Rắn không ngửi được mùi
Sự việc bé 22 ngày tuổi ở Hà Tĩnh tử vong chốc lát sau khi bị rắn cạp nong cắn khiến nhiều người không khỏi xót xa. Cháu bé bị cắn khi đang ngủ cùng mẹ, khi thấy con khóc, tưởng con khát sữa nên mẹ bật điện dậy thì phát hiện con rắn ngay trên giường.
Sau sự việc, nhiều thông tin lan truyền cho rằng rắn thích mùi sữa mẹ, khuyên các bà mẹ đang cho con bú cần hết sức cảnh giác, đặc biệt những gia đình sống ở vùng núi, nhiều ao hồ.
Tuy nhiên trao đổi với VietNamNet, TS Nguyễn Quảng Trường, Viện sinh thái và Tài nguyên sinh vật khẳng định, thông tin này không chính xác.
TS Trường cho biết, Việt Nam có hơn 300 loài rắn, trong đó có khoảng 60 loài rắn độc, độc nhất là cạp nong, cạp nia, kế đó là hổ mang, rắn lục... song khướu giác của rắn không phát triển, không ngửi được mùi. Mắt cũng kém phát triển.
“Rắn là động vật săn mồi cảm nhận được động vật máu nóng ở cự ly gần bằng cách thè lưỡi, riêng một số loài có hố má nằm giữa mũi và mắt, đóng vai trò như cảm ứng nhiệt”, TS Trường thông tin.
Rắn thường hoạt động vào ban đêm, riêng cạp nong, cạp nia sống gần dân, thích bụi rậm nên rất dễ chui vào các gia đình.
“Cạp nong, cạp nia là loài rắn rất độc, nọc độc phát tác rất nhanh, tác động ngay đến hệ thần kinh trung ương, gây suy hô hấp nên trẻ sơ sinh khi bị loài rắn này cắn rất khó cứu nếu không có máy trợ thở ngay bên cạnh”, TS Trường cho hay.
Ngay với người lớn, TS Trường cho biết, để cứu được tính mạng khi bị rắn cạp nia cắn, cần được cấp cứu tại các cơ sở y tế trong vòng 3 tiếng đầu tiên bằng cách trợ thở, tiêm huyết thanh kháng nọc.
“Mỗi loại rắn độc có một loại huyết thanh kháng nọc khác nhau. Để cứu bệnh nhân, bác sĩ phải xác định đúng loài rắn gây ra vết thương. Vì vậy, khi người dân bị rắn độc cắn, nếu đập được rắn cần mang theo, nếu không, cần mô tả chi tiết màu sắc cho bác sĩ, từ đó giúp bác sĩ nhận diện được từng loài rắn độc, tránh mất thời gian kiểm tra vết cắn hay phải thử từng loại huyết thanh”, TS Trường khuyến cáo.
Do rắn không ngửi được mùi nên TS Trường khẳng định, tất cả những phương pháp lan truyền như trồng sả, trồng củ kiệu, cây lan tỏi... để đuổi rắn là vô tác dụng.
Thay vào đó, người dân cần phát quang bụi rậm quanh nhà, làm lưới ngăn, khi ra ngoài cần có đèn chiếu sáng, tránh bụi rậm, trước khi ngủ cần soi gầm giường, không ngủ trên nền nhà và cần ngủ mắc màn.
Tuyệt đối không nặn, chích máu, không garô
Theo BS Nguyễn Trung Nguyên, phụ trách Trung tâm chống độc, BV Bạch Mai, hầu hết các trường hợp bị rắn độc cắn, nọc độc sẽ gây liệt cơ, dẫn tới suy hô hấp và tử vong nếu không được cấp cứu, điều trị kịp thời.
Tuy nhiên, rất nhiều trường hợp đến viện trễ do người dân loay hoay ở nhà áp dụng kinh nghiệm dân gian để sơ cứu như chích hút nọc đọc, đắp lá... đến khi có các biểu hiện của suy hô hấp (tím tái, co cơ, khó thở…) mới đưa bệnh viện, lúc này điều trị rất khó khăn và tốn kém.
Khi không may bị rắn cắn, BS Nguyên khuyến cáo, người dân tuyệt đối không tự ý chữa bằng các phương pháp chưa có cơ sở khoa học.
Khi bị rắn cắn, cách sơ cứu đúng cách là nẹp bất động tay, chân khi của bệnh nhân rồi chuyển đến cơ sở y tế đủ trang thiết bị để cấp cứu.
Thay vào đó cần sơ cứu đúng cách với mục đích làm cho nọc độc của rắn từ vết cắn xâm nhập vào trong cơ thể chậm hơn và ít hơn, sau đó nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế có trang thiết bị để cấp cứu hô hấp, tim mạch hoặc có huyết thanh kháng nọc rắn đặc hiệu để điều trị.
Ngay khi bị cắn, nên nằm bất động hoặc băng ép bất động chân, tay bằng nẹp, việc đi lại vận động sẽ khiến chất độc ngấm nhanh hơn. Sau đó, duy trì băng ép, vận chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế.
Nếu bệnh nhân khó thở trên đường, cần thực hiện hô hấp nhân tạo bằng cách hà hơi thổi ngạt hoặc bằng phương tiện y tế tại chỗ như bóp bóng, máy thở xách tay...
BS Nguyên khuyến cáo, khi bị rắn cắn, người dân tuyệt đối không tự ý buộc garô, làm tắc nghẽn hoàn toàn động mạch (mạch máu vận chuyển máu từ tim đi nuôi dưỡng các bộ phận của cơ thể). Nếu quá 40 phút, chân tay rất dễ bị thiếu máu, gây hoại tử. Thực tế, đã có nhiều trường hợp phải cắt cụt chi vì buộc garô quá lâu.
Người dân cần tránh trích, rạch, trâm, chọc, hút máu tại vùng vết cắn. Các nghiên cứu khoa học trên thế giới cho thấy các biện pháp này không có lợi ích rõ ràng, gây hại thêm cho bệnh nhân như tổn thương mạch máu, dây thần kinh, nhiễm trùng nặng thêm...
TS Trường cho biết thêm, với các trường hợp bị rắn lục cắn, trong nọc độc có chất giảm đông máu nên nếu rạch vết thương để “hút máu độc” thì sẽ chảy máu rất khó cầm, nguy hiểm tính mạng.
Ngoài ra, người dân không nên sử dụng các loại thuốc dân gian, cổ truyền không rõ thành phần. Nhiều thuốc y học dân tộc dùng dạng uống đặc biệt dễ gây nguy hiểm thêm cho nạn nhân như gây co giật (vì có chứa mã tiền), đau bụng, nôn, ỉa chảy rất nặng…
