(GD&TĐ)-Chiều nay (23/12), 10 sự kiện khoa học – công nghệ (KH-CN) nổi bật nhất năm 2011 trong các lĩnh vực Khoa học xã hội và nhân văn; cơ chế chính sách; tôn vinh nhà khoa học; hội nhập quốc tế về KH-CN; ứng dụng công nghệ đã được CLB Nhà báo KH-CN công bố.
 |
| Trao quyết định cho tập thể, cá nhân được bình chọn. Ảnh: gdtd.vn |
Cuộc bình chọn do hơn 40 nhà báo thuộc các cơ quan truyền thông đại chúng của trung ương và địa phương viết về lĩnh vưc KH và CN bình chọn với mục đích động viên, ghi nhận và tôn vinh những cống hiến của các nhà khoa học, tập thể các nhà khoa học đối với sự phát triển kinh tế-xã hội của đất nước trong năm qua.
Từ năm 2008, CLB nhà báo KH và CN đứng ra tổ chức thực hiện việc bình chọn và công bố 10 sự kiện KH và CN nổi bật trong năm giờ đây đã trở thành sự kiện thường niên
Dưới đây là 10 sự kiện biểu biểu của năm 2011.
1. Đề án “Quá trình hình thành và phát triển vùng đất Nam Bộ” (lĩnh vực khoa học xã hội nhân văn).
Đây là đề án cấp Nhà nước do GS.VS Phan Hy Lê làm chủ nhiệm, Hội Khoa học lịch sử Việt Nam là cơ quan chủ trì. Được triển khai từ cuối năm 2007, đề án nghiên cứu về điều kiện tự nhiên, quá trình lịch sử và các đặc trưng kinh tế, xã hội, văn hóa vùng đất Nam Bộ của Việt Nam từ cội nguồn cho đến nay. Đề án bao gồm 11 đề tài. Kết quả nghiên cứu của đề án đã xác lập được các vấn đề có tính phương pháp luận trong tiếp cận nghiên cứu vùng đất Nam Bộ; làm rõ được quá trình lịch sử, các đặc trưng kinh tế, xã hội, văn hóa và các thiết chế quản lý phục vụ các nhiệm vụ phát triển, bảo đảm an ninh quốc phòng ở vùng đất Nam Bộ; xây dựng cơ sở khoa học làm rõ và khẳng định cơ sở pháp lý của chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam ở vùng đất Nam Bộ phù hợp với thông lệ quốc tế...
2. Quỹ đổi mới công nghệ quốc gia (lĩnh vực cơ chế chính sách)
Ngày 5/8, Thủ tướng Chính phủ ký quyết định thành lập Quỹ đổi mới công nghệ quốc gia. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, việc tăng cường tiềm lực công nghệ, năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa là hết sức cần thiết. Tuy nhiên, để thực hiện các cam kết quốc tế, Nhà nước sẽ không tiếp tục trợ giúp tài chính trực tiếp cho các doanh nghiệp. Bởi vậy, việc thành lập Quỹ đổi mới công nghệ quốc gia là hết sức cần thiết.
Quỹ có vốn điều lệ 1000 tỷ đồng cấp từ ngân sách nhà nước. Quỹ là tổ chức tài chính Nhà nước, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận, có chức năng cho vay ưu đãi, hỗ trợ lãi suất vay, bảo lãnh để vay vốn, hỗ trợ vốn cho các tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp thực hiện nghiên cứu, chuyển giao, đổi mới và hoàn thiện công nghệ.
Quỹ được sử dụng đến 50% vốn ngân sách Nhà nước cấp để thực hiện các hình thức hỗ trợ lãi suất vay, cho vay ưu đãi, bảo lãnh để vay vốn. Sau khi hoàn thành việc xây dựng quy chế hoạt động, Quỹ sẽ hỗ trợ dưới nhiều hình thức cho hơn 3000 doanh nghiệp khoa học và công nghệ.
3. Dành kinh phí lớn nhất cho dự án khoa học và công nghệ (lĩnh vực cơ chế chính sách)
Ngày 24/11, Bộ trưởng KH-CN Nguyễn Quân công bố dự án thiết kế và chế tạo chip, thẻ và đầu đọc được đầu tư 145,7 tỷ đồng. Đây là số vốn lớn nhất từ trước đến nay dành cho một dự án KH-CN. Thời gian thực hiện dự án trong 4 năm với mục đích thiết kế và sản xuất thử nghiệm chíp vi xử lý 32- bit công suất thấp, có tính cạnh tranh cao (dựa trên chip VN 1632) và các lõi IP có liên quan. Từ đó, thiết kế và sản xuất chip RFID HF và UHF, đầu đọc RFID cũng như một số hệ thống ứng dụng sử dụng chip RFID. Chủ dự án là ĐHQG HCM.
