Thi trong thầm lặng
Ở vùng Flanders của Bỉ, những người lớn tuổi nói tiếng Hà Lan (Flemish) có một thú tiêu khiển, không kém phần tao nhã là nuôi và huấn luyện chim sẻ khướu (chaffinch, tên khoa học là Fringilla coelebs). Đây là loài chim chuyền nhỏ, nặng khoảng 30gam, có lông trên đầu màu xanh xám và phần dưới màu đỏ. Người chơi săn lùng chim trống nhiều hơn vì bộ lông của chúng sáng, giọng hót khỏe, được xem là loài chim hót trong lồng phổ biến.
Chim sẻ khướu sinh sản giữa mùa xuân và đầu mùa hè. Trong giai đoạn này, chim trống cố gắng thu hút con cái bằng cách thực hiện giọng hót mời gọi kết bạn ngắn, khoảng từ 2 - 3 giây mỗi lần. Giọng hót của chim sẻ khướu khác nhau giữa các vùng, cũng giống như phương ngữ của con người, và đây là điều thu hút sự say mê và nghiên cứu từ các nhà khoa học.
Mùa xuân cũng là thời điểm của vinkensport, hay vinkenzetting, một môn thể thao đã có cách nay 400 năm. Các tay chơi sẽ tập trung thi tài để xem chim cảnh của ai cất giọng hót nhiều nhất. Những “vận động viên” tham gia môn thể thao này chỉ việc ngồi xuống và lắng nghe, đánh dấu xem chim của mình hót bao nhiêu tiếng.
Cuộc thi thường diễn ra ngoài trời, thường thì dọc theo những con đường có bóng cây, quy tụ khoảng 2.000 con sẻ khướu. Các đấu thủ xếp các hộp bằng gỗ của họ thành hàng cách nhau 1,8m, mỗi hộp chỉ chứa một con chim sẻ khướu trống. Người chủ hoặc người huấn luyện chim ngồi trước lồng và theo dõi số lần chim hót rồi dùng phấn đánh dấu vào một thanh gỗ dài, mỗi vạch phấn là một lần chim hót. Trong khi đó, các trọng tài sẽ đi dọc theo hàng để bảo đảm không ai gian lận. Chỉ những giọng hót kết thúc bằng âm susk-e-wiet đặc trưng mới được tính. Con chim nào có nhiều tiếng hót mời gọi bạn tình nhất trong một giờ sẽ được tuyên bố thắng cuộc.
Đối với nhiều người, vinkensport dường như là một môn thể thao tương đối êm đềm, thậm chí là nhàm chán, nhưng thật ra sự cạnh tranh của nó cũng khá khốc liệt. Trước đây, các tay chơi thường dùng kim châm đốt nóng làm cho những con chim bị mù, khiến chúng không bị phân tâm bởi môi trường để tập trung hót nhiều hơn. Việc làm này bị cho là vi phạm pháp luật vào những năm 1920, sau một chiến dịch phản đối do các cựu chiến binh mù trong Thế chiến thứ nhất phát động.
Ngày nay, những con chim được nhốt trong những chiếc hộp gỗ nhỏ, tối tăm, ngăn không cho chúng nhìn thấy môi trường xung quanh. Điều này cũng tàn nhẫn không kém. Kim châm nóng được thay thế bằng việc lai giống chọn lọc, chế độ ăn giàu protein, kích thích bằng âm nhạc qua máy ghi âm tiếng hót của chim. Những con chim sẻ khướu thường bắt đầu hót mời gọi kết bạn vào mùa xuân. Một số người đã lắp đèn nhân tạo trong lồng nuôi nhằm mô phỏng mùa xuân, để chim bắt đầu hót sớm hơn, có nhiều thời gian để hoàn thiện giọng hót vào tháng 6, thời điểm giải vô địch diễn ra.
Gian lận và gây tranh cãi
Tuy nhiên, cuộc thi tao nhã này cũng bị cáo buộc gian lận, như có người cố tình cho chim sử dụng doping chẳng hạn. Có lần, người ta chứng kiến một con chim sẻ khướu cất lên 1.278 tiếng hót chỉ trong một giờ thi tài. Kỷ lục chưa từng có. Nhưng sau đó, người huấn luyện con chim này bị cáo buộc đã tiêm testosterone cho chim để tăng sức chịu đựng và khả năng hót.
Để giảm thiểu khả năng gian lận, những người tham gia không chỉ chăm sóc những con chim của mình, mà còn để mắt theo dõi chim của các đối thủ. Tại một cuộc đua tài như vậy, nhiều người tham gia tỏ ý nghi ngờ khi một con chim hót chính xác susk-e-wiets trùng nhau ba lần liên tiếp. Qua khiếu nại, trọng tài ra lệnh mở lồng thì phát hiện bên trong là một đầu đĩa CD mini phát tiếng chim. Chủ nhân của chú chim giả đã kịp thời nhặt chiếc lồng và tẩu thoát bằng ô tô.
Lịch sử của môn thể thao này có thể bắt nguồn từ những năm 1590 giữa các thương gia đến Bỉ buôn bán. Vào cuối thế kỷ 19, sự phổ biến của vinkenzetting giảm dần, nhưng nó thực sự hồi sinh sau Thế chiến thứ nhất. Tính đến năm 2007, có khoảng 13.000 nghệ nhân của thú chơi này trình làng 10.000 con mỗi năm. Hiệp hội Bảo vệ chim ở vùng Flanders (Bỉ) tuyên bố, nhiều loài chim đang được nuôi nhốt là chim hoang dã bị đánh bẫy bất hợp pháp. Nhưng các cuộc săn lùng lén lút vẫn phổ biến ở phía Tây Flanders, bởi vì người ta tin rằng, những con chim hoang dã hót hay hơn những con được nuôi nhốt.
Năm 2002, hiệp hội đã giành thắng lợi, khi đệ đơn kiện và được xử thắng tại Tòa án Hiến pháp Bỉ, ngăn chính phủ nới lỏng luật của Liên minh châu Âu năm 1979, cấm đánh bắt chim sẻ hoang dã. Nhưng sau đó, vào năm 2017, trước sự thất vọng của họ, môn thể thao lạ lùng trên đã được đưa vào danh sách di sản văn hóa của người Flemish.
Jan Rodts, Giám đốc Hiệp hội Bảo vệ chim Flemish cho biết: “Đây là một cái tát vào mặt đối với những ai quan tâm đến việc bảo vệ các loài chim ở Flanders”.
Chim sẻ khướu thông thường từng là thú cưng rất phổ biến ở châu Âu. Một nhà xuất bản ở thế kỷ 19 đã viết: “Các bậc cha mẹ và những người giám hộ nếu cảm thấy khó chịu với một cậu bé cáu kỉnh và hay hờn dỗi, lời khuyên của tôi là, hãy mua cho nó một con chim sẻ khướu”.
Sẻ khướu hiện vẫn là một loài chim cảnh phổ biến ở một số nước châu Âu, và ngoài Bỉ, nó còn được nhân giống và đua tài với nhau ở các nước vùng Caribe và Nam Mỹ, như Guyana, Trinidad, Suriname và Brazil.
