Đặc điểm địa phương tạo nên nhu cầu đầu tư cấp thiết
Điện Biên là tỉnh miền núi, biên giới có vị trí đặc biệt quan trọng ở vùng Tây Bắc, diện tích tự nhiên hơn 9.539km2, địa hình chia cắt mạnh, khí hậu khắc nghiệt và tiềm ẩn rủi ro thiên tai.
Với hơn 455km đường biên giới giáp Lào và Trung Quốc, tỉnh vừa mang trọng trách bảo đảm quốc phòng - an ninh, vừa đối diện áp lực phát triển kinh tế - xã hội trong điều kiện hạ tầng kỹ thuật còn hạn chế.
Sau sắp xếp đơn vị hành chính năm 2025, toàn tỉnh có 45 xã, phường; dân số trên 656 nghìn người với 19 dân tộc cùng sinh sống. Song, tỷ lệ hộ nghèo năm 2025 vẫn chiếm 21,29%, cận nghèo gần 12% và có tới 905/1.448 thôn được phân loại đặc biệt khó khăn, phản ánh sự thiếu hụt kéo dài về điều kiện phát triển.
Thực tế cho thấy khí hậu phân hoá mạnh, mưa lớn tập trung theo mùa, hệ thống sông suối dày đặc khiến nhiều khu vực nông thôn dễ bị chia cắt, ảnh hưởng trực tiếp đến giao thông, nước sinh hoạt và sản xuất.
Mặc dù GRDP năm 2025 ước đạt 35.934 tỷ đồng, GRDP bình quân đầu người khoảng 54 triệu đồng, nhưng mức độ phát triển không đồng đều, đặc biệt tại khu vực đồng bào dân tộc thiểu số.
Cơ sở vật chất trường học ở nhiều điểm bản vẫn chưa được kiên cố hóa, thiếu trang thiết bị dạy học, tình trạng học sinh bỏ học theo mùa vụ vẫn xảy ra; y tế cơ sở còn hạn chế về nhân lực chuyên môn, một số hủ tục và thói quen sinh hoạt thiếu an toàn vẫn ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng; kết cấu hạ tầng thiết yếu như giao thông, điện, nước, thủy lợi, thiết chế văn hóa, vùng nguyên liệu… chưa đồng bộ và chưa đáp ứng yêu cầu phát triển mới.
Trong điều kiện tự nhiên phức tạp và đời sống Nhân dân trong tỉnh còn nhiều khó khăn, đầu tư hạ tầng trở thành yêu cầu cấp thiết, quyết định khả năng giảm nghèo đa chiều, nâng cao chất lượng dịch vụ công và tạo nền tảng cho phát triển bền vững. Đây chính là cơ sở để Điện Biên xây dựng chương trình giai đoạn 2026-2030 với định hướng rõ ràng, kiên định và có trọng tâm hơn.
Hướng đến phát triển toàn diện
Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026-2030 được tỉnh Điện Biên xác định theo hướng huy động mọi nguồn lực để phát triển bền vững vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, giảm nghèo nhanh, tăng khả năng tiếp cận dịch vụ xã hội và thu hẹp khoảng cách phát triển so với mặt bằng chung của tỉnh.
Điện Biên hướng tới mục tiêu đến năm 2030, thu nhập bình quân đầu người khu vực miền núi tăng gấp 2,5 đến 3 lần so với năm 2020; thu nhập của người dân tộc thiểu số đạt khoảng một nửa mức bình quân chung toàn tỉnh.
Tỷ lệ nghèo đa chiều của tỉnh giảm đều từ 1 đến 1,5% mỗi năm, riêng tại các xã nghèo giảm tối thiểu 3%/năm, đồng thời kiểm soát chặt nguy cơ tái nghèo và phấn đấu cơ bản không còn xã, thôn bản đặc biệt khó khăn.
Tỉnh đặt mục tiêu chuyển dịch cơ cấu lao động theo hướng tăng tỷ lệ lao động dân tộc thiểu số làm việc trong lĩnh vực công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ và du lịch. Đến năm 2030, ít nhất 40% lao động dân tộc thiểu số có kỹ năng trong các ngành nghề phi nông nghiệp, còn khoảng 80% số hộ đồng bào tham gia sản xuất nông - lâm nghiệp hàng hóa quy mô phù hợp.
