“Ngoài tác dụng cung cấp nước và dinh dưỡng nuôi cây, hạt tinh thể còn có các chức năng như lọc không khí, hút tia phản xạ, khí amoniac, làm thư giãn tâm trạng, thoải mái tinh thần…”. Đó là một đoạn ngắn trong phần quảng cáo về công dụng của loại hạt nhựa có tên hạt kim cương, hay còn nhiều tên gọi khác như hạt tinh thể, hạt tinh thể trân châu đang gây “sốt” thị trường. Tuy nhiên, khi đem so sánh loại hạt được quảng cáo có công dụng thần kì này, PV báo GĐ&XH Cuối tuần đã phát hiện hạt nhựa này giống đến 99% hạt nở - một loại hạt nhựa cực độc, từng gây ra nhiều vụ ngộ độc tập thể qua da đã bị cấm sử dụng.
Công dụng thần kì, nở gấp 200 lần khi gặp nước
Đề cập về vấn đề này, ông Đỗ Thanh Bái- Giám đốc Trung tâm Bảo vệ môi trường và an toàn hóa chất cho biết, nguyên liệu hoặc phụ gia sản xuất hạt nở có thể lẫn chất độc thần kinh. Hạt nở có độc chứa chứa 1,4-butanediol, chất được chuyển hóa vào loại chất kích thích gamma-Hydroxybutyric acid (GHB, một chất gây mê được dùng làm chất kích thích để giải trí). Những người bị ảnh hưởng có các triệu chứng co giật, hiệu ứng phụ đôi khi gặp của việc dùng GHB quá liều.
Hiện nay, không khó tìm được nơi chuyên cung cấp loại hạt này trên thị trường. Chỉ cần vào trang tìm kiếm Google gõ từ khóa “Địa chỉ bán hạt tinh thể trồng cây” sẽ ra một loạt những kết quả của các cửa hàng, trang web, số điện thoại cá nhân, thậm chí là công ty chuyên kinh doanh loại hạt tinh thể trồng cây. Lần theo một địa chỉ quảng cáo, chúng tôi tìm đến cửa hàng chuyên bán rau quả sạch trên đường Hoàng Văn Thái (Q. Thanh Xuân. TP Hà Nội). Khi chúng tôi hỏi mua hạt tinh thể, một nhân viên nhanh tay chỉ một chiếc thùng giấy được bày chung trên sạp đựng rau củ quả. Mở nắp hộp, chúng tôi phát hiện hàng trăm túi nilon nhỏ bằng hộp diêm, phía trong mỗi túi đựng các hạt nhỏ, cứng, kích thước bằng hạt gạo với đủ màu sắc trông rất bắt mắt. Mỗi túi có trọng lượng khoảng 0,2 gram được bán với giá 10.000 đồng. Những túi này không có bất cứ một tem nhãn mác hay ghi tên hàng.
Khi chúng tôi hỏi nhân viên bán hàng về cách sử dụng thì được hướng dẫn, chỉ cần đổ vào nước ngâm khoảng 6 đến 8 tiếng đồng hồ, hạt tinh thể sẽ nở ra gấp 200 lần kích thước ban đầu. Sau đó, người trồng chỉ cần cho hạt vào chậu cây mà không cần phải cho bất kì loại phân bón nào. Để thử nghiệm, chúng tôi cho 2 gói hạt vào chậu nước ngâm, chỉ 30 phút sau từ những hạt có kích thước ban đầu chỉ bằng hạt gạo chúng đã ngậm nước và trương nở ra bằng hạt lạc. Khoảng 2 tiếng đồng hồ sau thì kích thước to bằng viên bi ve. Những hạt này khi cầm lên thấy trong suốt, mềm như thạch nhưng bóp khó tan.
Loại hạt nở đã bị cấm có bề ngoài giống hạt tinh thể trồng cây đang gây sốt.
Trên trang web của công ty B.G, ngoài phần quảng cáo về công dụng trồng cây thay đất, còn quảng cáo về những tác dụng thần kì của loại hạt này. Theo đó ngoài tác dụng cung cấp nước và dinh dưỡng nuôi cây, hạt tinh thể trồng cây còn có các chức năng lọc không khí, hút tia phản xạ, làm thư giãn tâm trạng, thoải mái tinh thần… Tuy nhiên, không có bất kì bằng chứng nào được công ty này đưa ra để chứng thực công dụng thần kì của loại hạt này như lời quảng cáo. Nhưng với sự hấp dẫn bởi màu sắc và khả năng nuôi cây không cần đất, không ít người vẫn bất chấp tìm mua.
Không chỉ có công ty B.G kinh doanh loại hạt này mà nhiều cửa hàng, địa chỉ khác cũng lập trang web hoặc đăng thông tin địa chỉ cửa hàng để rao bán. Một địa chỉ ở đường Hoàng Hoa Thám, đường Trường Chinh (Hà Nội) cũng nhận cung cấp số lượng lớn loại hạt này. Không những vậy, một số địa chỉ khác ở TP.HCM cũng nhận bán lẻ, bán buôn trên toàn quốc. Thậm chí, họ còn có hẳn một cửa hàng trưng bày và bán những loại cây, bình để trồng cây bằng nhựa. Ngoài quảng cáo trên trang web, Youtube, những người kinh doanh còn lập trang facebook để rao bán. Chúng tôi vào một trong những trang facebook chuyên bán loại hạt này, chỉ sau 5 giờ đăng tin rao bán đã có đến 50 người vào đặt hàng và hỏi về công dụng của nó.
