Buổi trưng bày giới thiệu đến công chúng 1 kim ấn và 2 kim sách bằng vàng ròng cùng 1 kim sách bằng bạc mạ vàng. Trong đó, kim ấn bằng vàng ròng có trọng lượng 8.999 gram, tương đương hơn 200 lượng vàng.
Ấn này được chế tác vào năm Minh Mạng thứ 10 (năm 1827) để dùng đóng trên các văn bản khuyến giáo dân chúng hoặc sắc bằng khen tặng các nhân vật hiếu hạnh, tiết nghĩa.
Trong 2 kim sách bằng vàng ròng, một cuốn có trọng lượng 1.371 gram, được chế tác vào năm Gia Long thứ 5 (1806), có nội dung Hoàng đế Gia Long truy tôn Thụy hiệu Hiếu Văn Hoàng Đế, miếu hiệu Hi Tông (tức Sãi vương Nguyễn Phúc Nguyên).
Cuốn sách bằng vàng ròng còn lại nặng 4.529 gram, là sách của triều đình tấu về việc lên ngôi của Hoàng tử trưởng Trường Khánh Công, tức Hoàng đế Thiệu Trị. Kim sách bằng bạc mạ vàng có trọng lượng 1.349 gram, nội dung nói về việc Hoàng đế Minh Mạng phong tước Trường Khánh Công cho Hoàng tử Miên Tông (sau này là Hoàng đế Thiệu Trị).
Kim ấn (hay còn gọi là kim bảo tỷ) biểu thị cho quyền lực tối cao của hoàng đế và của cả triều đại, gắn liền với những sự kiện trọng đại của đất nước dưới thời Nguyễn. Trong suốt 143 năm tồn tại, triều Nguyễn đã cho chế tác và đưa vào sử dụng hơn 100 bảo tỷ bằng vàng và bằng ngọc, chưa kể số ấn tín quý khác dùng trong hoạt động hành chính của triều đình.
 |
| Mặt sau Kim ấn được chạm khảm rất tinh xảo |
Bên cạnh đó, kim sách (sách vàng) là một loại thư tịch cổ đặc biệt, được làm bằng vàng, ghi lại những sự kiện trọng đại của triều đình, dành cho hoàng đế hoặc hoàng hậu.
Ngoài kim sách, triều Nguyễn còn có các loại sách bằng bạc, bạc mạ vàng, bằng đồng hoặc bằng lụa, dùng để ghi các sự kiện quan trọng khác như dâng thụy hiệu cho các hoàng đế, hoàng hậu, lập thái tử, tấn tôn các phi tần trong hậu cung, hoặc phong tước cho các hoàng tử,...
Khi triều Nguyễn kết thúc vai trò của mình trong lịch sử, vào năm 1945, hầu hết các kim ấn, bảo tỷ và kim sách cùng nhiều hiện vật quý của triều đình được di chuyển ra Hà Nội để đảm bảo an toàn tối đa trong hoàn cảnh chiến tranh khốc liệt.
Vào thời kỳ nhà Nguyễn, Kim ấn, Kim sách dùng để ghi lại những việc chính sự, lễ nghi quan trọng như hoàng đế lên ngôi, lập thái tử, hoàng hậu hay ghi công, ban tôn hiệu… Do đó, một giá trị khác của kim sách chính là giá trị sử liệu.
Kể về giá trị của Kim ấn, Kim sách trong kho tàng các báu vật thuộc hoàng cung triều Nguyễn, ông Nguyễn Phước Hải Trung - Phó giám đốc TTBTDTCĐ Huế cho biết: Sau ngày 23/8 năm 1945 một lượng lớn vàng, bạc, ngà, ngọc với hơn 1730 món được đưa ra ngoài Hà Nội, các hiện vật này được bảo vệ rất công phu và có nhiều chuyện ly kỳ trong việc di chuyển các cổ vật này.
 |
| Kim sách làm bằng vàng dưới thời nhà Nguyễn lần đầu tiên công chúng Huế được thấy tận mắt |
Đến năm 1961, có một cuộc triển lãm về kim Ấn, kim sách đã diễn ra, tuy nhiên tại triển lãm này với một mục đích giới thiệu về những hiện vật xa xỉ của chế độ phong kiến xưa.
