Quyết đoán trong kinh doanh
Khi Masyoshi Son còn là một cậu bé lớn lên trên hòn đảo Kyushu, miền Nam nước Nhật, ông luôn giữ một quyển sổ ghi chép bên mình để ghi lại những sáng kiến mới mà ông hy vọng sẽ biến nó thành hiện thực vào một ngày nào đó. Hiện nay, nhà sáng lập SoftBank (Nhật Bản) đã có gần 100 tỷ USD để đầu tư vào việc biến những điều lớn lao trở thành hiện thực.
SoftBank Group Corp. của Son đã khép lại vòng đầu tiên của quỹ đầu tư 100 tỷ USD theo kế hoạch, với những món tiền thu được từ Saudi Arabia, Abu Dhabi, cũng như của các công ty Apple Inc. và Qualcomn Inc. Quỹ Vision Fund đã giúp cho nhà doanh nghiệp 59 tuổi này tiếp cận nguồn vốn đầu tư chưa từng có trong lĩnh vực cổ phần tư nhân hoặc vốn liên doanh.
Son vốn không phải là người ngoa ngôn. Ông đã nói, không cường điệu, rằng ông có một kế hoạch 300 năm cho SoftBank nhằm xây dựng công ty có giá trị nhất thế giới. Với Vision Fund, Son quyết tâm trở thành nhà đầu tư lớn nhất về mặt công nghệ trong thập niên tới, khi ông đặt cược vào tương lai của trí tuệ nhân tạo, thiết bị kết nối, vệ tinh và tích hợp máy tính- con người. Thực tế, vào tháng 4 năm nay, ông đã đầu tư 5,5 tỷ USD vào công ty dịch vụ vận tải Didi Chixing của Trung Quốc, một nguồn vốn liên doanh cao kỷ lục. “Chúng ta đã thấy vụ ‘big bang’ ở máy tính, ở internet”, Son phát biểu vào tháng 2 vừa qua trong một cuộc họp với các cổ đông, “Tôi tin rằng vụ ‘big bang’ kế tiếp thậm chí còn lớn hơn. Để sẵn sàng cho điều đó, chúng ta cần thiết lập nền tảng và nền tảng đó là SoftBank Vision Fund”.
Son có một số ủng hộ viên nhiệt thành với tiền của dồi dào. Thái tử Mohammed bin Salman của Saudi Arabi đã đồng ý để vương quốc của ngài trở thành nhà đầu tư quan trọng của SoftBank, với số tiền lên đến 45 tỷ USD sau cuộc gặp với Son. Ngoài ra, Apple và Qualcomn, Foxconn Technology Group và Sharp Corp, cũng góp vốn vào. SoftBank cho biết nguồn quỹ của công ty đã đạt 93 tỷ USD vốn cam kết và nhắm tới 100 tỷ USD trong 6 tháng tới.
Nguồn quỹ khổng lồ của Son sẽ tung ra số tiền chưa có tiền lệ vào các lĩnh vực được coi là vượt mức vốn đầu tư. Điều này đã khiến các chuyên gia kinh tế bất ngờ. Việc hoàn vốn cổ phần tư nhân đã giảm mạnh trong những năm gần đây vì có quá nhiều tiền nhưng lại ít giao dịch. Vốn liên doanh cũng phải đối mặt với những vấn đề tương tự. “Nguồn quỹ 100 tỷ USD thật khó tin”, Steven Kaplan, giáo sư thuộc trường Kinh doanh Booth, ĐH Chicago, người đồng sáng lập chương trình doanh nghiệp nói, “Hiện có quá nhiều nguồn vốn, vì vậy mang thêm vốn nhiều hơn không có ý nghĩa gì”.
Kaplan đã nghĩ về một tiền lệ đối với những gì mà Son đang nỗ lực. Ông nói sự tương đương gần nhất có thể kể là vào cuối những năm 1990, khi nguồn tiền thi nhau đổ vào các công ty internet của Mỹ, đẩy giá lên cao ngất, cho đến khi thị trường đổ vỡ.
Các công ty đầu tư tư nhân đang ngồi trên đống tiền mặt kỷ lục. Số tiền chưa sử dụng chạm mốc 820 tỷ USD vào cuối năm 2016, so với 755 tỷ vào năm trước đó, theo công ty nghiên cứu Preqin. Tổng số tiền đầu tư là 142 tỷ USD, so với 127 tỷ vào cuối năm 2015. “Có một số dự trữ tiền mặt khổng lồ ở đây”, Felice Egidio, phụ trách các sản phẩm vốn liên doanh, cho biết. “Các cơ hội đầu tư ngày càng trở nên khó khăn hơn”.
Nói cách khác, với kế hoạch của mình, Son có thể là nhà đầu tư quyền lực nhất về công nghệ, nhưng cũng có gặp nhiều nguy cơ nhất. Một dòng vốn đầu tư vào trí tuệ nhân tạo hay xe hơi không người lái, có thể có tăng giá trị và tạo ra nhiều đối thủ cạnh tranh, làm cho tất cả đều phải vật lộn để kiếm tiền.
