Độc đáo Lễ hội ‘Phát bút’ Đền Trạng

Đền Trạng có tên chữ là “Quang Minh Linh Từ”, thuộc xã Yên Thái, huyện Văn Yên. Đền được dựng vào tháng 7 năm 1806, thờ Lương Thế Vinh (hay còn gọi là Trạng Lường), một danh sĩ dưới thời vua Lê Thánh Tông.

Đền Trạng được dựng theo hướng Tây Nam, đây là hướng mặt trời lặn, là chốn tịch hà mà đạo Phật thường quan niệm "Tây phương cực lạc" hay "Tây phương tam thánh”.

Lương Thế Vinh sinh năm 1441 ở Làng Cao Hương, huyện Thiên Bản, nay là Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Vốn là người giỏi văn chương nhưng ông cũng xuất chúng về Toán học, đo đếm nên dân gian gọi ông là Trạng Lường. Ông là người có công lớn trong việc đo lường, xây dựng bản đồ và đặt tên huyện Trấn Yên thuộc phủ Quy Hóa ngày xưa...

Đền Trạng có kiến trúc chữ Đinh, hậu cung thờ Mẫu, Công đồng; Ngũ vị tiên ông; đôi bên tả hữu thờ Sơn trang Trần Hưng Đạo và Trạng Lường. Có đại bái, sân thoáng - phương ngôn có câu: "Nhất Đông Cuông, nhì đền Trạng” ở tổng Đông Cuông xưa.

Phía trước cửa đền mở ra một khoảng thoáng rộng của dòng sông Hồng, nơi ấy là điểm hợp lưu ngòi Trạng - ngòi Thia, sông Hồng, lưng tựa vào gò tọa thế đế vương, lại sơn chỉ thủy giao gió quần nước tụ.

Hai bên tả hữu gò đồi có hình long chầu, hổ phục đúng với quan niệm "tả thanh long - hữu bạch hổ” của thế đất dựng đền, vạn niên cát địa mà người xưa đã lựa chọn để gửi gắm niềm mơ ước là cầu nguyên khí, cầu cho cuộc sống no đủ, hạnh phúc trường tồn, dân khang vật thịnh.

Hàng năm, ngoài ngày rằm, mồng một bát tiết, lễ hội lớn nhất được tổ chức vào ngày 19/1 (Âm lịch) với nghi lễ trang trọng có hành văn đọc chúc, tỏ lòng biết ơn các vị tiền nhân; khích lệ tinh thần học tập - độc lập - tự chủ nguyên khí đã được bách tính tôn sủng thành tối linh, tối tú, duy đức, duy nhân.

Đền Trạng hiện được xây dựng, tôn tạo khang trang, là nơi lưu giữ lịch sử văn hóa dân tộc và sinh hoạt văn hóa cộng đồng của nhân dân trong vùng.

Năm 2024, Lễ hội "Phát bút” Đền Trạng, Lương Thế Vinh lần đầu tiên được tổ chức. Sau phần lễ dâng hương theo các nghi thức truyền thống sẽ là Lễ phát bút.

Các đơn vị trường học, nhân dân, du khách và đặc biệt là các em học sinh vào dâng hương xin bút lộc với mong muốn giữ gìn văn hóa truyền thống của người Việt, thể hiện sự tôn trọng chữ nghĩa, đề cao sự học của người Việt Nam.

Qua đó tạo không khí vui tươi, phấn khởi, thể hiện quyết tâm dạy tốt, học tốt, đồng thời góp phần khơi gợi tinh thần, giáo dục truyền thống hiếu học cho học sinh nhà trường, giữ gìn nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam.