Hành trình dài 80 năm
Giáo dục Việt Nam đã có hành trình suốt 80 năm, từ những lớp bình dân học vụ trong những ngày đầu lập nước đến một hệ thống giáo dục quốc dân ngày càng hoàn chỉnh, hội nhập sâu rộng với thế giới. Trên hành trình ấy, bên cạnh nỗ lực của toàn xã hội, vai trò kiến tạo thể chế của Quốc hội luôn là trụ cột quan trọng, tạo nền tảng pháp lý cho giáo dục phát triển bền vững.
Chiều 24/12, Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức tọa đàm “80 năm thành tựu giáo dục và dấu ấn lập pháp”, như một lát cắt nhìn lại chặng đường phát triển của nền giáo dục nước nhà gắn với hoạt động lập pháp, giám sát và quyết sách của Quốc hội Việt Nam qua các thời kỳ.
Ngay sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, trong bối cảnh đất nước đứng trước muôn vàn khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xác định “diệt giặc dốt” là một trong ba nhiệm vụ cấp bách của Nhà nước non trẻ. Quan điểm coi giáo dục là mặt trận mở đầu cho sự nghiệp xây dựng quốc gia đã sớm được thể chế hóa, trở thành tư tưởng xuyên suốt trong đường lối phát triển của Đảng và Nhà nước.
Tinh thần ấy được ghi dấu ngay trong Hiến pháp năm 1946, khi quyền học tập của người dân lần đầu tiên được hiến định. Từ nền tảng ban đầu đó, hệ thống chính sách giáo dục từng bước được hình thành và hoàn thiện, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong từng giai đoạn lịch sử. Đặc biệt, việc ban hành Luật Giáo dục năm 1998 đã mở ra bước ngoặt quan trọng trong quản lý và tổ chức hệ thống giáo dục quốc dân.
Phát biểu tại tọa đàm, ông Nguyễn Sỹ Hào, Phó Tổng Biên tập Báo Đại biểu Nhân dân cho biết, việc tổ chức tọa đàm không chỉ nhằm ôn lại chặng đường 80 năm vẻ vang của nền giáo dục Việt Nam, mà còn để làm rõ vai trò đồng hành, kiến tạo thể chế của Quốc hội – yếu tố then chốt bảo đảm sự phát triển ổn định và lâu dài của giáo dục – đào tạo.
Theo các đại biểu, từ xóa nạn mù chữ, phổ cập giáo dục tiểu học, trung học cơ sở đến mở rộng giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp, mỗi giai đoạn phát triển của ngành đều gắn liền với các quyết sách quan trọng của Quốc hội. Thông qua hoạt động lập pháp và giám sát, Quốc hội đã từng bước hoàn thiện hành lang pháp lý, tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước, tạo điều kiện để giáo dục phát triển cả về quy mô lẫn chất lượng.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Đinh Công Sỹ nhấn mạnh, thành tựu của giáo dục Việt Nam hôm nay là kết quả tổng hòa của đường lối đúng đắn, chính sách kịp thời và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Từ một quốc gia mà phần lớn dân số chưa biết chữ, Việt Nam đã xây dựng được hệ thống giáo dục bao trùm mọi bậc học, từng bước tiệm cận chuẩn mực khu vực và quốc tế.
Thời cơ vàng để giáo dục bứt phá
Đặc biệt, năm 2025 được đánh giá là dấu mốc quan trọng trong công tác lập pháp đối với lĩnh vực giáo dục của Quốc hội khóa XV. Trong năm này, Quốc hội đã thông qua Luật Nhà giáo, đồng thời sửa đổi, bổ sung ba luật lớn gồm Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học và Luật Giáo dục nghề nghiệp. Đây được xem là bước hoàn thiện mang tính hệ thống, tạo khung pháp lý đồng bộ cho toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân.
Bên cạnh đó, nhiều nghị quyết quan trọng cũng được ban hành, như Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội nhằm tạo đột phá trong phát triển giáo dục và đào tạo; Nghị quyết về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026–2035; Nghị quyết về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ từ 3–5 tuổi; Nghị quyết về miễn, hỗ trợ học phí cho học sinh phổ thông. Những quyết sách này thể hiện rõ tư duy “đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển”.
Tọa đàm tập trung thảo luận hai nội dung lớn. Thứ nhất là nhìn lại chặng đường 80 năm giáo dục đồng hành cùng sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, qua đó làm rõ vai trò của Quốc hội trong việc hoạch định chính sách, hoàn thiện thể chế và giám sát thực thi pháp luật về giáo dục. Thứ hai là phân tích những cơ hội mới mà hành lang pháp lý vừa được hoàn thiện mang lại, cũng như cách tận dụng “thời cơ vàng” để giáo dục – đào tạo bứt phá trong giai đoạn tới.
Chia sẻ từ thực tiễn cơ sở, đại diện các cơ sở giáo dục công lập và tư thục đều bày tỏ kỳ vọng, hệ thống pháp luật mới sẽ sớm được triển khai đồng bộ, thống nhất, giúp nhà trường chủ động hơn trong quản trị, đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng đào tạo. Theo các ý kiến, khi thể chế đã “mở đường”, vấn đề còn lại là tổ chức thực hiện sao cho tinh thần kiến tạo được lan tỏa từ Trung ương đến từng lớp học.
Kết luận tọa đàm, các đại biểu thống nhất cho rằng, việc hoàn thiện đồng bộ hệ thống pháp luật về giáo dục với bốn đạo luật bao trùm mọi cấp học, cùng các cơ chế, chính sách đặc thù, là tiền đề quan trọng để giáo dục Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới. Trên nền tảng thể chế vững chắc đó, giáo dục – đào tạo được kỳ vọng sẽ tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.