Cẩn trọng khi sử dụng
Trên đường về, chúng tôi ghé qua một cửa hàng chuyên kinh doanh các loại đồ dùng học tập và đồ chơi để mua chiếc bút bi. Thấy chúng tôi cầm túi hạt, chủ cửa hàng thốt lên: “Trời, em định mua hạt nở về cho trẻ con chơi à, độc lắm đó ?” Ai cũng thấy khó hiểu vì sao người phụ nữ này lại gọi những túi hạt tinh thể trồng cây là hạt nở. Sau khi chúng tôi đưa cho người phụ nữ này xem thì người này xác nhận: “Đây là hạt nở, ngâm trong nước nó nở ra to lắm. Hạt này có xuất xứ từ Trung Quốc. Trước đây, cửa hàng chị bán loại này cho trẻ con chơi nhưng sau khi ở Tây Ninh và Thanh Hóa trẻ con bị ngộ độc hàng loạt nên Quản lý thị trường có lệnh tịch thu, cấm bán, sao đến giờ vẫn còn!”.
Chúng tôi gọi điện cho cửa hàng của công ty B.G để xác nhận, liệu rằng đây có phải là hạt nở hay không thì nhân viên bán hàng ở đây khẳng định chắc nịch: “Đây là hạt kim cương, không phải hạt nở”. Tuy nhiên khi vào trang quảng cáo đồ chơi của trẻ em có tên Đăng Khoa trên kênh Youtube.com thì trang này có video hướng dẫn trẻ con chơi loại hạt nở. Trong video có tên “Hướng dẫn dùng hạt nở làm trứng ếch nhiều màu cho bé chơi” đã ghi lại chi tiết quá trình từ khi bắt đầu dùng hạt nở, đến khi ngâm xong và cho vào con cóc nhựa để mang cho trẻ con chơi. Điều lạ là hình dáng, màu, sắc, kích thước của hạt nở trước và sau khi ngâm nước đến khi nở to giống hạt kim cương đến 99%.
Một trang web bán hạt trồng cây công khai.
Tiếp tục xác nhận lại thông tin về những vụ trẻ em ngộ độc tập thể mà người phụ nữ bán hàng đã nhắc đến, chúng tôi tìm được rất nhiều bài báo đưa tin về những vụ ngộ độc này. Điểm chung ở đây đều là những vụ trẻ em ngộ độc tập thể qua da và nguyên nhân đều là do chơi hạt nở - loại hạt nhìn bề ngoài giống 99% với hạt kim cương trồng cây đang gây sốt trên thị trường. Mang loại hạt này đi hỏi một số phụ huynh ở trường THCS Tô Hoàng trên đường Đại Cồ Việt – Hai Bà Trưng (Hà Nội), ngoài một số người lắc đầu không biết thì có không ít phụ huynh khẳng định, đây chính là hạt trương nở. Bởi trước khi chúng bị cấm lưu hành, họ đã từng mua hoặc thấy con mình chơi loại hạt này.
Qua tìm hiểu được biết, ngày 24/4/2014, ba học sinh của Trường Tiểu học Lê Hồng Phong (khu phố 5, phường 4, thành phố Tây Ninh) được các thầy cô đưa đi cấp cứu tại Bệnh viện đa khoa Tây Ninh với triệu chứng tê cứng tay, ngứa da, đau bụng và nôn ói. Nguyên nhân ban đầu được xác định là sau giờ ăn cơm trưa, các em học sinh bán trú cùng chơi túi hạt nở ngâm nước mà các em học sinh thường gọi là hạt “trân châu”. Tại lớp học, em Huyền Trang kể lại, sau khi ăn cơm trưa xong em mượn hạt “trân châu” của mấy bạn nam cầm trên tay chơi, sau đó em cảm thấy khó chịu trong người, hai tay tê cứng không co lại được, toàn thân lạnh cóng. Cách đó không lâu, tại Trường THCS Quảng Phong - Quảng Xương (Thanh Hóa), 24 em học sinh và một giáo viên phải nhập viện cấp cứu vì hít phải khí lạ có mùi hắc từ đồ chơi hạt nhựa nở. Như vậy, ngoài gây ngộ độc qua da loại hạt nhựa nở còn gây ra ngộ độc qua đường hô hấp do chúng tạo ra loại khí độc. Khi hít phải loại khí này, có biểu hiện đau đầu, buồn nôn, đau bụng, nếu bị nặng sẽ có thể bị co giật.
Trao đổi với người viết, đại diện Viện Hóa học công nghiệp Việt Nam, các hạt nhựa trương nở có xuất xứ từ Trung Quốc khi hút nước thể tích của nó có thể tăng tới 100- 200 lần. Đây thực chất là polyme ghép tinh bột. Nếu trong quá trình sản xuất không loại hết phụ gia, chất xúc tác sẽ rất độc hại đối với cơ thể con người, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tiêu hóa, một số chất màu còn có khả năng gây ung thư.
