Khi virus Sars-CoV-2 đang đứng sau đại dịch khiến hàng ngàn người trên thế giới thiệt mạng và gây nỗi sợ hãi khắp toàn cầu, hệ miễn dịch vốn được phát triển qua hàng triệu năm để chống lại mầm bệnh, lại không thể hiện sự lo lắng. Nó đáp trả với sự hung dữ để xóa sổ kẻ xâm lược với sự dẫn đầu của đội quân các tế bào T sát thủ.
Hệ thống miễn dịch là lý do mà loài người vẫn tồn tại, nhưng trong một số trường hợp, cuộc chiến chống virus có thể giống với chính sách chiến tranh thiêu đốt, theo đó mọi thứ trong khu vực xung đột đều bị tổn hại, trong đó có các mô cơ thể. Trong khi đó, hệ thống miễn dịch không hề bắt giữ “tù binh”.
Tuy nhiên, trước cuộc chiến ở cấp độ tế bào, virus xâm nhập vào cơ thể, đi qua các tuyến phòng thủ trong chất nhầy ở mũi và cổ họng để săn lùng các tế bào mà nó có thể chỉ huy. Đồng thời, nó cũng cố gắng ngụy trang sự hiện diện của mình để tránh chạm vào hệ thống báo động hóa học của hệ miễn dịch – một trò chơi trốn tìm nguy hiểm.
Trong vài giờ đầu sau khi virus xâm nhập, sẽ có cái “gần giống như một vũ điệu giữa phản ứng miễn dịch và virus” – Nhà miễn dịch học Gene Olinger của Viện khoa học MRIGlobal có trụ sở tại Mỹ cho biết. Virus này thử các trò khác nhau để tránh nhiều thiết bị phát hiện của hệ thống miễn dịch.
Đây là sự khởi đầu một “cuộc đua vũ trang” giữa virus và hệ miễn dịch – Giáo sư Marjolein Kikkert của Trung tâm Y tế ĐH Leiden, Hà Lan nói.
“Mọi virus, bao gồm virus trên, sẽ có nhiều cách để phá vỡ hoặc ngăn chặn phản ứng miễn dịch. Tại một cuộc đua vũ trang, đặc biệt là thời điểm ban đầu, virus sẽ cố gắng chặn những phản ứng đầu tiên” – bà Kikkert cho hay.
Khi hệ thống miễn dịch được kích hoạt và một tế bào T phát hiện một tế bào đã trở thành một nhà máy sản xuất virus, nó thường bám lấy tế bào và bắn các phân tử xuyên qua màng tế bào, giết chết tế bào này và mọi thứ bên trong.
Tuy nhiên, Sars-CoV-2 là một loại virus mới phát hiện, các nhà nghiên cứu chưa có đủ thời gian trong phòng thí nghiệm để xác định cụ thể cuộc chiến sẽ diễn ra như thế nào. Điều này đặt ra những câu hỏi như tại sao một số người khỏe mạnh nhiễm Sars-CoV-2 trở nên ốm nặng và người khác thì không – các nhà nghiên cứu cho hay.
“Mọi phần của hệ miễn dịch đều cần thiết để quét sạch virus” – theo giáo sư miễn dịch Stanley Perlman của ĐH Iowa (Mỹ).
Vì phản ứng của hệ miễn dịch trở nên rất mạnh mẽ, các nhà nghiên cứu nói rằng cuộc chiến chống virus có thể gây ra tổn thất nghiêm trọng trong cơ thể.
Đặc biệt, Sars-CoV-2 tấn công phổi – một nơi rất nhạy cảm. Ngoài ra, khi hệ miễn dịch cố gắng chống lại một virus mà nó chưa bao giờ gặp, nó có thể bị quá tải, gây ra thiệt hại quá mức cho các tế bào và mô xung quanh.
Hệ thống cảnh báo sớm của cơ thể đối với các mầm bệnh được tạo ra từ nhiều lớp – theo bà Kikkert. Một sự bất thường bên trong tế bào sẽ kích hoạt một loạt các tín hiệu.
Bà cho rằng điều này sẽ dẫn đến việc sản xuất các protein “chuông báo động” để cảnh báo các tế bào xung quanh về sự hiện diện của virus và kích hoạt các phân tử miễn dịch, tạo ra “trạng thái chống virus”.
Khi có thêm báo động trên khắp cơ thể, virus Sars-CoV-2 sẽ chạy đua để để lan truyền và tấn công nhiều tế bào hơn. Khi tế bào T đến để săn tìm, bắt và tiêu diệt các tế bào bị nhiễm bệnh, phổi trở thành chiến trường, sưng phồng lên vì các tế bào miễn dịch, các phân tử và dịch.
Olinger nói rằng khi tế bào T tìm thấy một tế bào bị nhiễm, nó sẽ tiêu diệt tế bào này.
Trong khi đó, các kháng thể, những protein hình chữ Y, cũng tới và khống chế virus, làm cùn các gai mà virus sử dụng để móc vào các tế bào khỏe mạnh. Các tế bào bạch cầu lớn hơn được gọi là đại thực bào cũng có mặt nuốt chửng các cụm virus lớn đã chết.
Khi cuộc tàn sát tế bào này lan rộng, các tế bào chết sẽ chồng chất trong phổi.
“Chúng làm tắc nghẽn đường thở và làm giảm lưu lượng oxy” – Giáo sư Ashley St John của Trường Y Duk-NUS ở Singapore cho biết – “Bạn cần mô đó có thể giãn ra và chứa đầy oxy, nhưng đồng thời bạn lại lấp đầy nó bằng các tế bào miễn dịch và chất lỏng… nó có thể cản trở việc cố gắng thở để lấy đủ oxi” – bà nói.
Một số bệnh nhân hồi phục từ giai đoạn này, phổi của họ có thể lành bệnh, người khác hồi phục nhưng chịu tổn thương lâu dài.
Cuối tháng 2, Trung Quốc đưa ra số liệu cho thấy khoảng 80% ca nhiễm Sars-CoV-2 ở mức nhẹ tới trung bình, 14% nặng. 6% còn lại là các bệnh nhân nguy kịch có thể bị suy hô hấp, sốc nhiễm trùng và suy đa tạng.
Trong cuộc phỏng vấn, các nhà khoa học cho biết cơ chế chính xác của Sars-CoV-2 trong cơ thể người vẫn được điều tra nhưng rõ ràng nó đã gây thiệt hại nặng nề nhất cho người già và người có hệ miễn dịch yếu.
Theo thống kê của phái đoàn chung giữa WHO – Trung Quốc về Covid-19, hơn 20% người nhiễm bệnh trên 80 tuổi có khả năng tử vong. Tỷ lệ tử vong của những người mắc bệnh tim mạch, tiểu đường, hô hấp mãn tính cao gấp đôi tỷ lệ trung bình.
Một số nhà phân tích nghi ngờ rằng trong thời kỳ “trốn tìm”, Sars-Cov-2 làm tổn hại đến phản ứng miễn dịch sớm bằng cách phân chia quá nhanh để hệ thống miễn dịch có thể theo kịp hay làm gián đoạn cách thức tự điều chỉnh của hệ thống miễn dịch.