Trong cuộc triển lãm năm đó đã bị một kẻ gian đánh cắp một Ấn vàng của Nam Phương hoàng hậu. Ấn này sau đó bị tiêu hủy làm thành ngân lượng để bán. Kẻ gian trộm ấn hai năm sau thì bị bắt. Người phụ trách theo dõi vụ việc liên quan đến các hiện vật triển lãm năm đó cũng được thả ra khỏi tù và được đền bù danh dự.
Nhân kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long, vào năm 2010, lần đầu tiên các hiện vật quý hiếm này được Bảo tàng lịch sử quốc gia Việt Nam đem trưng bày. Sau khi đưa các Kim ấn, Kim sách thời Nguyễn được đưa ra Hà Nội vào năm 1945 bây giờ mới có cơ hội về lại hoàng thành Huế để triển lãm.
Cuộc triển lãm lần này là bước khởi động cho cuộc hội thảo quốc gia về di sản văn hóa cung đình Huế sẽ diễn ra vào tháng 9 năm 2016. Tại hội thảo này dự kiến có một cuộc triển lãm về báu vật hoàng cung bao gồm nhiều chủng loại hiện vật khác nhau, được mượn lại của Bảo tàng lịch sử quốc gia Việt Nam.
Trở lại câu chuyện về khối lượng lớn vàng và bạc từ cung đình Huế được tiếp quản ra Hà Nội từ năm 1945. Đặc biệt trong năm 1945 Chính phủ phát động tuần lễ vàng, ông Nguyễn Lân lúc đó làm Phó chủ tịch của Hội phát động tuần lễ vàng đã đưa ra ý kiến của nhiều người trong hội này để nói với Bác Hồ nên nung chảy toàn bộ số vàng bạc mà Chính phủ cách mạng lâm thời đã tiếp quản từ triều đình Nguyễn để làm cho ngân lượng quốc gia, phục vụ kháng chiến.
Vào thời điểm đó Bác Hồ không đồng ý, Bác Hồ có nói: Nếu như ngày nào đó chúng ta thống nhất đất nước, thống nhất dân tộc thì chúng ta lấy bằng chứng gì để khẳng định là chúng ta có truyền thống ngàn năm văn hiến. Kim ấn và Kim sách thời Nguyễn phản ánh quá trình lao động sáng tạo của nhiều người, trong đó thể hiện bàn tay tài hoa của người thợ thủ công ngày xưa. Vì quyết định của Bác Hồ nên những Kim ấn, Kim sách này đã không bị nung chảy.
Trong lúc đó các ấn vàng, ấn bạc, và sách vàng của Trung Quốc trong chiến tranh đã bị liên quân 8 vào nước tiêu hủy. Hiện nay số Kim ấn, Kim sách của Việt Nam lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia Việt Nam chủ yếu là số bảo vật của triều Nguyễn có lẽ là những độc bản duy nhất và cực kỳ có ý nghĩa.
Nhân dịp Festival Huế 2016, một số kim sách và kim ấn triều Nguyễn thuộc sưu tập của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam được đưa về cố hương, giới thiệu tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế từ ngày hôm nay đến ngày 23/6 phục vụ nhu cầu thưởng lãm của công chúng.
Đồng thời tiếp tục khẳng định những giá trị di sản Huế xưa mang đậm giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật của triều đại phong kiến cuối cùng ở Việt Nam. Đây cũng là bước khởi động cho một cuộc trưng bày “Bảo vật Hoàng cung” phong phú hơn sẽ tổ chức vào tháng 9 sắp đến.
