Quyển sách tái hiện các diễn biến nổi bật tại đôi bờ Hiền Lương - Vĩ tuyến 17 từ lúc hai miền đất nước rơi vào cảnh chia cắt tạm thời (từ tháng 7/1954) đến lúc giải phóng hoàn toàn khu phi quân sự Nam, chính thức xóa bỏ đường ranh giới chia cắt đất nước (năm 1967).
Tác giả Hoàng Chí Hiếu đóng góp bước đầu và làm sáng tỏ một vấn đề lịch sử nổi bật diễn ra tại khu vực đôi bờ giới tuyến được xem là “hình ảnh thu nhỏ” của nước Việt Nam trong thời kỳ 1954-1975.
Thời điểm mà bao cán bộ, đồng chí, đồng bào, tập kết ra Bắc với lời hẹn hai năm sau sẽ trở về… Bao gia đình lâm vào cảnh “chồng Bắc vợ Nam”, “cách một dòng sông mà đó thương đây nhớ”.
Sách dày 328 trang gồm 2 phần chính. Phần 1: Sự thiết lập giới tuyến quân sự tạm thời và khu phi quân sự tại Vĩ tuyến 17 sau Hiệp định Genève 1954; phần 2: Đấu tranh Cách mạng ở khu phi Quân sự - Vĩ tuyến 17 (1954-1967).
Theo tác giả, cuốn sách là tâm huyết nghiên cứu của tác giả trong nhiều năm về khu phi quân sự ở đôi bờ giới tuyến.
Sau lần in năm 2014, ở lần tái bản này tác giả tiếp tục bổ sung thêm một số kết quả nghiên cứu mới để người đọc có cái nhìn toàn diện hơn về bức tranh toàn cảnh của đôi bờ giới tuyến từ sau năm 1954.
Từ chỗ được lịch sử lựa chọn, Vĩ tuyến 17 trở thành nơi chứng kiến nỗi đau chia cắt đất nước trong thời gian dài. Chính đây cũng chính là nơi để thực hiện một sứ mệnh đầy ý nghĩa là nối tin tức, tình cảm của nhân dân hai miền Nam - Bắc.
Tác giả Hoàng Chí Hiếu chia sẻ: “Lần giở và lắp ghép lại những mảnh vụn trong hồ sơ lưu trữ và ký ức của người thân, hiện lên trước mắt là hành trình của ông bà, bố mẹ tôi, cũng như bao người cùng thế hệ sinh ra và lớn lên trong khói lửa của cuộc chiến tranh cách mạng”.
Tác giả biết rằng, có nỗ lực tập hợp bao nhiêu thông tin đi chăng nữa cũng không thể nào diễn tả hết hiện thực sống động và tầm vóc lớn lao của cả dân tộc trong sự nghiệp đấu tranh thống nhất đất nước.
"Vẫn còn nhiều ẩn số tiếp tục cần giải mã về tầm vóc và những sự kiện mà quân dân đôi bờ giới tuyến đã tạo ra trong thời kỳ 1954-1975", tác giả nói.
Tác giả Hoàng Chí Hiếu là Tiến sĩ Sử học, hiện là Phó Trưởng khoa phụ trách Khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư Phạm Huế.
Đôi bờ giới tuyến (1954-1967) được NXB Tổng hợp TPHCM ra mắt nhân dịp kỷ niệm 70 năm ngày ký kết Hiệp định Genève (21/7/1954 – 21/7/2024) và 70 năm giải phóng Vĩnh Linh (25/8/1954 – 25/8/2024).