Sau hơn 3 năm triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi, giai đoạn I (2021 - 2025), diện mạo vùng đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh Cà Mau có nhiều khởi sắc.
Đó là nhận định của bà Nguyễn Thu Tư, Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Cà Mau khi trả lời phỏng vấn phóng viên Báo Giáo dục và Thời đại.
- Xin bà cho biết những kết quả nổi bật mà tỉnh Cà Mau đã đạt được trong thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS, giai đoạn 2021 - 2025 ?
Bà Nguyễn Thu Tư: Sau hơn 3 năm triển khai thực hiện Chương trình, tỉnh Cà Mau đã đạt được nhiều kết quả khá toàn diện, có tác động tích cực đến đời sống đồng bào dân tộc thiểu số.
Tỉnh đã triển khai đầy đủ 10/10 dự án, 10/14 tiểu dự án và 31/36 nội dung thành phần, với tổng nguồn vốn bố trí gần 445 tỷ đồng; đến nay đã giải ngân hơn 327 tỷ đồng, tương đương gần 74% kế hoạch giai đoạn.
Trong thời gian còn lại của năm 2025, các ngành, địa phương được giao phụ trách các dự án thành phần thuộc Chương trình vẫn đang khẩn trương, quyết liệt đẩy nhanh tiến độ thực hiện để giải ngân đạt 100% kế hoạch vốn đầu tư và giải ngân từ 90% trở lên đối với kế hoạch vốn sự nghiệp bố trí cho Chương trình.
Cà Mau đã hoàn thành 1/2 chỉ tiêu trọng tâm do Thủ tướng giao, đó là giảm tỷ lệ hộ nghèo đồng bào dân tộc thiểu số bình quân trên 2%/năm; chỉ tiêu còn lại (đưa ít nhất 40% số xã và trên 50% số ấp, khóm, ra khỏi địa bàn đặc biệt khó khăn) dự kiến sẽ hoàn thành vào cuối năm 2025. Tỉnh cũng đã hoàn thành 6/8 nhóm mục tiêu và phần lớn các chỉ tiêu chủ yếu của Chương trình giai đoạn I.
Trong quá trình thực hiện, nhiều kết quả cụ thể đã được ghi nhận như: Đã hỗ trợ đất ở, nhà ở, nước sinh hoạt, chuyển đổi nghề cho gần 4.000 hộ đồng bào DTTS; trong đó, 1.442 hộ được hỗ trợ xây mới nhà ở, đóng góp quan trọng vào thành công của Đề án xóa nhà tạm, nhà dột nát trên địa bàn tỉnh.
Tỉnh cũng thực hiện sắp xếp ổn định dân cư cho 185 hộ; triển khai 128 dự án phát triển sản xuất, đa dạng hóa sinh kế, thu hút hơn 1.300 hộ tham gia; xây dựng 4 mô hình khởi nghiệp, khởi sự kinh doanh vùng đồng bào DTTS; đầu tư xây dựng mới 160 công trình và duy tu, bảo dưỡng trên 265 công trình hạ tầng tại các xã, ấp đặc biệt khó khăn.
Cùng với việc thực hiện quyết liệt, hiệu quả các dự án, tiểu dự án, nội dung thành phần thuộc Chương trình cho mục tiêu thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất người dân vùng đồng bào DTTS; các ngành, địa phương của tỉnh cũng đã vận dụng khá hiệu quả các nội dung hỗ trợ và nguồn lực từ Chương trình cho nhiệm vụ bảo tồn, phát huy các phong tục, tập quán văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào DTTS.
Tỉnh đã thực hiện hoàn thành việc tôn tạo, nâng cấp một số hạng mục của 4 điểm chùa Nam tông, đầu tư xây dựng mới thêm 3 Salatel cho vùng đồng bào dân tộc Khmer; hỗ trợ sửa chữa, đóng mới 3 chiếc Ghe Ngo, hỗ trợ 7 dàn nhạc Ngũ âm và hỗ trợ trang thiết bị cho hầu hết các nhà sinh hoạt văn hóa thuộc các xã, ấp đặc biệt khó khăn vùng DTTS.
Có thể nói, kết quả này góp phần rõ nét vào mục tiêu nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc và tăng cường niềm tin của đồng bào đối với Đảng, Nhà nước.
- Bên cạnh kết quả đạt được, trong quá trình triển khai thực hiện Chương trình, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh nhận thấy có những khó khăn, hạn chế nào, thưa bà ?
