Ẩn mình trong một ngôi vườn rộng trên 2.000 m2, bên đường Nguyễn Chí Thanh khá yên tĩnh của Huế là nhà vườn Ngọc Sơn Công chúa, một trong những ngôi nhà còn được bảo vệ hầu như là nguyên vẹn, dù đã trải qua 5 thế hệ.
Chủ nhân của ngôi nhà là nhà nghiên cứu Phan Thuận An và vợ là bà Nguyễn Thị Sương, cho biết: Đây là nhà của công chúa Ngọc Sơn, con gái của vua Đồng Khánh.
Theo như sử sách, khi công chúa hạ giá, vua cha đã cấp cho một khu đất để lập phủ. Bà Nguyễn Thị Sương là cháu của công chúa Ngọc Sơn.
Toàn bộ mặt bằng khuôn viên được xây dựng theo nguyên tắc phong thủy của người phương Đông, với các yếu tố: tiền án (bình phong), minh đường (hồ nước), và ở thế long chầu hổ phục với dạng kiến trúc nhà rường truyền thống tạo cho ngôi nhà nét trang nghiêm, cổ kính.
Đặc biệt ngôi nhà vẫn còn lưu giữ nhiều kỷ vật của gia đình công chúa Ngọc Sơn như sắc phong, đồ chơi đổ xâm hường, chén bát của Trung Quốc được sản xuất cách đây khoảng 500 năm.
Một ngôi nhà cổ kính, một khu vườn rộng lớn, nhiều cây trái sum suê, với mùi hương sen thơm ngát, sẽ đem lại cho du khách nhiều ấn tượng đẹp.
Những bông hoa sim dại tím biếc xen lẫn giữa những bông hồng ngoại rực rỡ quý phái. Thoang thoảng mùi hương hoa nhài quyến rũ, nhành phong lan kiêu sa đang vẫy gió.
Cây măng cụt trĩu quả, cây hồng xiêm Tiên Điền được trồng cách đây trên 70 năm, do ông Nghè Mai, chắt nội của đại thi hào Nguyễn Du mang từ quê hương của đại thi hào vào tặng chủ nhân, đang đơm trái... một khu vườn rộng 500 m2 với đầy đủ cây trái khắp 3 miền hội tụ...
Đó là ngôi nhà vườn nổi tiếng - vườn An Hiên - từng là nguồn cảm hứng sáng tác của không ít nhà văn khi đến Huế. Vườn An Hiên ở thôn Xuân Hòa, xã Hương Long (Huế).
Khu vườn này nguyên là phủ của công chúa thứ 18 của vua Dục Đức, xây dựng trước năm 1895. Sau khi nhường lại cho vài chủ nhân khác, đến người sở hữu cuối cùng là Tuần vũ Nguyễn Đình Chi, có vợ là bà Đào Thị Xuân Yến - người đã cầm đầu cuộc bãi khóa chống thực dân Pháp của nữ sinh Đồng Khánh, sau đó là Hiệu trưởng Trường Đồng Khánh, từng là đại biểu Quốc hội của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Ngôi nhà xưa 3 gian, hai chái, với cổng nhà vườn xây vòm cổ kính, cùng những nét hoa văn cách điệu, tinh tế. Đến thăm vườn An Hiên, du khách sẽ có được cảm giác bình yên, thanh thản, nhẹ nhàng.
Đến với nhà vườn Lạc Tịnh ở đường Phan Đình Phùng, bên dòng sông An Cựu, ngoài việc tiếp xúc với chủ nhân mang đậm cốt cách Huế, cấu trúc của cụm nhà rường này giúp du khách hiểu hơn về sự nho nhã, thanh tao, hiếu học của người Huế. Trong khu vườn có 4 ngôi nhà liền nhau.
Mỗi ngôi nhà có một tên gọi riêng, mang ý nghĩa đặc biệt, gắn liền với quan hệ thực tại của chủ nhân: nhà Nhân hậu - nơi có rất nhiều chậu hoa, cây cảnh, cũng là nơi chủ nhân tiếp khách, thưởng ngoạn trăng, hoa và phát chẩn cho người nghèo; nhà Vấn trai - nơi làm việc đồng thời nghỉ ngơi của chủ nhân; nhà Di tâm thích thể đường - nơi sinh hoạt, học hành của con cháu và một ngôi nhà dành riêng để thờ tự.
Khu nhà vườn Lạc Tịnh rộng trên 2000 m2, do Hồng Khẳng, cháu nội vua Minh Mạng xây dựng năm 1889.
Huế còn có rất nhiều nhà vườn nổi tiếng như nhà vườn Ý Thảo, Tịnh Gia Viên, cụm nhà vườn Phú Mộng - Kim Long... Tất cả đều là điểm tham quan lý tưởng, sẽ làm say đắm du khách mỗi lần đến Huế.
