Cấu trúc đề khoa học, bám chuẩn năng lực, hài hòa kiến thức và kỹ năng
Là tổ trưởng chuyên môn bộ môn Ngữ văn, chia sẻ một số đánh giá chuyên môn về đề thi Ngữ văn của Sở GD&ĐT Hà Nội trong Kỳ thi vào lớp 10 năm học 2025-2025, cô Phan Kim Dung nhận định: Đề có cấu trúc đề khoa học, bám chuẩn năng lực, hài hòa kiến thức và kỹ năng. Cụ thể như sau:
Đề thi gồm 2 phần, tổng điểm 10, thời gian làm bài 120 phút. Phần I – Đọc hiểu (4,0 điểm): Ngữ liệu là đoạn trích bài thơ Hạnh phúc của Giang Nam – một lựa chọn giàu cảm xúc và gắn với bối cảnh lịch sử sau ngày đất nước thống nhất. Các câu hỏi được thiết kế theo trình tự tăng dần: từ nhận diện thể thơ, từ ngữ hình ảnh, đến phân tích nghệ thuật và liên hệ với cuộc sống.
Phần II – Viết (6,0 điểm), gồm 2 câu. Câu 1 (2,0 điểm): Nghị luận văn học, yêu cầu phân tích một đoạn thơ trong văn bản đọc hiểu.
Câu 2 (4,0 điểm): Nghị luận xã hội, bàn luận về cách làm sao để “luôn tìm thấy niềm vui tuổi học trò” từ một tình huống gợi mở giàu cảm xúc học trò.
Cấu trúc đề rõ ràng, hợp lý, đảm bảo kiểm tra toàn diện các kĩ năng: đọc hiểu, cảm thụ, phân tích, liên hệ thực tiễn và tạo lập văn bản.
Sự phù hợp và khả năng phân hóa rõ nét
Đề thi thể hiện sự cân đối, hài hòa giữa nội dung giáo dục nhân văn và khả năng phân hóa học sinh:
Phần Đọc hiểu: Ngữ liệu thơ về tình cảm gia đình: trong sáng, giàu cảm xúc, gần gũi với lứa tuổi học trò. Các câu hỏi đa dạng, phân hóa, khai thác được các giá trị đặc sắc của văn bản.
Phần Viết: Câu nghị luận văn học giới hạn trong 200 chữ, giúp học sinh phát triển tư duy diễn đạt ngắn gọn, đúng trọng tâm. Câu nghị luận xã hội có tính mở, khơi gợi cảm xúc và tư duy tích cực của học sinh về tuổi học trò – một đề tài quen thuộc nhưng không kém phần sâu sắc.
Đây là dạng bài nghị luận “trình bày giải pháp về một vấn đề” - một nội dung mới trong chương trình 2018 nhưng các con học sinh lớp 9 cũng được chú trọng luyện tập, thực hành nhiều về dạng bài này.
Dù có cấu trúc, đề tài quen thuộc, đề thi vẫn đặt ra một số thử thách nhất định. Học sinh có thể dễ bị mất điểm ở các câu 3, 4, 5 của phần Đọc hiểu và phần Viết.
Câu 3. Yêu cầu: Dựa vào hoàn cảnh ra đời bài thơ (tháng 11/1975 – sau ngày đất nước thống nhất), học sinh cần lí giải nội dung đoạn thơ:
“Phải ba mươi năm
Đất nước mới có ngày mình tự do đi ngoài phố
Và mỗi hạt cát ở sân trường
Mới lấp lánh màu đỏ, màu xanh”.
Học sinh có thể bị thiếu kiến thức lịch sử bối cảnh 1975 hoặc lý giải chưa chặt chẽ, dễ lạc đề. Các em có thể chỉ kể lại hoàn cảnh lịch sử mà không liên hệ được với ý nghĩa sâu xa của đoạn thơ – rằng sự tự do hôm nay là kết tinh của hàng chục năm chiến đấu gian khổ, để thấy được niềm hạnh phúc bình dị đối với mỗi gia đình, mỗi người dân.
Bên cạnh đó, ngôn ngữ trừu tượng như "mỗi hạt cát ở sân trường", "màu đỏ, màu xanh" đòi hỏi học sinh cảm thụ, khiến học sinh dễ bị lúng túng khi diễn đạt.
Câu 4. Yêu cầu: Phân tích tác dụng của việc lặp lại từ ngữ ở hai dòng thơ:
“Ôi được nhìn bằng trái tim phấp phỏng, lo lắng
Được nhìn bằng đôi mắt trẻ của con”.
Với câu hỏi này, học sinh cần gọi tên được biện pháp tu từ điệp ngữ và chỉ ra tác dụng nhấn mạnh về hình ảnh, cảm xúc và tạo nhịp điệu cho lời thơ.
Câu 5. Yêu cầu: Liên hệ và bày tỏ quan điểm cá nhân về hạnh phúc – học sinh dễ trả lời sơ sài nếu không hiểu sâu nội dung thơ.
Với phần viết, để được ghi nhận ở thang điểm cao, đòi hỏi học sinh có khả năng chọn lọc nội dung và biểu đạt súc tích. Với câu nghị luận xã hội, học sinh dễ viết “đúng đề” nhưng khó đạt điểm cao nếu bài viết thiếu trải nghiệm cá nhân, chiều sâu tư tưởng và tính sáng tạo.
Có thể nói, đề thi Ngữ văn vào lớp 10 của Hà Nội năm 2025 là một đề thi chất lượng, đáp ứng đúng tinh thần Chương trình GDPT 2018: phát triển năng lực, cảm xúc và tư duy phản biện. Tính nhân văn sâu sắc, cấu trúc khoa học, nội dung phân hóa vừa phải – tất cả tạo nên một đề thi có khả năng truyền cảm hứng cho cả người dạy lẫn người học.