Bà Nguyễn Thu Tư: Bên cạnh những kết quả đạt được, việc triển khai Chương trình còn gặp một số khó khăn, hạn chế như:
Các năm đầu thực hiện Chương trình có một số cơ chế, hướng dẫn thực hiện ở cấp Trung ương còn chậm ban hành, gây khó khăn trong tổ chức thực hiện ở địa phương; nguồn lực đầu tư còn hạn chế, một số công trình nhỏ lẻ, thiếu tính liên kết; công tác lập, thẩm định, điều chỉnh dự án còn mất thời gian do phải lồng ghép nhiều chương trình, chính sách khác nhau;
Quỹ đất ở, đất sản xuất gần như không còn, khiến việc thực hiện chính sách hỗ trợ đất gặp khó; giải pháp thay thế bằng hỗ trợ chuyển đổi nghề còn hạn chế do mức hỗ trợ thấp (tối đa 10 triệu đồng/hộ), khó tạo sinh kế bền vững.
Việc tổ chức thực hiện Chương trình trên địa bàn tỉnh trong bối cảnh sáp nhập đơn vị hành chính, chuyển sang mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã gặp một số khó khăn, hạn chế nhất định; do quá trình sáp nhập và cấp lại mã ngân sách mất nhiều thời gian, ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân vốn.
Song song đó, công tác theo dõi, giám sát còn bất cập. Dữ liệu thu thập phân tán, chế độ báo cáo chưa thống nhất; hệ thống quản lý số liệu quốc gia chưa vận hành đồng bộ, dẫn đến hạn chế trong công tác tổng hợp, tham mưu.
Đời sống của một bộ phận đồng bào dân tộc vẫn còn khó khăn, nhất là ở vùng sâu, vùng ven biển chịu tác động của biến đổi khí hậu. Việc huy động nguồn lực xã hội hóa còn hạn chế; năng lực cán bộ cơ sở, nhất là cấp xã, còn chưa đồng đều.
- Xin bà cho biết một số giải pháp, đề xuất, kiến nghị của Sở Dân tộc và Tôn giáo để việc triển khai Chương trình trong giai đoạn tiếp theo đạt hiệu quả?
Bà Nguyễn Thu Tư: Định hướng trong giai đoạn tiếp theo sẽ hợp nhất 3 Chương trình MTQG là Xây dựng nông thôn mới, Giảm nghèo bền vững và Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Để tiếp tục phát huy hiệu quả nội dung Chương trình đối với hợp phần “Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số”, Cà Mau xác định một số định hướng và kiến nghị trọng tâm như sau:
Thứ nhất, kiến nghị Trung ương cần sớm ban hành khung hướng dẫn và cơ chế tài chính đặc thù phù hợp với mô hình chính quyền 2 cấp, tạo điều kiện để tỉnh chủ động, linh hoạt trong phân bổ và điều hành vốn.
Thứ hai, xem xét điều chỉnh, nâng mức hỗ trợ đối với chính sách về đất ở, nhà ở, đất sản xuất, chuyển đổi nghề, nước sinh hoạt và hạ tầng thiết yếu để phù hợp với thực tế vùng đồng bào DTTS, nơi chi phí đầu tư cao và điều kiện tự nhiên khó khăn.
Thứ ba, bổ sung nguồn lực hỗ trợ đặc thù cho địa phương ứng phó biến đổi khí hậu đặc biệt là tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn, sạt lở bờ sông, bờ biển gắn với nhiệm vụ phát triển sinh kế, ổn định dân cư vùng dân tộc thiểu số.
Thứ tư, tăng cường phân cấp, phân quyền cho địa phương trong việc phê duyệt, điều chỉnh dự án, xử lý tình huống phát sinh; cho phép điều chuyển linh hoạt vốn giữa các dự án, tiểu dự án, nội dung thành phần để sử dụng nguồn lực hiệu quả.
Thứ năm, đẩy mạnh chuyển đổi số trong công tác quản lý, giám sát, hình thành cơ sở dữ liệu đồng bộ về vùng đồng bào DTTS; đồng thời, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ cơ sở, người có uy tín trong đồng bào DTTS.
Cà Mau tin tưởng rằng, với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Bộ Dân tộc và Tôn giáo cùng nỗ lực của toàn hệ thống chính trị, Chương trình Mục tiêu quốc gia giai đoạn II (2026 - 2030) sẽ tiếp tục đạt nhiều kết quả thiết thực, góp phần cải thiện toàn diện đời sống Nhân dân, bảo đảm an sinh xã hội và phát triển bền vững vùng đồng bào DTTS.
Trân trọng cảm ơn bà đã trả lời phỏng vấn!
