Chuẩn nghề nghiệp giảng viên đại học: Nền tảng nâng cao chất lượng đào tạo

Thống nhất phát triển đội ngũ nhà giáo

ThS Lê Hoàng Trung - Phó Trưởng khoa Khoa học xã hội và Nhân văn (Trường Đại học Cửu Long), cho biết: Dự thảo Thông tư quy định chuẩn nghề nghiệp giảng viên giảng dạy trong cơ sở giáo dục đại học đang được lấy ý kiến bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với các văn bản pháp luật hiện hành.

Đặc biệt là bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với các văn bản pháp luật hiện hành có liên quan về nhà giáo trong cơ sở giáo dục, trong đó có giảng viên giảng dạy trong cơ sở giáo dục đại học và phù hợp với chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, việc xây dựng chuẩn nghề nghiệp giảng viên giảng dạy trong cơ sở giáo dục đại học là cần thiết.

Từ đó, đội ngũ giảng viên chủ động trang bị kỹ năng theo yêu cầu của vị trí việc làm. Nâng cao trách nhiệm người đứng đầu cơ sở giáo dục đại học. Việc ban hành chuẩn nghề nghiệp giảng viên giảng dạy trong cơ sở giáo dục đại học theo quy định của Luật Nhà giáo và các luật hiện hành có liên quan sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo. Bên cạnh đó, chuẩn nghề nghiệp giảng viên giảng dạy trong cơ sở giáo dục đại học là cơ sở pháp lí để xây dựng, quản lí và phát triển đội ngũ giảng viên giảng dạy trong cơ sở giáo dục đại học.

Dự thảo Thông tư này phù hợp với bối cảnh hệ thống các trường đại học đang phát triển nhanh, đặc biệt các cơ sở tư thục. Do đó, chất lượng giảng viên cần được thống nhất và nâng lên.

Điều này cũng đáp ứng yêu cầu đổi mới của giáo dục đại học. Thay đổi nhận thức của giảng viên không chỉ giảng dạy mà còn nghiên cứu, ứng dụng công nghệ, hướng dẫn sinh viên khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và tham gia chuyển đổi số…

Ngoài ra, khi có chuẩn nghề nghiệp sẽ tạo cơ sở để các trường tự đánh giá đội ngũ, xếp loại giảng viên và giảng viên cũng biết mình cần hoàn thiện ở điểm nào. Thông tư khi có hiệu lực sẽ góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy đại học; tạo môi trường cạnh tranh công bằng giữa trường công lập và tư thục. Ngoài ra cũng sẽ thúc đẩy giảng viên đầu tư vào nghiên cứu khoa học, hỗ trợ kiểm định chất lượng giáo dục.

Nâng chuẩn trình độ, tăng yêu cầu nghiên cứu khoa học

Theo ThS Lê Hoàng Trung, tiêu chuẩn chung về trình độ, năng lực chuyên môn, năng lực nghiên cứu khoa học đối với giảng viên của các trường đại học công lập, đại học tư thục ở Việt Nam cần phải đáp ứng Tiêu chuẩn về trình độ đào tạo, bồi dưỡng: Có bằng thạc sĩ trở lên phù hợp với vị trí việc làm, ngành hoặc chuyên ngành giảng dạy; Có chứng chỉ bồi dưỡng theo tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp giảng viên đại học.

Tiêu chuẩn về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cần phải: Nắm vững kiến thức cơ bản của môn học được phân công giảng dạy; có kiến thức tổng quát về một số môn học có liên quan trong chuyên ngành đào tạo được giao đảm nhiệm. Hiểu và thực hiện đúng mục tiêu, kế hoạch, nội dung, chương trình các môn học được phân công thuộc chuyên ngành đào tạo.

Xác định được thực tiễn và xu thế phát triển đào tạo, nghiên cứu của chuyên ngành ở trong và ngoài nước. Sử dụng có hiệu quả và an toàn các phương tiện dạy học, trang thiết bị dạy học, có phương pháp dạy học hiệu quả, phù hợp với nội dung môn học; giảng dạy đạt yêu cầu trở lên. Có khả năng ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, công nghệ vào giảng dạy và các công việc được giao. Có khả năng ứng dụng công nghệ thông tin và sử dụng ngoại ngữ trong thực hiện các nhiệm vụ của chức danh giảng viên.

