Chợ sách đầu năm kích thích văn hóa đọc

Không chỉ xuất hiện điểm mới trong văn hóa khuyến đọc - lì xì sách Tết, chợ sách đầu xuân cũng hứa hẹn một năm tích cực trong việc cải thiện văn hóa đọc của người Việt.

Sau 30 năm, người Việt vẫn lười đọc

“Người Việt lười đọc”, “chỉ số đọc sách của người Việt cực thấp”, “Việt Nam không có tên trong danh sách Quốc gia đọc sách”… những ấn tượng xấu ấy thuộc về trách nhiệm của tất cả mọi người, mọi gia đình. Để cải thiện văn hóa đọc, chỉ có cách duy nhất là mỗi người hãy dành thời gian đọc sách.

Tuy nhiên, theo giới chuyên gia khuyến đọc, việc hô hào khẩu hiệu rất khó để người Việt tìm đến với sách. Bằng chứng là bao nhiêu năm nay với bao nhiêu khẩu hiệu hoa mỹ, nhưng sách vẫn nằm trên giá, chỉ số đọc sách không những không được cải thiện, mà còn có dấu hiệu tụt lùi.

Theo số liệu báo cáo của Bộ TT&TT cho thấy, xuất bản phẩm giảm ngay từ 6 tháng đầu năm 2023: Giảm đến 28,8% về cuốn và giảm 51% về bản, chỉ bằng một nửa so với 6 tháng đầu năm 2002. Số liệu này khớp với nhận định của ông Nguyễn Mạnh Hùng - Bộ trưởng Bộ TT&TT, rằng “qua 30 năm phát triển kinh tế thị trường, tỉ lệ đọc sách của người dân Việt Nam ngày càng giảm đi”.

Nhìn vào thực tế, dù công tác khuyến đọc được thực hiện khá phong phú nhưng chỉ chưa đầy một nửa dân số Việt Nam thỉnh thoảng mới đọc sách, và lượng sách trung bình chỉ khoảng 1 cuốn mỗi năm. Nhìn sang các nước, chúng ta sẽ phải giật mình khi Ấn Độ - đất nước có tỉ lệ biết chữ thấp nhất thế giới nhưng tỉ lệ đọc sách lại đứng đầu.

Tại nước láng giềng Trung Quốc, tỉ lệ người dân đọc sách thường xuyên chiếm tới hơn 80% dân số, thanh thiếu niên dưới 17 tuổi đọc trung bình hơn 10 cuốn mỗi năm và có tới gần 95% các gia đình Trung Quốc có con dưới 8 tuổi đều xây dựng thói quen đọc sách cho con.

Lười đọc sách, không lập tủ sách gia đình nhưng vào nhiều gia đình lại dễ thấy tủ rượu. Thậm chí, không ít người được coi là thành đạt, có tri thức lại coi tủ rượu quan trọng hơn tủ sách, coi tủ rượu mới là đẳng cấp, là thứ đáng để phô bày. Còn tủ sách, có cũng được mà không có cũng chẳng sao!

Lý giải việc người Việt lười đọc sách, có rất nhiều lý do nhưng phải khẳng định, nguyên nhân chính yếu ở nhận thức của mỗi người. Ham vui, muốn giàu xổi, không coi trọng tri thức… và thật kỳ lạ, một đất nước nhỏ bé với những con người có thể hình khiếm tốn lại được xếp vào tốp những quốc gia tiêu thụ rượu bia lớn nhất thế giới.

4,7 tỷ lít bia và 350 triệu lít rượu trong năm 2018, tỉ lệ không chịu đứng yên mà tiếp tục tăng 15%/năm. Trên 5 tỷ USD cho 365 ngày để nhậu đã khiến người Việt u mê trong men say, kéo theo những hệ lụy đau khổ và dai dẳng như tai nạn giao thông, bệnh tật, tan vỡ hạnh phúc.