Khởi nghiệp sớm và những bài học đắt giá
Masayoshi Son sinh năm 1957, thuộc thế hệ thứ hai của lớp người Hàn Quốc di cư tới Nhật. Ông trải qua tuổi thơ dữ dội tại một khu ổ chuột, tại làng Tusu thuộc hạt Saga, vùng Kyushu. Son đã dành cả cuộc đời mình để vượt qua thách thức, theo đuổi các kỳ vọng. Ông rời Nhật Bản năm 16 tuổi đến Mỹ học tập và tốt nghiệp ĐH California tại Berkeley. Trong thời gian còn đi học, ông đã phát minh máy dịch điện tử và bán cho hãng Sharp, kiếm được 1 triệu USD đầu tiên trong đời. “Nó giống như ông ta đến từ tương lai”, Hong Lu, người đã làm việc với Son ở California 40 năm qua và đồng sáng lập UTStarcom Holdings Corp., cho biết.
Năm 1981, Son quay về Nhật và thành lập công ty phân phối phần mềm tên Nihon Softbank - sau này rút gọn thành Softbank, tại một căn phòng nhỏ với 2 nhân viên. Chỉ trong vài năm sau, Son tham gia vào nhiều dự án ở các lĩnh vực khác nhau, từ thiết bị truyền dẫn điện thoại, xuất bản tạp chí, hội chợ triển lãm, cho đến dịch vụ Internet băng thông rộng và bắt đầu phân phối phần mềm cho các công ty như Microsoft Corp. Sau đó, ông phát triển nó qua một loạt cuộc “đánh cược” với những số tiền lớn. Trong một giao dịch cung cấp tiền mặt cho các khoản đầu tư, ông giành được doanh nghiệp Vodafone Group Plc của Nhật đang ngắc ngoải và biến nó thành cỗ máy sinh lợi sau đó.
Sự can đảm và quyết đoán của ông đã mang lại giá trị ngày càng cao cho công ty. Trong giai đoạn bùng nổ internet, ông đầu tư vào khoảng 800 công ty, quyết tâm tạo ra một “netbatsu” kỷ nguyên kỹ thuật số, tương tự với các tập đoàn công nghệ zaibatsu (thuật ngữ xuất hiện từ thế kỷ 19 ở Nhật, chỉ các tập đoàn độc quyền gia đình trị, gồm một công ty mẹ đứng đầu và một vài công ty con chi phối những mảng quan trọng của thị trường một cách đơn lẻ hoặc thông qua nhiều công ty con dưới nó), vốn bị ràng buộc bởi sở hữu chéo. Cổ phiếu của SoftBank tăng mạnh và giá trị tài sản ròng của Son chạm mốc 68 tỷ USD vào năm 2000, gần vượt qua cả Bill Gates của Microsoft trở thành người giàu nhất thế giới. Tuy nhiên, sau khi quả bóng kinh tế thế giới nổ tung, hàng trăm nguồn vốn đầu tư của ông tiêu tan. Cổ phiếu của ông giảm đến 99%.
Nhưng trong đổ nát, Son cũng giành một số thắng lợi. Ông là người ủng hộ ban đầu của Yahoo! Inc. và đặt cược vào Alibaba Group Holding Ltd của Trung Quốc, trở thành một trong những màn đặt cược liên doanh hiệu quả nhất mọi thời đại. Ông đánh cược vốn đầu tư ban đầu 20 triệu USD nhưng hiện nay giá trị của nó lên đến 90 tỷ USD, gấp 4500 lần vốn đầu tư ban đầu.
Nếu Son bối rối vì sự sụp đổ, ông không bao giờ để lộ ra. Ông tiếp tục cắt giảm những thương vụ lớn, bao gồm việc mua lại công ty Sprint Corp. trị giá đến 22 tỷ USD. Năm vừa rồi, ông lại thực hiện thương vụ lớn nhất trong sự nghiệp của mình, mua công ty sản xuất chip máy tính ARM Holdings với giá 32 tỷ USD.
Sau khi sự kiện này được công bố, cổ phiếu của ông làm choáng váng các nhà đầu tư nhút nhát lẩn tránh thương vụ trên. “Sẽ là không công bằng đối với Masa Son, nếu nói chúng ta không được cảnh báo rằng ‘một số ý tưởng điên rồ’đang được xem xét”, Atul Goyal, nhà phân tích tại Jefferies Group, cho biết vào lúc đó, “Đối với chúng tôi, việc thu tóm ARM vừa công bố xuất hiện rộng rãi không mâu thuẫn với mục tiêu đầu tư của SoftBank…”.
Son phản ứng với điều này bằng một cảm xúc cao. Ông biện luận rằng đây là khoảnh khắc hiếm hoi trong lịch sử, khi các cơ hội cung cấp công nghệ phát triển cao có thể không bao giờ xuất hiện lần nữa. “Mọi người nghĩ đây là giải pháp ngu ngốc và họ đã bỏ phiếu vì đồng tiền của họ”, Son nói.
