Tết Nguyên Đán của người Việt không chỉ là sự đoàn tụ gia đình mà còn là thời gian tuyệt vời để khám phá những truyền thống thuần tuý của Việt Nam thông qua các món ăn, lễ hội và cách trang trí.
Ngoài bánh chưng, cành đào, cây quất, mâm ngũ quả đang trở thành một phần không thể thiếu trong ngày Tết ở Việt Nam.
Trong vài ngày trước Tết, bà Nguyễn Thị Thuý (70 tuổi, Long Biên, Hà Nội) bắt đầu mua các loại trái cây cần thiết cho việc bày mâm ngũ quả.
Năm nào cũng vậy, bà sẽ cùng các cháu mình bày mâm ngũ quả, bà sẽ hướng dẫn lũ trẻ cách lựa chọn, những lưu ý khi bày mâm ngũ quả. Bà cho rằng đây là cách lưu giữ phong tục tốt đẹp, cũng là tạo không khí chuẩn bị Tết.
Lựa chọn mâm ngũ quả ngày Tết như thế nào?
Mâm ngũ quả là một biểu tượng của lòng hiếu thảo với tổ tiên. Việc chuẩn bị một mâm ngũ quả ngày Tết đã trở thành một phong tục tốt đẹp.
Theo bà Thuý, sự lựa chọn năm loại quả phụ thuộc vào sự khác biệt từng vùng miền, thậm chí cả sở thích của gia đình. Bà vẫn thích một mâm ngũ quả bao gồm một bàn tay của nải chuối xanh, một quả bưởi chín vàng, cam, hồng, quất.
Nhưng trong những năm gần đây, người ta có thể thêm xoài, nho, táo, lê. Mặc dù gọi là mâm ngũ quả nhưng không nhất thiết phải chứa chính xác năm loại trái cây.
Bày mâm ngũ quả là một nghệ thuật
Với bà Thuý, bày và trang trí mâm ngũ quả là một nghệ thuật. Mâm ngũ quả được bày là sự kết hợp màu sắc và hình dạng của các loại trái cây khác nhau, trông giống như một bức tranh tĩnh vật.
Nải chuối xanh luôn được bày ở phía dưới với những quả chuối hướng thẳng đứng thể hiện sự che chở. Chính giữa là quả bưởi vàng hoặc quả phật thủ vàng đặt trên bề mặt lõm của bàn tay chuối. Sau đó, đặt cam, táo, nho, hồng xiêm,... vào khoảng trống giữa chuối và bưởi. Những khoảng trống nhỏ cuối cùng được lấp đầy bằng những quả quất nhỏ để tạo một mâm ngũ quả đầy đủ.
Về màu sắc, khay trái cây thể hiện sự kết hợp hài hoà giữa các màu khác nhau là màu xanh đậm của chuối, vàng nhạt của bưởi, đỏ của táo, nâu của hồng xiêm, nâu sẫm của nho,...
Những lưu ý khi bày mâm ngũ quả
Không hiểu hết ý nghĩa của các loại quả. Với người miền Bắc không có một quy tắc cứng nhắc về các loại quả nào phải được bày miễn là mâm ngũ quả có màu sắc đẹp và phù hợp phong thuỷ. Với người miền Nam có một số quả nhất định nên tránh vì cách phát âm của chúng nghe có vẻ không hay. Ví dụ như quả lê, chuối, sầu riêng,..
Rửa quả cho sạch sẽ để bày mâm ngũ quả đẹp. Nhiều gia đình mua quả về thường rửa cẩn thận cho quả bóng đẹp. Song việc rửa quả sẽ làm quả sớm bị héo, thối nếu có chỗ đọng nước.
Chọn ngay quả chín đẹp. Thông thường mâm ngũ quả cần có trước ngày 30 Tết. Nhưng nhiều gia đình có thể mua quả từ ngày 27-28 Tết, thậm chí sớm hơn. Nên mâm ngũ quả sẽ bị chín quá, lá héo và mũm vỏ.
Hiện nay, trong khi nhiều giá trị tinh thần cổ xưa đã chìm trong quên lãng thì phong tục bày mâm ngũ quả trên bàn thờ trong những ngày Tết Nguyên Đán đang được bảo tồn như một văn hoá truyền thống tốt đẹp của Việt Nam.
