngày càng rõ nét.

Công đoàn đã tham gia xây dựng, góp ý xây dựng, điều chỉnh, bổ sung kịp thời các quy chế, quy định nội bộ, nhất là quy định về định mức lao động, cơ chế phân phối thu nhập, sử dụng quỹ phúc lợi… để bảo đảm hài hòa lợi ích, giữ vững dân chủ và tạo sự yên tâm cho người lao động.

Bên cạnh đó, Công đoàn Giáo dục Việt Nam đổi mới mạnh mẽ cách thức bảo vệ quyền lợi người lao động. Khi phát sinh vướng mắc, tranh chấp, thay vì để các đơn vị tự xoay xở hoặc đùn đẩy trách nhiệm, công đoàn ngành yêu cầu chuyển hồ sơ về để cùng tham gia tháo gỡ. Với sự hỗ trợ của tổ tư vấn pháp luật, công đoàn đóng vai trò như bên thứ ba, giúp người lao động cảm thấy được lắng nghe, được bảo vệ và tôn trọng.

Số hóa để chăm lo cá nhân hóa

- Vậy trong nhiệm kỳ 2025-2030, Công đoàn Giáo dục Việt Nam sẽ tập trung vào những đổi mới trọng tâm nào?

- Chúng tôi xác định rõ, số hóa là xu thế tất yếu của các ngành nghề trong giai đoạn tới và hoạt động công đoàn ở các cơ sở giáo dục cũng không nằm ngoài xu thế đó. Tuy nhiên, với hoạt động công đoàn thì số hóa không chỉ là thay đổi cách chuyển, nhận văn bản, quy trình hay thủ tục hành chính, mà quan trọng hơn là số hóa để có thể cá nhân hóa việc chăm lo và bảo vệ người lao động.

Công đoàn Giáo dục Việt Nam đang xây dựng và hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu để phân loại rõ các nhóm đối tượng theo đơn vị công tác, vị trí việc làm, trình độ, thu nhập, dạng thức và mức độ khó khăn. Trên cơ sở đó, công đoàn có thể xác định chính xác nhà giáo, người lao động ở từng đơn vị đang gặp khó khăn ở lĩnh vực nào để có giải pháp phù hợp, tránh tình trạng chăm lo dàn trải, cào bằng như trước đây.

Ngay từ đầu nhiệm kỳ tới, chúng tôi sẽ phân miền các đơn vị, phân nhóm đối tượng với các mức độ về nhu cầu cần đại diện, chăm lo, bảo vệ khác nhau. Nhờ đó, công đoàn từ cấp cơ sở có thể dự báo được những biến chuyển trong tư tưởng đến hành vi và khó khăn của người lao động phải được tiếp cận từ góc độ chính sách, cơ hội việc làm, thu nhập và đời sống của người lao động.

Bên cạnh đó, khi công đoàn là một thành tố không tách rời với chính quyền, chuyên môn thì việc xây dựng các cơ chế để thực hiện dân chủ cơ sở, tạo môi trường lao động văn minh, tiến bộ với các mối quan hệ lao động hài hòa, ổn định là nhiệm vụ mà công đoàn phải ưu tiên thực hiện.

Đặc biệt, nhiệm kỳ 2025-2030 cũng là giai đoạn kiểm chứng hiệu quả của chủ trương tinh gọn, sắp xếp lại bộ máy. Với Công đoàn Giáo dục Việt Nam, đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng, đòi hỏi sự đồng hành chặt chẽ với Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam và ngành Giáo dục để chứng minh rằng: chủ trương này là đúng đắn, cần thiết và mang lại hiệu quả thực chất.

Chúng tôi tin rằng, với cách tiếp cận mới, lấy người lao động trí thức làm trung tâm, Công đoàn Giáo dục Việt Nam sẽ tiếp tục khẳng định vai trò là chỗ dựa tin cậy của nhà giáo và người lao động, đóng góp thiết thực cho sự phát triển bền vững của ngành Giáo dục trong giai đoạn mới.

- Xin cảm ơn ông!