Phần đọc hiểu
Văn bản Một thân cây một tàng lá một bông hoa của Hoàng Phủ Ngọc Tường là văn bản thơ trữ tình, không thuộc bất cứ bộ sách giáo khoa nào. Việc lựa chọn ngữ liệu này đảm bảo đúng yêu cầu và định hướng của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018.
Đi kèm ngữ liệu là 5 câu hỏi thuộc 4 cấp độ: nhận biết thông hiểu vận dụng vận dụng cao. So với đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2024 trở về trước, số lượng câu hỏi đã tăng lên nhưng có cấu trúc giống như đề minh họa cho cấu trúc định dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 được công bố cuối năm 2023.
Nội dung hai câu hỏi đầu tiên Chỉ ra dấu hiệu để xác định thể thơ của đoạn trích và xác định hình ảnh được sử dụng để so sánh với cây liễu xưa trong đoạn trích thuộc cấp độ nhận biết, cách hỏi khác so với những câu hỏi thường gặp trước đây (xác định thể loại của đoạn trích trên hay chỉ ra biện pháp tu từ trong câu… ). Tuy phạm vi kiến thức giữ nguyên, nhưng cũng có thể thấy được sự thay đổi từ kiểm tra ghi nhớ kiến thức sang đánh giá kĩ năng của học sinh.
Ba câu hỏi tiếp theo có cách hỏi và nội dung tương đối quen thuộc, thí sinh sẽ không khó khăn, và có thể hoàn thành phần thi này trong khoảng 20 phút.
Phần Viết
Phần Viết chiếm tỷ lệ 60%, học sinh sẽ cần viết 1 đoạn văn nghị luận văn học (phân tích hình ảnh Hà Nội qua cảm nhận của nhân vật trữ tình anh trong đoạn trích ở phần Đọc hiểu) và 1 bài văn nghị luận xã hội (khoảng 600 chữ, trình bày suy nghĩ của bản thân về sức ảnh hưởng của trí tuệ nhân tạo trong đời sống).
Có thể thấy, so với đề minh họa được công bố trước đây (cuối năm 2023), câu hỏi nghị luận văn học đã có sự thay đổi: từ làm rõ đặc điểm của thể loại sang phân tích nội dung.
Điều này đã giảm rất nhiều áp lực tâm lý cho thí sinh bởi yêu cầu viết đoạn văn nghị luận phân tích giá trị nội dung hoặc nghệ thuật của một tác phẩm văn học, thí sinh đã làm quen và thực hành trong nhiều năm, đặc biệt là giai đoạn THPT; còn yêu cầu làm rõ đặc điểm của thể loại sẽ cần huy động nhiều kiến thức, yêu cầu khả năng đọc – hiểu thể loại tốt hơn.
Ngoài ra, việc không còn ngữ liệu ở câu hỏi này sẽ giúp thí sinh có nhiều thời gian hơn cho phần Viết, liên kết các câu hỏi ở phần Đọc hiểu là một lợi thế trong phòng thi.
Ở câu hỏi nghị luận xã hội, với yêu cầu viết bài văn 600 chữ sẽ không làm khó các thí sinh; chủ đề trí tuệ nhân tạo cũng là vấn đề quen thuộc, việc lựa chọn dẫn chứng, đưa ra ý kiến bàn luận sắc sảo sẽ là lợi thế, tạo nên những bài viết ấn tượng.
Tuy nhiên, để có được điểm trọn vẹn, thí sinh cần có những ví dụ hay, dẫn chứng thuyết phục và để lại ấn tượng. Các thao tác lập luận cần được vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo và thể hiện rõ được quan điểm của người viết.
Đánh giá chung, đề tham khảo bám sát định hướng và mục tiêu của Chương trình GDPT 2018. Việc công bố cấu trúc đề thi sớm sẽ là lợi thế cho quá trình học tập và ôn luyện của học sinh. Tuy nhiên, các em cũng cần lưu ý đây chỉ là đề minh họa, số lượng ngữ liệu có thể tăng lên (giống với cấu trúc đề công bố cuối năm 2023) nên cũng cần rèn luyện kỹ năng đọc nhanh, đọc chính xác để đảm bảo hiệu quả làm bài.