Tỉnh cũng kỳ vọng có trên 85% số xã và thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số có đủ hạ tầng thiết yếu phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và đời sống Nhân dân; 70% số xã trên toàn tỉnh sẽ đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó có tối thiểu 70% số xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi được công nhận theo Bộ tiêu chí mới giai đoạn 2026-2030.
Mục tiêu chương trình không chỉ dừng lại ở phát triển kinh tế mà còn hướng mạnh vào giáo dục, y tế, văn hóa và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
Tỉnh tập trung phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, cải thiện điều kiện chăm sóc sức khỏe, nâng cao tầm vóc và đời sống tinh thần của người dân, đồng thời duy trì an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và củng cố thế trận quốc phòng - an ninh trên toàn tuyến biên giới.
Đây là những nền tảng căn bản để bảo đảm sự phát triển đồng bộ, bền vững và lâu dài cho vùng dân tộc thiểu số ở Điện Biên.
Đầu tư hạ tầng, tạo động lực đột phá
Trên cơ sở đánh giá hiện trạng và nhu cầu thực tế, Điện Biên xác định đầu tư xây dựng, nâng cấp và hoàn thiện hạ tầng thiết yếu là nhiệm vụ trọng tâm của cả giai đoạn 2026-2030.
Tỉnh dự kiến dành hơn 8.924 tỷ đồng cho riêng nội dung này, chiếm phần lớn trong tổng nhu cầu nguồn lực 15.241 tỷ đồng của toàn chương trình.
Mục tiêu đến năm 2030, các xã và thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số đều có hệ thống giao thông, trường học, điện, nước sinh hoạt, thủy lợi, thiết chế văn hóa và hạ tầng sản xuất đồng bộ, từng bước hiện đại và phù hợp điều kiện miền núi.
Trong nhóm hạ tầng giao thông, tỉnh tập trung đầu tư mở mới, nâng cấp và cứng hóa đường liên xã, liên thôn, ưu tiên các khu vực thường xuyên chia cắt trong mùa mưa, các xã biên giới và các thôn đặc biệt khó khăn.
Hệ thống trường học tiếp tục được kiên cố hóa nhằm đáp ứng mục tiêu dạy và học 2 buổi/ngày, bảo đảm điều kiện cho học sinh dân tộc thiểu số đến trường an toàn, đủ phòng học, phòng chức năng và trang thiết bị thiết yếu.
Hệ thống cấp nước sinh hoạt tập trung, thủy lợi phục vụ nông nghiệp sẽ được tăng cường xây dựng để khắc phục tình trạng thiếu nước mùa khô hoặc ô nhiễm cục bộ, đồng thời giải quyết triệt để những điểm mất an toàn nước sinh hoạt hiện nay.
Điện lưới nông thôn, các điểm cung cấp dịch vụ công cộng, thiết chế văn hóa - thể thao và các mô hình hạ tầng phục vụ sản xuất như cụm sơ chế, chế biến nông sản cũng nằm trong danh mục đầu tư ưu tiên.
Tỉnh đồng thời gắn đầu tư với quản lý vận hành, bảo trì công trình nhằm bảo đảm các dự án sau khi hoàn thành được khai thác hiệu quả, phục vụ lâu dài đời sống và sản xuất của nhân dân.
Việc tập trung nguồn lực lớn vào hạ tầng được kỳ vọng tạo thay đổi toàn diện ở vùng cao, mở rộng cơ hội sinh kế, nâng cao năng suất lao động và cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ công của đồng bào dân tộc thiểu số.
Với sự ưu tiên rất cao dành cho các xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới và các vùng ATK, tỉnh hướng đến đảm bảo an ninh biên giới, tăng tính kết nối nội vùng và liên vùng, từ đó tạo đà phát triển nông nghiệp hàng hóa, du lịch và các ngành kinh tế mới.
Nguồn lực Trung ương tiếp tục giữ vai trò chủ đạo với trên 14.227 tỷ đồng, trong khi ngân sách địa phương, vốn tín dụng và huy động hợp pháp khác đóng vai trò bổ trợ.
Tỉnh cũng đề ra nhóm giải pháp tăng cường phối hợp, đẩy nhanh giải ngân đầu tư công, phát huy vai trò hệ thống chính trị cơ sở, đẩy mạnh chuyển đổi số và nâng cao hiệu quả giám sát cộng đồng, đảm bảo các dự án thực hiện đúng tiến độ, chất lượng và có tác động trực tiếp đến đời sống người dân.