Sự mạnh dạn đầu tư này đã tạo cơ hội cho Vision Fund ra đời. Son đã nhìn thấy các cơ hội chỉ đến một lần trong đời, trong khi các nhà đầu tư của SoftBank lại băn khoăn với các nguy cơ. Câu hỏi lúc đó là ông có thể tìm ra ở đâu một nhóm các nhà hỗ trợ sẵn sàng đổ tiền vào tầm nhìn tương lai của ông.
Thế rồi Thái tử Saudi Arabia đến Tokyo vào tháng 9 năm qua và tìm kiếm phương cách làm đa dạng nền kinh tế của đất nước ông ngoài dầu hỏa. Thái tử cần đầu tư hàng tỷ USD vào nền công nghiệp mới và ông gọi nỗ lực của Son là “Vision 2030” (Tầm nhìn đến năm 2030).
Tương lai rộng mở
Son đồng ý đầu tư 1 tỷ USD vào OneWeb Ltd., một công ty khởi nghiệp kết nối internet đến mọi ngóc ngách của địa cầu. Ông cũng đặt 300 triệu USD vào WeWork Cos, một startup ở New York cho thuê văn phòng đến các doanh nghiệp nhỏ và những người làm nghề tự do.
Son đang nâng tầm Vision Fund, bởi vì ông thấy các thương vụ mà ông nghĩ là hứa hẹn hơn cả Alibaba. Trong cuộc nói chuyện vào tháng 2 qua, ông ca ngợi các lãnh đạo của nền kinh tế chia sẻ, trong đó có Uber Technologies Inc và Airbnb Inc.
SoftBank đứng sau nguồn quỹ tài trợ cho các đối thủ của Uber. Didi, dịch vụ gọi xe (ride- hailing) lớn nhất ở Trung Quốc, tháng qua đã công bố nguồn quỹ kỷ lục 5,5 tỷ USD, từ công ty SoftBank. Nhà hoạt động Grab ở Đông Nam Á có kế hoạch tăng thêm 1,5 tỷ USD trong một vòng hỗ trợ cũng của công ty này.“Hiện nay, Uber đang đánh giá lại công nghiệp vận tải, Airbnb đang làm điều này với công nghệ khách sạn. Bạn có thể mong đợi điều đó xảy ra ở mỗi lãnh vực công nghệ”, ông nói. Son đã đưa ra một số chi tiết về cách mà ông dự định sử dụng nguồn vốn. Nó có thể là một hỗn hợp của nhiều khoản đầu tư trên quy mô của OneWeb, với một số lượng lớn các giao dịch rất lớn. “Đây không phải là nguồn quỹ bình thường. Hầu hết khoản đầu tư của chúng tôi sẽ ở khoảng giữa 20 và 40%, giúp chúng tôi trở thành cổ đông lớn nhất và thành viên hội đồng quản trị, ở một vị trí có thể thảo luận chiến lược kinh doanh với các nhà sáng lập”.
Vision Fund đặt cơ sở ở Mayfari của Tây London và được tư vấn bởi các công ty con của SoftBank, được gọi chung là SB Investment Advisers. Rajeev Misra, lãnh đạo tài chính chiến lược của SoftBank, sẽ là giám đốc điều hành của SB Investment Advisers và là một thành viên của ủy ban đầu tư nguồn quỹ.
Son sẽ có ảnh hưởng đặc biệt. Thường có nhiều người có ảnh hưởng như vậy trong các quỹ đầu tư, cho phép các đối tác quyền lựa chọn rút khỏi quỹ nếu một trong những người đàn ông chủ chốt này rời khỏi quỹ.Nhưng Son có thể nói là người quan trọng duy nhất của quỹ.
Những nhà giao dịch luôn tỏ ra thận trọng với Vision Fund. Ted Gooden, giám đốc điều hành tại Berkshire Capital Corp, dự đoán lợi nhuận sẽ giảm do thừa vốn. “Có quá nhiều tiền trong hệ thống, nó thay đổi ngành công nghiệp”.
Tuy nhiên, không người nào ngoài quỹ đạo của Son tỏ ra hoài nghi. David Brophy, giáo sư tài chính tại ĐH Michigan, cho biết quy mô tuyệt đối nguồn quỹ cũa SoftBank sẽ tạo những thuận lợi cho Son mà không nhà đầu tư nào có. Ông ta có thể nhảy vào các thương vụ với nguồn vốn mạnh hơn bất kỳ nhà đầu tư nào khác và bảo đảm giữ quỹ lâu dài”.
Hiện giờ, dù SoftBank đã lừng danh thế giới, nhưng Masyoshi Son hình như vẫn chưa muốn dừng lại và người ta đang chờ đợi những chiêu kinh doanh ngoạn mục của ông sắp tới.