4. Giáo sư Hoàng Tụy được tặng giải thưởng toán học Constantin Caratheodory Prize (lĩnh vực tôn vinh nhà khoa học)
Giải thưởng mang tên nhà toán học lừng danh Constantin Caratheodory người Hy Lạp (1873-1950) đặc biệt vinh danh những cống hiến đã qua được thử thách của thời gian. Tiêu chuẩn người nhận giải thưởng này bao gồm tính xuất sắc, độc đáo, ý nghĩa, chiều sâu và ảnh hưởng của cống hiến khoa học. Giải thưởng được trao tặng hai năm một lần dành cho cá nhân hay tập thể xuất sắt có cống hiến căn bản cho lý thuyết, lập trình và ứng dụng trong lĩnh vực tối ưu toàn cục.
Đại hội thế giới về tối ưu toàn cầu lần thứ 2 được tổ chức ở Hy Lạp ngày 3 đến 7/7 đã quyết định trao tặng giải thưởng đầu tiên cho giáo sư Hoàng Tụy, người có đóng góp tiên phong cho tối ưu hóa toàn cục.
GS. Hoàng Tụy sinh ngày 17/12/1927, là tiến sĩ Toán học, nghiên cứu hàm thực, lý thuyết tối ưu, giải tích lồi, toán kinh tế. Ông từng là viện trưởng Viện Toán học, giáo sư thỉnh giảng của nhiều ĐH danh tiếng trên thế giới. Ông được coi là nhà toán học mở đường cho một chuyên ngành toán học mới, là “cha đẻ của tối ưu toàn cục”...
5. Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt được khởi động trở lại bởi chính những nhà khoa học Việt Nam (lĩnh vực tôn vinh nhà khoa học)
Trong gần 50 năm qua, Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt đã thực hiện 3 lần khởi động lò có tầm quan trọng đặc biệt. Lần khởi động Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt ngày 30/10 vừa qua được xem là lần quan trọng thứ 3 trong lịch sử. Từ thời điểm hoạt động này, họt động của Lò phản ứng được duy trì bằng toàn bộ các bó nhiên liệu độ giàu thấp chứa hàm lượng U-235 dưới 20%. Sự kiện này đánh dấu một trong những điểm mốc quan trọng trên con đường phát triển của ngành năng lượng nguyên tử Việt Nam. Lần đầu tiên trong lịch sử, đội ngũ vận hành chỉ gồm những kỹ sư Việt Nam đã khởi động thành công lò phản ứng hạt nhân.
6. Hội nghị Bộ trưởng các nước ASEAN về KH-CN (lĩnh vực hội nhập quốc tế về KH-CN).
Từ ngày 21 đến 26/11, Việt Nam đã tổ chức thành công hội nghị Bộ trưởng KH-CN ASEAN lần thứ 14. Hội nghj thảo luận các vấn đề nhằm tăng cường hơn nữa hợp tác về KH-CN trong khu vực ASEAN, hướng tới xây dựng cộng đồng kinh tế và cộng đồng văn hóa xã hội. Đây là lần đầu tiên Việt Nam đăng cai tổ chức thành công Hội nghị Bộ trưởng KH-CH ASEAN, là cơ hội để tiếp tục khẳng định vai trò và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế sau khi đã thể hiện thành công vai trò Chủ tịch ASEAN vào năm 2010.
7. Giàn khoan tự nâng 90 m nước (Lĩnh vực ứng dụng công nghệ)
Chiều 10/9, tại khu cảng dầu khí TP Vũng Tàu (Bà Rịa - Vũng Tàu), Tập đoàn Dầu khí quốc gia VN (PVN) đã tổ chức lễ hạ thủy công trình giàn khoan tự nâng 90m nước.
