Quản lý, điều hành thống nhất từ tỉnh đến cơ sở
Giai đoạn 2021–2025, Điện Biên xác định quản lý và điều hành là khâu then chốt để Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đạt hiệu quả. Ngay từ năm 2021, UBND tỉnh đã thành lập Ban Chỉ đạo các Chương trình mục tiêu quốc gia, sau đó tiếp tục kiện toàn bộ máy trong năm 2025 để bảo đảm phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Chủ tịch UBND tỉnh giữ vai trò Trưởng ban, các Phó Chủ tịch UBND tỉnh là Phó Trưởng ban, cùng lãnh đạo các sở ngành làm ủy viên thường trực; bộ máy vận hành theo quy chế rõ ràng, thống nhất.
Sau khi thực hiện chính quyền 2 cấp, 45/45 xã, phường đã thành lập Ban Chỉ đạo cấp xã, xây dựng quy chế hoạt động và phân công trách nhiệm cụ thể. Cấp xã trở thành lực lượng trực tiếp triển khai, đồng thời là đầu mối rà soát đối tượng thụ hưởng, giám sát tiến độ và phối hợp với cộng đồng trong thực hiện Chương trình. Việc đồng bộ hệ thống chỉ đạo từ tỉnh đến cơ sở giúp Chương trình duy trì hiệu lực điều hành, không bị đứt quãng trong quá trình triển khai.
Tỉnh cũng chủ động hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn, triển khai. Trong giai đoạn này, Điện Biên ban hành 76 văn bản, trong đó 20 văn bản quy phạm pháp luật, nhằm cụ thể hóa quy định của Trung ương theo Nghị định 27/2022/NĐ-CP và 38/2023/NĐ-CP. Hệ thống văn bản bao phủ toàn bộ quy trình: phân bổ nguồn lực, lựa chọn đối tượng, hướng dẫn kỹ thuật, đến cơ chế kiểm tra, giám sát. Việc ban hành kịp thời giúp các đơn vị cấp dưới có cơ sở pháp lý rõ ràng để triển khai.
Công tác truyền thông được thực hiện đồng bộ theo Kế hoạch 626/KH-UBND. Các cơ quan thông tấn, báo chí, truyền hình và hệ thống đài truyền thanh cơ sở thường xuyên cập nhật thông tin về nội dung, mục tiêu và kết quả Chương trình. Hơn 10.000 lượt cán bộ, người có uy tín, lực lượng làm công tác dân tộc được tập huấn, nâng cao kiến thức và kỹ năng triển khai.
Công tác kiểm tra, giám sát được duy trì thường xuyên. Trong giai đoạn, toàn tỉnh tổ chức 118 cuộc kiểm tra, giám sát, tập trung vào tiến độ giải ngân, công tác xây dựng cơ bản, hỗ trợ sinh kế và thực hiện chính sách dân tộc tại địa bàn khó khăn. Giám sát cộng đồng được phát huy, góp phần minh bạch hóa quá trình triển khai và kịp thời xử lý các vướng mắc tại cơ sở.
Tỉnh huy động tổng kinh phí 4.719 tỷ đồng, trong đó ngân sách Trung ương hơn 4.161 tỷ đồng; ngân sách địa phương 306,9 tỷ đồng; vốn tín dụng 173,8 tỷ đồng và các nguồn hợp pháp khác 68,4 tỷ đồng. Đến 31/10/2025, toàn tỉnh giải ngân được 3.485 tỷ đồng, đạt 73,98% kế hoạch; riêng vốn đầu tư phát triển từ Trung ương đạt 86,3%. Việc phân bổ, điều hành linh hoạt nguồn lực giúp nhiều dự án trọng điểm được triển khai đúng tiến độ.
Nhiều chỉ tiêu hoàn thành và vượt kế hoạch
Nhờ phương thức quản lý chặt chẽ và tổ chức thực hiện đồng bộ, các mục tiêu của Chương trình tại Điện Biên đạt nhiều kết quả nổi bật. Dự kiến đến hết năm 2025, tỉnh hoàn thành 15/23 chỉ tiêu, trong đó một số chỉ tiêu vượt xa kế hoạch.
Chỉ tiêu giảm nghèo đạt kết quả ấn tượng nhất. Tỷ lệ hộ nghèo vùng đồng bào dân tộc thiểu số giảm bình quân 5,85%/năm, gần gấp đôi mục tiêu (3%). Đây là kết quả của sự kết hợp nhiều giải pháp: đầu tư hạ tầng thiết yếu, hỗ trợ sản xuất, sắp xếp ổn định dân cư, cùng các chính sách giáo dục, y tế, an sinh.
Trong lĩnh vực hạ tầng, 100% xã có đường ô tô đến trung tâm được rải nhựa hoặc bê tông; 85% thôn có đường ô tô đến trung tâm được cứng hóa, vượt xa chỉ tiêu đề ra. Đây là kết quả quan trọng đối với vùng núi, giúp rút ngắn khoảng cách tiếp cận dịch vụ cơ bản, thúc đẩy sản xuất và giao thương.
Tỷ lệ đồng bào dân tộc thiểu số được sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh đạt 94%, vượt mục tiêu 90%. Cùng với đó, Điện Biên hoàn thành 100% việc sắp xếp hộ di cư không theo quy hoạch và 100% di dời hộ dân khỏi vùng nguy cơ lũ ống, lũ quét, sạt lở, một trong những nhiệm vụ khó và cần nguồn lực lớn.
Giáo dục là lĩnh vực đạt tỷ lệ hoàn thành cao nhất. Tỷ lệ trẻ 5 tuổi đến trường đạt 99,9%; học sinh tiểu học 99,9%; THCS 98,19%; THPT 72,12%. Đồng thời, tỷ lệ người từ 15 tuổi trở lên biết đọc, biết viết tiếng phổ thông đạt 96,9%, vượt mức yêu cầu 90%, phản ánh chuyển biến tích cực về dân trí.
Trong lĩnh vực y tế, tỷ lệ đồng bào tham gia bảo hiểm y tế đạt 98%; tỷ lệ phụ nữ mang thai được khám thai định kỳ hoặc sinh con tại cơ sở y tế đạt 80,32%; tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng giảm còn 14,6% (mục tiêu <15%).
Văn hóa cũng là điểm sáng khi 95,71% thôn duy trì đội văn hóa – văn nghệ truyền thống hoạt động thường xuyên, cao gần gấp đôi so với mục tiêu giao. Điều này cho thấy nỗ lực gìn giữ bản sắc và đời sống văn hóa cộng đồng tại cơ sở.
Dù đạt nhiều thành tựu, vẫn còn 8 chỉ tiêu chưa thể hoàn thành do hạn chế về nguồn lực và điều kiện triển khai, chủ yếu thuộc nhóm yêu cầu vốn lớn hoặc cần thời gian dài để thực hiện.
Giai đoạn 2021–2025 chứng kiến sự chuyển biến mạnh mẽ trong tổ chức thực hiện Chương trình tại Điện Biên. Từ quản lý, điều hành đến triển khai thực tế, tỉnh đã thể hiện sự chủ động, nhất quán và bám sát yêu cầu thực tiễn. Những kết quả đạt được không chỉ cải thiện đáng kể đời sống đồng bào mà còn tạo nền tảng vững chắc để triển khai hiệu quả những giai đoạn tiếp theo của Chương trình.
