Có lẽ các bậc cha mẹ còn nhớ câu chuyện về Pinocchio – chú rối hoạt hình có chiếc mũi ngày càng dài ra sau mỗi lần nói dối. Với sự giúp đỡ của chú dế lương tâm của mình, Pinocchio cuối cùng đã chứng tỏ mình xứng đáng trở thành một cậu bé thực sự và ngừng nói dối.
Là cha mẹ, bạn sẽ đồng ý rằng trẻ em thường bịa đặt thông tin để đạt được những gì chúng muốn hoặc để thoát khỏi những tình huống khó khăn.
Mặc dù lời nói dối thường vô hại, nhưng nó có thể trở thành một vấn đề nghiêm trọng nếu con bạn nói dối liên tục. Bất kể con bạn bao nhiêu tuổi, điều quan trọng là phải dạy chúng sự khác biệt giữa nói thật và nói dối.
Tuy nhiên, hãy nhớ rằng hầu hết trẻ em sẽ không hiểu hết sự khác biệt giữa lời nói dối và sự thật cho đến khoảng 4 tuổi.
Vì sao trẻ nói dối?
Theo nhà tâm lý học lâm sàng Matthew Rouse (Hoa Kỳ), một lý do khiến trẻ nói dối là để nâng cao lòng tự trọng của chúng và đạt được sự đồng tình của bạn bè, giáo viên, cha mẹ, người chăm sóc hoặc các thành viên khác trong gia đình.
Tiến sĩ Rouse cho biết: “Những đứa trẻ thiếu tự tin có thể bịa ra những lời nói dối để tỏ ra ấn tượng hơn, đặc biệt hơn hoặc thông minh hơn để nâng cao lòng tự trọng và tỏ ra hấp dẫn đối với người khác.
Những đứa trẻ mắc chứng lo âu hoặc trầm cảm cũng có thể bịa ra những câu chuyện để đánh lạc hướng sự chú ý khỏi chúng. Ngoài ra, chúng có thể hạ thấp mối quan tâm của mình, nói điều gì đó đại loại như “Không, không, tối qua con ngủ rất ngon”, để tránh mọi người trở nên lo lắng về chúng”.
Carol Brady, một nhà tâm lý học lâm sàng đã điều trị cho nhiều trẻ em được chẩn đoán mắc chứng ADHD (rối loạn tăng động giảm chú ý), tin rằng nhiều trẻ em nói dối do bốc đồng. Cô giải thích: “Một trong những đặc điểm của trẻ mắc chứng ADHD là chúng nói trước khi nghĩ.
“Đôi khi trẻ em thực sự tin rằng chúng đã làm điều gì đó và nói những gì có vẻ là dối trá. Ví dụ, một đứa trẻ có thể nghĩ rằng chúng đã hoàn thành bài tập về nhà – và nói rằng chúng đã làm xong – chỉ để cha mẹ phát hiện ra rằng bài tập về nhà vẫn chưa được hoàn thành”, Carol Brady nói.
Mức độ nói dối khác nhau
 |
| Một đứa trẻ nói dối và thiếu bạn bè cũng có thể là nguyên nhân đáng lo ngại. (Ảnh: ITN) |
Cả Tiến sĩ Rouse và Tiến sĩ Brady đều khẳng định rằng, điều quan trọng là phải xem xét chức năng của lời nói dối mà con bạn đang nói. Ví dụ, những kiểu nói dối nào đang được nói ra, và những lời nói dối đó được nói ra trong hoàn cảnh nào? Các mức độ nói dối khác nhau hàm ý các hình phạt/hậu quả khác nhau.
Cấp độ 1: Nói dối để thu hút sự chú ý: Tiến sĩ Rouse khuyên rằng tốt nhất là nên phớt lờ trẻ khi nói dối để thu hút sự chú ý. Thay vì tuyên bố thẳng thừng, “Đó là lời nói dối, bố/mẹ chắc chắn rằng điều đó không xảy ra với con”, hãy sử dụng một cách tiếp cận nhẹ nhàng hơn.
Đối với những kiểu nói dối cấp thấp ít gây hại nhưng không phải là hành vi chấp nhận được, bỏ qua và chuyển hướng đến điều bạn biết là thực tế hơn là cách hành động tốt nhất.
Nếu con bạn phóng đại sự thật, Tiến sĩ Rouse gợi ý cha mẹ nên nói điều gì đó đại loại như, “Điều này có vẻ giống như một câu chuyện cổ tích, tại sao con không thử lại và cho bố/mẹ biết chuyện gì đã thực sự xảy ra?”.
Cấp độ 2: Dối trá: Nếu tình huống nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như trẻ lớn hơn nói dối về nơi ở của mình, cha mẹ có thể cân nhắc áp dụng hình phạt. Trẻ em nên hiểu rằng sẽ có những hậu quả đối với kiểu lừa dối này, vì vậy đừng ngạc nhiên. Thảo luận về hậu quả của việc không trung thực trước khi nó xảy ra có thể là biện pháp ngăn chặn và giúp cha mẹ biết chính xác phải làm gì khi xảy ra việc nói dối.
Trẻ em và thanh thiếu niên không nên tin rằng hậu quả có thể thương lượng. Trên tất cả, hãy nhớ tập trung vào việc dạy con bạn trách nhiệm và sự trung thực hơn là đổ lỗi hoặc làm con bạn xấu hổ.
Cha mẹ có thể làm gì để ngăn trẻ nói dối?
 |
| Đôi khi trẻ em thực sự tin rằng chúng đã làm điều gì đó và nói những gì có vẻ là dối trá. (Ảnh: ITN). |
Tạo một quy tắc gia đình cụ thể nhấn mạnh sự cần thiết của sự trung thực và giao tiếp trung thực như một phần của các quy tắc và giá trị của gia đình bạn. Điều này cho con bạn thấy rằng bạn tôn trọng sự thật, ngay cả khi khó nói ra.
Thảo luận về các kiểu nói dối khác nhau mà mọi người nói và tác hại mà mọi kiểu nói dối có thể gây ra. Đưa ra các ví dụ phù hợp với lứa tuổi. Biện minh cho kỳ vọng của bạn về sự trung thực bằng cách nêu ra nhiều lý do khiến mọi người nói dối.
Hãy trở thành một hình mẫu tốt. Thường thì trẻ em sẽ quan sát cách bạn phản ứng với mọi thứ và nếu bạn đang nói dối, chúng sẽ nghĩ rằng chúng cũng có thể làm như vậy.
Nếu những hành vi đáng lo ngại khác đi kèm với hành vi nói dối của con bạn, chúng có thể đang gặp phải vấn đề tâm lý. Một đứa trẻ nói dối và thiếu bạn bè cũng có thể là nguyên nhân đáng lo ngại.
Chúng có thể trải nghiệm sự cô lập và cô đơn. Nếu con bạn nói dối và không tỏ ra hối hận hay xấu hổ, chúng cũng có thể đang giải quyết các vấn đề tiềm ẩn. Nói chuyện với chuyên gia chăm sóc sức khỏe của bạn, họ có thể giới thiệu một cố vấn trẻ em để hỗ trợ con bạn.