Đặc biệt, tiêu chuẩn về nghiên cứu khoa học: Có khả năng tham gia thực hiện các đề tài nghiên cứu khoa học các cấp. Tham gia biên soạn giáo trình, tài liệu phục vụ giảng dạy. Viết bài đăng trên các tạp chí chuyên ngành, các tạp chí khoa học trong và ngoài nước.

Theo dự thảo, chuẩn nghề nghiệp được thiết kế trên cơ sở tiếp cận năng lực, bao gồm nhóm tiêu chuẩn về phẩm chất nghề nghiệp; trình độ và năng lực chuyên môn; năng lực nghiên cứu khoa học - chuyển giao tri thức; năng lực phát triển nghề nghiệp và phục vụ cộng đồng. TS Đỗ Viết Tuân - Phụ trách Khoa Công nghệ thông tin và Truyền thông (Học viện Quản lý Giáo dục), tán thành với yêu cầu về trình độ đào tạo được quy định rõ ràng, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Cụ thể, theo dự thảo Thông tư, giảng viên đại học phải có trình độ thạc sĩ trở lên, giảng viên giảng dạy chương trình định hướng nghiên cứu hoặc các ngành chuyên sâu phải có trình độ tiến sĩ. Các yêu cầu này tạo nên mặt bằng chung, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ và tính cạnh tranh của hệ thống giáo dục đại học.

Điểm đáng chú ý trong dự thảo là việc nhấn mạnh vai trò của hoạt động nghiên cứu khoa học trong đánh giá năng lực giảng viên. Giảng viên không chỉ thực hiện nhiệm vụ giảng dạy, mà còn phải có khả năng triển khai đề tài nghiên cứu, công bố kết quả khoa học, tham gia chuyển giao công nghệ, đồng thời kết nối hoạt động nghiên cứu với nội dung bài giảng. Điều này phù hợp với xu hướng của các hệ thống giáo dục tiên tiến, nơi tiêu chuẩn của giảng viên luôn gắn liền với năng lực tạo ra tri thức mới.

Ngoài ra, dự thảo cũng đề cập tiêu chí năng lực sư phạm đại học, bao gồm khả năng thiết kế hoạt động dạy học hiện đại, ứng dụng công nghệ số, xây dựng môi trường học tập tích cực và đánh giá người học theo hướng phát triển năng lực. Trong bối cảnh đổi mới giáo dục đại học đang diễn ra mạnh mẽ, tiêu chí này có ý nghĩa quan trọng, khuyến khích giảng viên chuyển từ cách dạy truyền thụ truyền thống sang phương pháp dạy học tương tác, gắn với thực tiễn nghề nghiệp.

Theo TS Đỗ Viết Tuân, việc xây dựng chuẩn nghề nghiệp giảng viên được đánh giá là cần thiết và kịp thời. Trong những năm qua, hệ thống giáo dục đại học Việt Nam có sự phát triển nhanh về quy mô, số lượng cơ sở đào tạo và ngành nghề đào tạo. Tuy nhiên, chất lượng đội ngũ giảng viên giữa các cơ sở còn chưa đồng đều; hoạt động nghiên cứu khoa học chưa mạnh; cơ chế đánh giá - sử dụng giảng viên ở một số nơi chưa thực sự dựa trên năng lực. Chuẩn nghề nghiệp mới sẽ tạo cơ sở pháp lý, đồng thời là công cụ giúp các trường tổ chức hoạt động đào tạo, bồi dưỡng có hiệu quả hơn.

Bên cạnh đó, dự thảo cũng đưa ra các mức độ phát triển nghề nghiệp, giúp mỗi giảng viên nhận diện vị trí của mình trong lộ trình nghề nghiệp, từ đó xây dựng kế hoạch học tập, bồi dưỡng phù hợp. TS Đỗ Viết Tuân cho rằng, đây là điểm tiến bộ, hướng tới việc phát triển đội ngũ giảng viên theo tiếp cận nghề nghiệp liên tục, khuyến khích tự học, tự nâng cao năng lực và trách nhiệm cá nhân.

