Hút độc giả hay câu khách?
Sử dụng bìa sách để thu hút độc giả và lạm dụng bìa sách để câu khách, 2 khái niệm này hoàn toàn khác nhau. Nói rằng bìa sách mang yếu tố sexy đều có quy chuẩn riêng, thế nhưng không phải ai cũng hiểu đúng quy chuẩn đó, kể cả những người chuyên làm sách. Không khó để tìm thấy những bìa sách sexy theo lối phản nghệ thuật, tức là những đầu sách có nội dung quá bình thường lại muốn “câu khách” bằng trang bìa ấn tượng.
Người ta không ngại phô ra những hình ảnh thô tục, phản cảm để gây sốc độc giả từ cái nhìn đầu tiên. Sách có nhiều chủng loại, độc giả cũng có “gu” văn hóa khác nhau, thế nên những cuốn sách kiểu “thị trường” như vậy vẫn cực kỳ đắt hàng. Âm nhạc hay mỹ thuật được phân chia thành nhiều đẳng cấp, hàn lâm và thị trường, sang chảnh và bình dân, sách cũng vậy, nó được viết ra để phục vụ nhiều đối tượng độc giả.
Thực tế là thị trường sách không thể “ép” người đọc tiếp nhận sản phẩm nào đó, thậm chí ngày nay người cầm bút còn phải viết cái độc giả thích. Vì thế, vấn đề “trôi nổi” bìa sách, không theo một chuẩn mực nào rất khó để quy kết lỗi cho riêng ai. Người ta chỉ đang phục vụ nhu cầu của độc giả mà thôi.
Nếu dạo quanh các nhà sách, ngắm nghía một lượt các đầu sách Việt được trưng bày, độc giả sẽ thấy sách của ta không thua kém sách ngoại về màu sắc cũng như cách trình bày. Phải nói rằng đội ngũ họa sĩ thiết kế bìa sách cập nhật xu hướng cũng như “gu” thẩm mỹ của độc giả rất nhanh. Có những trang bìa thực sự đẳng cấp, không thua kém một tác phẩm mỹ thuật, trong khi ý đồ minh họa không quá “lộ liễu”. Người xem cho dù mới đọc thấy tên cuốn sách nhưng thông qua hình ảnh trang bìa, họ đã có được cái nhìn khá toàn diện về nội dung và cảm nhận được tinh thần của cuốn sách.
Xu hướng bìa sách hiện nay
Dễ nhận thấy một xu hướng chung trên các bìa sách là yếu tố hiện đại, nhiều bìa sách trên thị trường hiện nay được giới chuyên môn đánh giá là đỉnh cao của sự đơn giản. Bìa sách càng đơn giản càng truyền tải được nhiều ngôn ngữ. Mỗi một bìa sách được đánh giá là đỉnh cao, nó sẽ khiến người xem bị thu hút. Nếu đó là một cuốn tiểu tuyết lãng mạn, hẳn là “mặt tiền” nghệ thuật sẽ “ám ảnh” người đọc rất lâu. Thậm chí, có những người không thực sự đam mê sách mà chỉ thích sưu tập bìa sách vì chúng quá đẹp.
Nhưng đó chưa phải là biểu hiện nhất quán của bìa sách trên thị trường hiện nay. Độc giả còn khá vất vả khi phải đắn đo chọn lựa kỹ lưỡng bởi nhiều khi bìa sách và nội dung chẳng liên quan đến nhau. Người mua sách phải lật qua lật lại, rõ ràng cuốn sách nào đó rất nổi tiếng, nhưng sao minh họa và cách trình bày bìa lại khiến họ không dám chắc về thứ mình đang cầm trên tay. Trước kia, giới làm sách đã từng đau đầu về cái gọi là “quy chuẩn sexy của bìa sách văn học”.
Nhiều bìa sách mang tính nghệ thuật cao nhưng thường bị hiểu nhầm là sử dụng yếu tố sexy để “câu khách”. Trong khi đó, người trong giới cho rằng bìa sách cũng có những quy chuẩn sexy riêng. Đó là những bản gốc tạo nên chuỗi khái niệm gợi cảm cho "bộ mặt" của sách văn học. Sự sexy, gợi cảm đích thực chỉ có thể tồn tại lâu dài nếu hướng tới thẩm mỹ hoàn thiện. Với một cuốn sách, bìa không những chỉ có chức năng chống bám bẩn mà còn là những tác phẩm nghệ thuật kỳ công.
Người ta còn nêu ra tập hợp những bìa sách văn học gợi cảm nhất đã được công bố. Và đáng ngạc nhiên là tất cả chúng không hoàn toàn dung tục như nhiều người vẫn nghĩ. Vẻ đẹp cổ điển và biểu tượng được đánh giá là yếu tố hàng đầu tạo nên một bìa sách sexy. Và đương nhiên đó đều là những cuốn sách kinh điển.
Tất nhiên, không ai “ép” nhưng thị trường sách có nhiều cách để định hướng sự lựa chọn của độc giả. Nhìn chung, không ai muốn “mặt tiền” của sách trở nên mất kiểm soát và thiếu tính thẩm mỹ. Nói cách khác, không ai muốn bìa sách trôi nổi mà không theo một quy chuẩn nghệ thuật nào.
Nhưng lấy làm lạ, tại sao chúng ta có nhiều cuộc thi thiết kế bìa sách nhưng tuyệt nhiên không có cuộc bình chọn bìa sách đẹp nhất, ấn tượng nhất. Giá như những cuộc bình chọn diễn ra thường xuyên thì giới làm bìa sách sẽ làm việc với một tinh thần thoải mái và tích cực hơn. Như vậy họ sẽ có mục đích cụ thể cho công việc của mình, thay vì tạo ra những bìa sách dễ dãi, hời hợt chỉ nhằm gây sốc và câu khách. Những bìa sách đúng nghĩa được tạo ra không phải là để lãng quên mà sẽ được công chúng tôn vinh sao cho xứng tầm với nó.
Nói cách khác, sự hợp tác giữa những người nghệ sĩ lớn trong hai lĩnh vực khiến công chúng được thưởng thức thêm nhiều tác phẩm chất lượng cao về cả mỹ thuật lẫn văn học.
