Hầu hết, các du học sinh thường du học theo khả năng kiến thức, tìm kiếm học bổng tại các trường ĐH, CĐ nước ngoài hoặc theo khả năng tài chính của gia đình (hay còn gọi là du học tự túc).
Lợi dụng điều này, một số doanh nghiệp làm dịch vụ tư vấn du học tìm mọi cách tiếp cận các gia đình có nhu cầu, kể cả khi biết những đối tượng đi du học chưa có đầy đủ điều kiện, chỉ quan trọng có khả năng kinh tế.
Những cam kết hỗ trợ mọi thủ tục pháp lý, giúp đỡ trong quá trình phỏng vấn,…, thậm chí hứa hẹn sẽ giúp các du học sinh có công việc làm bán thời gian để có thêm thu nhập trang trải chi phí đi lại, ăn ở tại nơi đất khách quê người cũng được một số đơn vị đưa ra như “mồi như” đối với các gia đình. Vậy nhưng thực tế lại không hoàn toàn như vậy (!?).
Trong năm 2018, nhiều địa phương đã mở các đợt thanh, kiểm tra những đơn vị hoạt động tư vấn du học nước ngoài nhằm phát hiện, loại bỏ các đơn vị không có giấy phép, không đủ điều kiện hoạt động trong lĩnh vực này.
Cụ thể, các cơ quan chức năng tỉnh Nghệ An đã phát hiện hai đơn vị hoạt động tư vấn du học nhưng chưa hề có giấy phép của Sở GD&ĐT tỉnh Nghệ An là Công ty Kokono Vinh Nghệ An (trụ sở tại TP Vinh, tỉnh Nghệ An) và Công ty cổ phần giáo dục Thiện Bảo (ở huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An).
Hay tại TP Hải Phòng, Viện giáo dục và đào tạo Quốc tế IBA (ở quận Kiến An, TP Hải Phòng) cũng từng bị báo chí phản ánh về việc tổ chức hội thảo tư vấn du học nước ngoài nhưng tại thời điểm đó vẫn chưa có giấy phép của Sở GD&ĐT TP Hải Phòng.
Gần đây, một công ty với tên gọi là Công ty TNHH FOURDOZEN, INC (Cty Fourdozen), có trụ sở tại phòng 1, tầng 11, Horison Tower, 40 phố Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội, đang nổi lên với lời giới thiệu là đã trực tiếp đi thăm kiểm chứng chất lượng của gần 300 trường tại Hoa Kỳ. Đáng chú ý là, trên web www.sogd.hanoi.gov.vn, Cty Fourdozen cũng không hề có tên trong danh sách các trung tâm tư vấn du học (tính đến hết tháng 11-2018).
Đáng nói, trong giấy chứng nhận đăng ký đầu tư (mã số 9948883179) do Sở Kế hoạch và Đầu Tư TP Hà Nội (KH&ĐT) cấp cho Cty Fourdozen ngày 11-5-2018 lại không hề có dịch vụ tư vấn du học. Ngay cả trong hồ sơ xin cấp giấy phép đăng ký kinh doanh ngày 31-5-2018 cho Cty Fourdozen (mã số doanh nghiệp 0108298511), đơn vị cũng không hề đăng ký dịch vụ tư vấn du học.
Được biết, theo quy định của pháp luật, dịch vụ tư vấn du học là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, phải có giấy phép theo Nghị định 46/2017/NĐ-CP và Quyết định 05/2013/QĐ-TTg mới được phép hành nghề, nghĩa là phải có giấy phép của Sở GD&ĐT địa phương.
Thiết nghĩ, các cơ quan chức năng cần vào cuộc quyết liệt, kiên quyết xử lý các công ty cố tình hoạt động khi chưa đủ điều kiện. Thậm chí cần đóng cửa những công ty hoạt động trái phép để thị trường tư vấn du học hoạt động lành mạnh, bảo đảm quyền lợi chính đáng cho người du học.
Tại Mỹ, du học sinh chỉ được phép đi làm tại trường (gọi là work study hay on-campus job), thực tập chính khoá (Curriculum Practical Training), thực tập thực tế (Optional Practical Training). University of Cincinnati có chương trình Co-op, giúp sinh viên làm trong các công ty đối tác của trường để tích lũy kinh nghiệm trước khi tốt nghiệp. Nghiên cứu sinh được nhận các khoản trợ cấp tài trợ cho thời gian nghiên cứu tại trường.
Chỉ một số trường hợp như gặp khó khăn về tài chính bất khả kháng (nhân thân mất hay thiên tai ở quê nhà) hoặc các bạn làm việc cho một tổ chức quốc tế có chi nhánh tại Mỹ với giấy phép đặc biệt thì sẽ được Sở Di trú Hoa Kỳ (USCIS) cho phép làm thêm.
Thống kê cho thấy nhiều sinh viên du học tại Mỹ hiện nay đi làm thêm bất hợp pháp đang đối mặt với nhiều rủi ro. Những người này sẽ nhận lương thấp hơn mức cơ bản và không được nhận bất kỳ phúc lợi nào từ chính phủ Mỹ. Thậm chí, những lao động “chui” này nếu bị phát hiện sẽ bị tước quyền cư trú hợp pháp tại Mỹ.
