Sự cần thiết của chương trình trong bối cảnh mới
Bước sang giai đoạn 2026–2030, Điện Biên đứng trước những yêu cầu mới trong công tác giảm nghèo, phát triển kinh tế – xã hội và ổn định đời sống vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Tỉnh có diện tích tự nhiên rộng lớn, địa hình bị chia cắt mạnh, thời tiết khắc nghiệt, thường xuyên hứng chịu thiên tai và có đường biên giới dài giáp hai quốc gia. Cùng với điều kiện tự nhiên khó khăn là tỷ lệ hộ nghèo còn cao, trong đó số hộ nghèo là đồng bào dân tộc thiểu số chiếm gần như toàn bộ. Đây là những yếu tố khiến nhiệm vụ tạo sinh kế bền vững, nâng cao thu nhập và thu hẹp khoảng cách phát triển trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.
Bên cạnh những khó khăn, Điện Biên cũng có nhiều lợi thế về đất đai, khí hậu, thổ nhưỡng thích hợp để phát triển nông – lâm nghiệp, cây dược liệu, chăn nuôi đại gia súc, cùng hệ thống sông suối phong phú phục vụ sản xuất. Trong giai đoạn 2021–2025, kinh tế tỉnh tiếp tục tăng trưởng khá, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực, các chính sách dân tộc và chương trình mục tiêu quốc gia được triển khai rộng khắp và đạt nhiều kết quả quan trọng. Tuy vậy, kết cấu hạ tầng ở nhiều vùng còn thiếu đồng bộ, một số nơi thiếu nước sinh hoạt, đường giao thông còn khó khăn, việc tiếp cận dịch vụ y tế – giáo dục vẫn chưa đồng đều.
Trên nền tảng đó, chương trình phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026–2030 được xây dựng nhằm tạo bước đột phá mạnh mẽ hơn về sản xuất, thu nhập, đời sống và năng lực nội sinh của người dân. Việc triển khai chương trình không chỉ mang ý nghĩa phát triển kinh tế, mà còn trực tiếp phục vụ mục tiêu ổn định dân cư biên giới, củng cố hệ thống chính trị cơ sở và tăng cường khối đại đoàn kết các dân tộc.
Nâng cao thu nhập
Một trong những trọng tâm lớn của giai đoạn 2026–2030 là nâng thu nhập và cải thiện chất lượng đời sống của khu vực miền núi. Tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2030, thu nhập bình quân đầu người vùng dân tộc thiểu số tăng gấp 2,5–3 lần so với năm 2020; thu nhập của đồng bào dân tộc thiểu số bằng một nửa mức thu nhập bình quân chung của toàn tỉnh. Đây là mục tiêu tham vọng, đòi hỏi sự đầu tư đồng bộ, có trọng tâm và tạo được chuyển biến thực chất trong cơ cấu sản xuất.
Điện Biên tập trung giảm tỷ lệ hộ nghèo đa chiều từ 1–1,5% mỗi năm, riêng các xã nghèo giảm ít nhất 3%/năm; phấn đấu đến cuối giai đoạn, tỷ lệ hộ nghèo vùng dân tộc thiểu số và miền núi xuống dưới 10%. Bên cạnh giảm nghèo, tỉnh đặt mục tiêu kiểm soát chặt chẽ nguy cơ tái nghèo, đồng thời từng bước giảm số xã, thôn đặc biệt khó khăn.
Chuyển dịch cơ cấu lao động là một nhiệm vụ trọng tâm khác. Mỗi năm, tỉnh hướng đến thu hút khoảng 3% lao động chuyển sang các ngành công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, du lịch và dịch vụ. Tối thiểu 40% lao động là người dân tộc thiểu số sẽ được đào tạo nghề và có thể làm việc trong các ngành này. Đây là hướng đi nhằm giảm áp lực lên nông nghiệp truyền thống, tạo việc làm mới và nâng thu nhập bền vững.
Đối với nông – lâm nghiệp, Điện Biên đặt mục tiêu có 80% số hộ nông dân là đồng bào dân tộc thiểu số tham gia sản xuất hàng hóa. Tỉnh hướng đến phát triển các vùng sản xuất tập trung, gắn với chế biến, tiêu thụ và tạo chuỗi giá trị cho nông sản. Cùng với đó, tỉnh ưu tiên đầu tư hạ tầng thiết yếu như giao thông, điện, trường học, cấp nước tập trung… để đến năm 2030, hơn 85% số xã, thôn vùng dân tộc thiểu số có đầy đủ hạ tầng đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội.
