Từ vùng cao gió lạnh đến bãi bồi ven biển, những “cánh chim Hải Âu” vẫn bền bỉ kể chuyện về đất, họ dùng ống kính để lưu giữ nụ cười, giọt mồ hôi và sắc màu văn hóa Việt. Triển lãm “Sắc màu cuộc sống các dân tộc Việt Nam” là hành trình nhìn lại một bản giao hưởng của tình yêu, nghệ thuật và lòng nhân ái.
Những cánh chim không mỏi
Giữa không gian ấm áp của Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam, nụ cười rạng rỡ của cô bé người Mông trong bức ảnh “Mùa Xuân trên bản nhỏ” như tỏa sáng cả căn phòng. Ánh mắt trong veo, tấm khăn đội đầu rực đỏ và nền trời Tây Bắc xanh thẳm khiến người xem như nghe thấy tiếng khèn vọng về từ thung lũng xa.
Đó chỉ là một trong 54 tác phẩm tại triển lãm “Sắc màu cuộc sống các dân tộc Việt Nam” - nơi những người phụ nữ cầm máy ảnh đã dành 35 năm cuộc đời mình để lưu giữ, tôn vinh và kể lại câu chuyện về vẻ đẹp Việt Nam bằng ngôn ngữ của ánh sáng.
Thành lập năm 1990, Câu lạc bộ Nhiếp ảnh nữ Hải Âu là nơi hội tụ của những phụ nữ yêu nghệ thuật, đam mê khám phá và giàu lòng nhân ái. Trong 35 năm qua đối với họ không chỉ là chụp ảnh, mà còn là những chuyến đi, cảm, ghi nhớ rồi kể lại bằng góc nhìn của trái tim.
Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam Hồ Sỹ Minh gọi đó là “hành trình phi thường của những cánh chim không mỏi”. Bình quân mỗi năm, câu lạc bộ tổ chức hơn 14 chuyến sáng tác xuyên Việt, với tổng cộng hơn 500 chuyến đi qua mọi miền đất nước.
Từ Đồng bằng sông Cửu Long đến miền núi phía Bắc, từ những bãi bồi ven biển đến rẻo cao mây phủ, dấu chân và ống kính Hải Âu đã ghi lại không chỉ phong cảnh, mà là cả đời sống - hơi thở - nụ cười của con người Việt.
Đến nay, các thành viên Hải Âu đã giành hơn 1.190 giải thưởng, tổ chức 225 cuộc triển lãm, nhiều người được trao danh hiệu E.VAPA, E.VAPA/G, E.FIAP. Đây là những minh chứng cho hành trình bền bỉ và bản lĩnh sáng tạo đáng khâm phục của những người phụ nữ yêu nghề.
Triển lãm “Sắc màu cuộc sống các dân tộc Việt Nam” trưng bày 54 tác phẩm chọn lọc của 25 nữ nghệ sĩ nhiếp ảnh. Mỗi bức ảnh là một lát cắt tinh tế của cuộc sống, phản ánh đa dạng sắc màu văn hóa trên dải đất hình chữ S.
Trong ảnh, nụ cười hồn hậu của trẻ em miền núi, ánh mắt lam lũ của người phụ nữ vùng cao, hay khung cảnh lễ hội rộn ràng sắc thổ cẩm, tất cả hiện lên sinh động, gần gũi và chân thật. Không chỉ là ghi chép, đó là sự sẻ chia, đồng cảm và tôn vinh.
“Chúng tôi không muốn chỉ chụp, chúng tôi muốn kể chuyện. Mỗi bức ảnh là một lát cắt của đời sống, là câu chuyện về con người, về nỗi niềm, về sự bền bỉ đi qua năm tháng”, nghệ sĩ nhiếp ảnh Lê Thị Thanh Hòa, thành viên lâu năm của Câu lạc bộ Hải Âu chia sẻ khi nhắc đến hành trình của mình. Với chị, mỗi lần bấm máy là một lần đối thoại lặng lẽ với cuộc đời.