Bảo đảm cạnh tranh bình đẳng “công - tư”

Nhắc lại tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, ông Lê Viết Khuyến – Phó Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam nhấn mạnh, người học là trung tâm, chủ thể của quá trình giáo dục; đội ngũ nhà giáo là lực lượng quyết định chất lượng đào tạo.

Trên cơ sở đó, việc ban hành chuẩn nghề nghiệp giảng viên giảng dạy trong các cơ sở giáo dục đại học, theo quy định của Luật Nhà giáo và các luật có liên quan, được xem là bước đi quan trọng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đại học trong bối cảnh đổi mới toàn diện.

Theo ông Khuyến, chuẩn nghề nghiệp giảng viên không chỉ đóng vai trò là căn cứ pháp lý để xây dựng, quản lý và phát triển đội ngũ, mà còn tạo khung tham chiếu thống nhất cho các cơ sở giáo dục đại học trong tuyển dụng, bố trí, đánh giá, đào tạo và bồi dưỡng giảng viên. Các tiêu chuẩn này cũng là công cụ để từng giảng viên tự soi chiếu, xác định kế hoạch học tập và phát triển nghề nghiệp, đồng thời trang bị các năng lực thiết yếu đáp ứng yêu cầu vị trí việc làm và sự thay đổi nhanh chóng của môi trường giáo dục đại học hiện nay.

Việc thiết lập chuẩn nghề nghiệp thống nhất cũng nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn, tránh chồng chéo trong quản lý, đồng thời tạo điều kiện để các cơ sở giáo dục chủ động phát triển đội ngũ giảng viên theo hướng chuyên nghiệp, chuẩn hóa và hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, theo ông Khuyến, các trường tư thục có thể gặp phải một số khó khăn và cũng đặt ra những thách thức nhất định.

Hiện, các trường công lập và tư thục vẫn có sự khác biệt trên nhiều phương diện như: Nguồn lực đầu tư, cơ chế tài chính và mức độ tự chủ. Ông Khuyến cho rằng, các yêu cầu cao về nghiên cứu khoa học có thể là áp lực với các trường tư thục, nhất là các trường còn “non trẻ”. Do đó, để chính sách này đi vào cuộc sống, cần có lộ trình triển khai hợp lý. Đồng thời, cần có những chính sách hỗ trợ đi kèm để tạo điều kiện cho khối trường ngoài công lập có thể đáp ứng các yêu cầu của chuẩn mới.

Theo đại diện Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục (Bộ GD&ĐT), nếu dự thảo Thông tư quy định chuẩn nghề nghiệp giảng viên trong các cơ sở giáo dục đại học được ban hành sẽ thay thế các quy định tại Điều 3, Điều 5, Điều 6 và Điều 7 của Thông tư số 40/2020/TT-BGDĐT của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT quy định mã số, tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp, bổ nhiệm và xếp lương đối với viên chức giảng dạy trong các cơ sở giáo dục đại học công lập, khi có hiệu lực thi hành.

Dự thảo Thông tư kế thừa các nội dung quy định tại Thông tư số 40 về nhiệm vụ, tiêu chuẩn về đạo đức nghề nghiệp, tiêu chuẩn trình độ đào tạo, bồi dưỡng và tiêu chuẩn về chuyên môn, nghiệp vụ của giảng viên giảng dạy trong cơ sở giáo dục đại học, đảm bảo tính thống nhất đồng bộ với các văn bản pháp luật hiện hành có liên quan; phù hợp với chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước.

Ngoài các nhiệm vụ của giảng viên quy định trong Thông tư số 40, theo quy định của dự thảo Thông tư mới, giảng viên đại học, giảng viên đại học chính, giảng viên đại học cao cấp còn có quy định thực hiện các nhiệm vụ khác do người đứng đầu hoặc người đứng đầu đơn vị thuộc, trực thuộc cơ sở giáo dục đại học được phân cấp theo thẩm quyền phân công phù hợp với tiêu chuẩn về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của giảng viên đại học và quy định khác của pháp luật có liên quan.