Có mộng mà di gọi là mộng tinh, thiên về nhiệt: biểu hiện đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, mặt đỏ, cổ họng khô, hao háo khát, mắt lờ đờ, mất ngủ, mơ mộng, rêu vàng mỏng, mạch phù hư.
Liên tu (tua nhị sen) .
Không mộng mà di gọi là hoạt tinh, di tinh, thiên về hàn: biểu hiện ngủ li bì, da xanh, gầy, da khô, rêu trắng mỏng, cảm giác sốt về chiều, sợ lạnh, đau lưng, bủn rủn chân tay, mạch hư tế, xích vô lực. Nguyên nhân chủ yếu do công năng của các tạng tâm, tỳ, thận bị suy tổn. Sau đây là một số bài thuốc trị:
Di tinh do tâm hỏa vượng: người bệnh hồi hộp, hay mê ngủ, chóng quên, tiểu vàng, đầu lưỡi đỏ mạch sác. Phép trị: thanh tâm tả hỏa an thần và sáp tinh. Dùng một trong các bài:
Bài 1: Nhị âm tiễn: bạch linh 6g, cam thảo 4g, hoàng liên 8g, huyền sâm 8g, mạch môn 12g, mộc thông (sao đen) 6g, sinh địa 12g, táo nhân 12g; có thể thêm đăng tâm 3g, trúc diệp 4g. Sắc uống ngày 1 thang.
Bài 2: Dưỡng tâm thang: hoàng kỳ 15g, phục linh 15g, đương qui 15g, bán hạ 15g, bá tử nhân 6g, nhục quế 6g, chích thảo 12g, nhân sâm 6g, phục thần 15g, xuyên khung 15g, toan táo nhân 9g, viễn chí 6g, ngũ vị tử 6g, sinh khương 3 lát, đại táo 3 quả. Sắc uống.
Bài 3: Thanh tâm liên tử ẩm: hoàng cầm 10g, địa cốt bì 10g, mạch đông 10g, xa tiền tử 10g, thạch liên nhục 10g, chích hoàng kỳ 10g, phục linh 10g, nhân sâm 6g, chích cam thảo 6g. Sắc uống.
Di tinh do tâm tỳ đều hư: người bệnh mộng di nhiều, thể trạng mệt mỏi gầy còm, bơ phờ, sắc mặt bợt, làm việc thấy đoản hơi, tự ra mồ hôi, ăn kém, hồi hộp, mất ngủ, hay quên, rêu nhợt trắng mạch tế.
Nguyên nhân do tâm tỳ hư dẫn tâm huyết hư không dưỡng được thần, tỳ khí suy yếu thể trạng gầy gò biếng ăn. Phép trị: bổ ích tâm tỳ, ích khí cố tinh. Dùng một trong các bài:
Bài 1: Dưỡng tâm thang (ở trên).
Bài 2: Định tâm thang: long nhãn 30g, sinh long cốt 12g, sơn thù du 15g, nhũ hương 3g, táo nhân sao 15g, sinh mẫu lệ 12g, bá tử nhân 12g, một dược 3g. Sắc uống.
Di tinh do thận khí không bền: người bệnh không mộng mà di, thậm chí thoáng nghĩ đến tình dục là ra, thể trạng gầy còm mệt mỏi, đầu choáng ù tai, lưng gối mỏi.
Nếu thận dương hư biểu hiện chân tay lạnh, tiện nát tiểu trong. Nếu thận âm hư biểu hiện sốt về chiều, nóng âm ỉ trong xương, mồ hội trộm, đau họng, miệng khô. Phép trị: cố thận sáp tinh. Dùng một trong các bài:
Bài 1: Kim tỏa cố tinh hoàn: sa uyển tật lê 80g, liên tu 80g, khiếm thực 80g, mẫu lệ nung 40g, long cốt nung 40g. Các vị tán bột, thêm liên nhục làm hoàn mỗi lần uống 12g lúc đói với nước nuối nhạt.
Bài 2: Cố tinh hoàn (dùng cho cả thận âm và thận dương hư): liên nhục 2kg, liên tu 1kg, hoài sơn 2kg, khiếm thực 0,5kg, sừng nai 1kg, kim anh tử 0,5kg. Tất cả tán thành bột làm viên. Ngày uống 10-20g.
Bài 3: Tang phiêu tiêu tán (dùng cho cả thận âm và thận dương hư): tang phiêu tiêu 40g, xương bồ 40g, đảng sâm 40g, qui bản 40g, viễn chí 40g, đương qui 40g. Tất cả tán bột mịn làm viên. Uống ngày 8g.
Bài 4: Lục vị hoàn (dùng cho thận âm hư): thục địa hoàng 24g, hoài sơn 12g, sơn thù 12g, trạch tả 9g, phục linh 9g, đan bì 9g. Sắc uống.
Bài 5: Tri bá địa hoàng (dùng cho thận âm hư): tức bài Lục vị hoàn, gia: tri mẫu 6g, hoàng bá 6g. Sắc uống.