Ở góc nhìn của những người phụ nữ, ảnh Hải Âu có một sự mềm mại rất riêng: Không ồn ào, không tìm kiếm kịch tính. Thay vào đó là những khoảnh khắc tinh tế, khi ánh sáng lướt qua đôi tay người thợ bên khung cửi, hay giây phút đứa trẻ nắm tay bà qua chiếc cầu treo nhỏ giữa buổi chiều muộn.
“Nhiếp ảnh là cách tôi lưu giữ yêu thương. Có khi chỉ một nụ cười đủ khiến tôi dừng lại cả buổi”, Lê Thị Thanh Hòa chia sẻ.
Cái “nữ tính” trong những bức ảnh của Hải Âu không chỉ là nét mềm mại của bố cục hay màu sắc, mà là sự thấu cảm. Ở đó có cái nhìn nhân hậu, tôn trọng và sẻ chia với nhân vật, dù là người nông dân giữa đồng gió, hay cụ già gánh hàng rong trên phố.
Họ không chỉ ghi lại khoảnh khắc, họ lắng nghe câu chuyện của đời sống. Và chính từ sự lặng lẽ ấy, những bức ảnh của Hải Âu mang lại cảm xúc thật, thứ cảm xúc khiến người xem phải dừng lại, và nghĩ về con người nhiều hơn là kỹ thuật.
Nghệ thuật gắn liền với nhân văn
Triển lãm không chỉ đẹp về hình thức, mà còn gợi một thông điệp sâu sắc: Mỗi bức ảnh là một cách lưu giữ văn hóa dân tộc.
Trong bức “Ngày hội Lồng Tồng”, người xem bắt gặp những gương mặt rạng rỡ của người Tày giữa cánh đồng vừa thu hoạch; Ở “Đêm chợ tình Khâu Vai”, ánh sáng đèn dầu mờ ảo khiến màu áo chàm như tan vào đêm, chỉ còn ánh mắt lấp lánh tình tự. Mỗi khuôn hình là một mảnh ghép văn hóa, nơi trang phục, phong tục, nếp sống được lưu lại qua thời gian.
Giữa thời đại số, khi những giá trị truyền thống dễ phai nhạt, ống kính của những người phụ nữ ấy giống như một ký ức tập thể bằng hình ảnh, giúp công chúng thành thị hiểu và yêu hơn cuộc sống vùng cao, vùng xa.
“Chúng tôi muốn qua mỗi bức ảnh, người xem thấy Việt Nam thật đẹp, thật giàu sắc màu. Và hơn hết, thấy rằng vẻ đẹp ấy là do con người làm nên”, ông Hồ Sỹ Minh nhấn mạnh.
Ông Hồ Sỹ Minh cho biết, suốt 35 năm qua, Câu lạc bộ Hải Âu không chỉ hoạt động nghệ thuật, mà còn tiên phong trong các chương trình từ thiện và hỗ trợ cộng đồng. Từ tiền bán sách, triển lãm, các thành viên đều trích một phần gây quỹ giúp nạn nhân chất độc da cam, trẻ em mồ côi, phụ nữ có hoàn cảnh khó khăn.
“Cầm máy ảnh, chúng tôi thấy rõ hơn những phận đời cần chia sẻ. Có khi một chuyến đi sáng tác ở vùng thiên tai khiến mình hiểu, nghệ thuật không chỉ để ngắm, mà còn để hành động”, ông Hồ Sỹ Minh khẳng định. Chính tinh thần ấy khiến Hải Âu trở thành câu lạc bộ nhiếp ảnh nữ duy nhất tại Việt Nam hoạt động bền bỉ và gắn bó với cộng đồng suốt hơn ba thập kỷ rưỡi.
Chia sẻ về những dự án trong tương lai, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam Hồ Sỹ Minh cho biết, sau triển lãm tại Hà Nội, Hải Âu sẽ tiếp tục hành trình sáng tác ở Cao Bằng - vùng biên viễn xanh của Tổ quốc. “Với chúng tôi, không có điểm dừng trong nghệ thuật, chỉ có những cuộc đi tiếp nối để kể thêm những câu chuyện chưa kể. Chúng tôi sẽ còn đi để chụp, để kể, để lưu lại Việt Nam hôm nay cho mai sau”, ông chia sẻ đầy tự hào.