Nhiều chuyên gia đã góp ý xây dựng mô hình tủ sách nhưng giải pháp ấy vẫn chỉ mang tính khẩu hiệu, đáp án cho văn hóa đọc vẫn không nhúc nhích. Chúng ta cũng hô hào “chấn hưng văn hóa đọc”, nhưng càng chấn hưng thì tỉ lệ đọc sách càng giảm, giống như chỗ nào có biển cấm đổ rác thì nơi ấy đầy rác.

Phiên chợ tập trung truyền tải thông điệp 'Khuyến đọc là nhiệm vụ chung, bất cứ ai cũng có thể đóng góp sức mình'.

Lì xì sách để tạo thói quen lành mạnh

Để khuyến đọc không còn là khẩu hiệu mà đi vào thực chất, ngành xuất bản đã có nhiều chuyển biến trong hành động. Ngoài mục tiêu số hóa xuất bản, việc tác động đến nhận thức của từng người cũng được quan tâm. Dịp Tết Giáp Thìn 2024, chương trình “lì xì sách Tết” được nhiều nhà xuất bản tổ chức và được nhiều người khắp trong Nam ngoài Bắc hưởng ứng tham gia.

Ngay từ mùng 1 Tết, hoạt động lì xì sách đã diễn ra tại Đường sách Tết TPHCM với hơn 8.000 quà tặng tri thức đã đến tận tay bạn đọc trong ngày đầu xuân mới, trong đó có khoảng 4.000 ấn phẩm sách giấy và hơn 4.000 voucher dùng dịch vụ sách nói đến từ hai thương hiệu Voiz FM và Fonos.

Trên 20 gian hàng chia thành các trạm chính tại phiên chợ khuyến đọc lần thứ 5.

Tại Hà Nội, phiên chợ khuyến đọc tại Phố Sách diễn ra từ ngày 22 - 25/2 với nhiều hoạt động nhằm lan tỏa văn hóa đọc.

Chương trình trong khuôn khổ dự án “Khuyến đọc Việt Nam” được Thái Hà Books phát động từ đầu năm 2022 với mong muốn thúc đẩy phát triển văn hóa đọc thông qua nhiều hình thức khác nhau: Từ xây dựng ATM sách và tủ sách miễn phí, đến các chương trình giao lưu kích thích tình yêu sách cũng như các phiên chợ, ngày hội khuyến đọc…

Sau 2 năm phát động và triển khai, dự án đã nhận được sự ủng hộ của bạn đọc cũng như sự góp sức của nhiều cá nhân và tổ chức để văn hóa đọc ngày càng được nâng cao.

Gần 200 tủ sách ATM cộng đồng được xây dựng tại các trường học, cơ quan, tổ chức cộng đồng, 112 chương trình “Reading Books Together” được tổ chức để kết nối tới các độc giả, nhằm xây dựng thói quen lành mạnh, gần gũi và dễ tiếp cận tới người trẻ để việc đọc sách trở thành thói quen.

Trao đổi với Báo GD&TĐ, đại diện Thái Hà Books cho biết, trong hai năm qua dự án đã dành tặng 4.000 cuốn sách cho độc giả có nhu cầu và mong muốn thực sự. Các chương trình “Tết sách - lì xì sách” cũng được đẩy mạnh tới các trường học, cá nhân và tổ chức để tôn vinh sách và xây dựng văn hóa đọc trong những ngày đầu xuân.

Phiên chợ khuyến đọc lần thứ 5 tại Phố Sách có sự tham gia của 22 gian hàng. 20% doanh thu của các gian hàng trong phiên chợ sẽ được đóng góp để xây dựng các ATM tủ sách cũng như góp phần mang “Sách đến tay em”.

Ngoài ra trong chuỗi chương trình của phiên chợ khuyến đọc sẽ có các hoạt động sự kiện giao lưu, giới thiệu sách như: Giao lưu trực tuyến “Khuyến đọc - hành trình lan tỏa văn hóa đọc”, “Mừng tuổi sách”, ra mắt sách “Hành trình trở về của bầy chó”.