Kế hoạch hỗ trợ sản xuất và phát triển sinh kế
Kế hoạch hỗ trợ sản xuất, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân được xác định là nhóm nhiệm vụ trung tâm trong giai đoạn 2026–2030. Tỉnh tập trung hỗ trợ đất sản xuất, đất ở và chuyển đổi nghề cho các hộ dân bị di dời khi sắp xếp ổn định dân cư; hỗ trợ đất sản xuất cho các hộ nghèo và hộ thiếu đất canh tác.
Chính sách bảo vệ và phát triển rừng tiếp tục được triển khai mạnh. Người dân tham gia khoanh nuôi tái sinh rừng, bảo vệ rừng được hỗ trợ gạo, hỗ trợ chi phí quản lý và lập hồ sơ thiết kế. Đây vừa là giải pháp tạo sinh kế, vừa góp phần nâng độ che phủ rừng, bảo vệ môi trường và phòng chống thiên tai.
Tỉnh cũng định hướng phát triển các mô hình sản xuất phù hợp với từng vùng sinh thái, đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng – vật nuôi theo hướng hàng hóa, chất lượng cao. Nhiều vùng được khuyến khích phát triển cây dược liệu quý, cây ăn quả, rau màu, chăn nuôi đại gia súc, nuôi ong mật, phát triển lâm sản ngoài gỗ. Cùng với đó, tỉnh đẩy mạnh thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, hỗ trợ khởi sự kinh doanh, thúc đẩy các mô hình khởi nghiệp của thanh niên.
Cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất được chú trọng đầu tư, gồm đường giao thông, thủy lợi, cấp nước sinh hoạt, điện lưới, trường học, trạm y tế, thiết chế văn hóa, công trình xử lý chất thải. Việc đầu tư hạ tầng không chỉ giúp thuận tiện sản xuất mà còn nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ cơ bản, giảm chênh lệch giữa các vùng.
Song song với đó là đẩy mạnh đào tạo nghề, tư vấn nghề nghiệp, kết nối việc làm, hỗ trợ người lao động đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài theo hợp đồng. Những hoạt động này giúp mở rộng cơ hội việc làm, nâng thu nhập và góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng tích cực.
Tỉnh cũng tăng cường nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ cơ sở, đào tạo nguồn nhân lực y tế, hỗ trợ chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em, thực hiện bình đẳng giới và giảm thiểu tảo hôn, hôn nhân cận huyết. Những nhiệm vụ này được lồng ghép trong chương trình nhằm hướng đến phát triển toàn diện và bền vững.
Hướng tới phát triển toàn diện và bền vững
Để chương trình đạt hiệu quả, Điện Biên đề ra chín nhóm giải pháp trọng tâm như tăng cường tuyên truyền, phát huy vai trò hệ thống chính trị, huy động đa dạng nguồn lực, đẩy mạnh phối hợp giữa các ngành và địa phương, lồng ghép các chương trình nhằm tránh trùng lặp, dàn trải. Tỉnh cũng chú trọng kiểm tra, giám sát, nâng cao năng lực quản lý dự án, phát huy vai trò giám sát của người dân và các tổ chức chính trị – xã hội.
Đặc biệt, tỉnh xác định đẩy mạnh chuyển đổi số trong thực hiện chương trình, từ quản lý dữ liệu, giám sát tiến độ đến hỗ trợ người dân tiếp cận công nghệ thông tin phục vụ sản xuất, kinh doanh. Chuyển đổi số sẽ tạo điều kiện để kết nối thị trường, thúc đẩy thương mại điện tử và quảng bá sản phẩm địa phương.
Với mục tiêu rõ ràng, nội dung cụ thể và nguồn lực được tính toán hợp lý, chương trình phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026–2030 được kỳ vọng tạo bước chuyển mạnh mẽ về sinh kế, thu nhập và chất lượng đời sống của người dân Điện Biên. Đây cũng là nền tảng để tỉnh phát triển bền vững, giữ vững an ninh biên giới và củng cố khối đại đoàn kết các dân tộc trong giai đoạn mới.