Giàn khoan tự nâng 90m nước là công trình cơ khí trọng điểm quốc gia, lần đầu được chế tạo tại VN do PVN làm chủ đầu tư và Công ty cổ phần Chế tạo giàn khoan dầu khí - PV Shipyard (đơn vị thành viên của PVN) làm tổng thầu EPC. Giàn tự nâng có trọng lượng gần 12.000 tấn, chiều dài chân 145m, có khả năng hoạt động ở độ sâu tới 90m nước, chiều sâu khoan 6,1km. Giàn khoan này đã được Cơ quan Đăng kiểm hàng hải Hoa Kỳ cấp chứng nhận.
Đây là tổ hợp khoan tự động, di động nổi trên biển và là giàn khoan tự nâng đầu tiên do Việt Nam chế tạo, có tổng mức đầu tư 180 triệu USD. Dự án có khối lượng chế tạo cơ khí chính xác lớn, phức tạp với hàm lượng công nghệ và khoa học kỹ thuật cao.
8. Máy soi cắt lớp điện toán trong công nghiệp (Lĩnh vực ứng dụng công nghệ)
Một trong những khó khăn trong hoạt động KH-CN ở nước ta hiện nay đó là thiếu nguồn nhân lực trình độ cao, nhất là trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử. Tuy vậy, vượt qua nhiều khó khăn, các nhà khoa học trung tâm ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong công nghiệp thuộc Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam đã thiết kế chế tạo thành công m áy soi cắt lớp điện toán trong công nghiệp.
Đây là loại máy dùng tia gamma chụp vào lõi các vật thể để xác định cấu tạo bên trong nhằm cho ra những hình ảnh kín của các hiện vật như sự ăn mòn của lõi đường ống dẫn dầu khí, sự thay đổi cấu trúc vật thể để tìm ra khuyết tật, soi tìm các tắc ghẽn, xác định độ tuổi của cây…mà không cần phải mở các thiết bị máy móc hoặc mổ xẻ sự vật ra.
Máy CT được Trung tâm ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong công nghiệp tự nghiên cứu, viết phần mềm và chế tạo bằng 100% các thiết bị do Việt Nam sản xuất. Mỗi chiếc máy trị giá hơn 8.300 USD.
9. Vận hành dây chuyền sản xuất thiết bị điện tử viễn thông hiện đại nhất Đông Nam Á (Lĩnh vực ứng dụng công nghệ)
Đây là dây chuyền thuộc Trung tâm sản xuất Điện tử Viettel, có khả năng sản xuất nhiều chủng loại sản phẩm khác nhau như thiết bị đầu cuối (điện thoại di động thông thường và thông minh, máy tính bảng, máy tính All-in-one,...), thiết bị hạ tầng mạng, thiết bị thông tin quân sự...
Cụ thể, dây chuyền có công suất thiết kế đạt tới 5 triệu USB 3G/năm, hoặc 3 triệu máy ĐTDĐ/năm hoặc 900 ngàn máy tính/năm. Hiện dây truyền được vận hành bởi hơn 40 kĩ sư, thạc sĩ và tiến sĩ, trong đó hầu hết đã từng đảm nhiệm các vị trí quản lí tương đương tại các hãng sản xuất tên tuổi trên thế giới.
10. Phẫu thuật nội soi cắt khối tá – tụy tại bệnh viện 103 (Lĩnh vực ứng dụng công nghệ)
Tháng 10 -2011, Các bác sĩ Khoa Ngoại Bụng (B2) – Bệnh viện 103 (Hà Nội) đã phẫu thuật nội soi thành công cắt khối tá - tụy. Đây là loại phẫu thuật khó nhất, phức tạp nhất, là kỹ thuật đỉnh cao trong các phẫu thuật ở ổ bụng. Trong quá trình phẫu thuật chỉ cần sơ suất nhỏ có thể gây tổn thương các nội tạng khác, làm rách, đứt các mạch máu lớn dẫn tới chảy máu ngập tràn ổ bụng, phải chuyển mở bụng khẩn cấp hoặc đe dọa tử vong ngay trên bàn mổ. Cắt bỏ khối tá-tụy bằng phẫu thuật nội soi đòi hỏi ở phẫu thuật viên những kinh nghiệm, kỹ năng thực hành tốt và chiến thuật xử lý rất tinh tế. Thành công của ca phẫu thuật đã mở ra một hướng nghiên cứu mới rất khả quan, không chỉ để chứng minh cho tính hiệu quả và an toàn của phẫu thuật nội soi ổ bụng mà còn mở ra khả năng ứng dụng rộng rãi của phương pháp nói trên, kể cả đối với những trường hợp bệnh lý phức tạp.
Hiếu Nguyễn (ghi)
