TS Phan Bích Nga, Viện Dinh dưỡng quốc gia cho biết, các nghiên cứu trên thế giới đều chỉ rõ, chiều cao lúc trưởng thành là kết quả của sự kết hợp của các yếu tố: Gene di truyền, giới tính, chế độ dinh dưỡng, sức khỏe, hoạt động thể chất, giấc ngủ. Trong đó yếu tố gene chỉ quyết định 25% chiều cao của 1 người trưởng thành.
Tuy vậy không nên hiểu nếu trẻ mang gene thấp nhưng được đảm bảo tất cả các yếu tố còn lại thì sẽ đạt chiều cao chuẩn hoặc trên chuẩn trung bình mà chỉ khẳng định, nếu trẻ có gene thấp nhưng được tạo mọi điều kiện phát triển thì sẽ phát huy được tối đa chiều cao trên gene đó.
 |
| TS Phan Bích Nga |
Tương tự, nếu trẻ có gene cao nhưng các điều kiện chăm sóc không đạt cũng khó đạt được chiều cao tiềm năng, trẻ vẫn có nguy cơ thấp dưới chuẩn trung bình nhiều.
Vậy đâu là giai đoạn quan trọng nhất để can thiệp chiều cao cho trẻ? TS Nga nhấn mạnh, giai đoạn 1.000 ngày đầu đời (từ khi mang thai đến khi trẻ 2 tuổi) chính là giai đoạn vàng giúp trẻ phát triển chiều cao tốt và nhanh nhất. Sau này, trẻ còn giai đoạn tiền dậy thì và dậy thì.
Tuy nhiên can thiệp trong 1.000 ngày đầu đời chưa được các phụ huynh và xã hội quan tâm đúng mức, bỏ lỡ cơ hội vàng giúp trẻ tăng chiều cao, trong đó có nhiều thói quen sai lầm:
Chăm sóc bào thai không tốt
Các thai phụ chưa có ý thức chăm sóc trong chế độ ăn, nghỉ ngơi, sinh hoạt. Những trường hợp nghén nhiều, cân nặng không đạt 12kg/9 tháng cần phải được bổ sung sữa và uống bổ sung đủ các vitamin và khoáng chất như B, C, canxi, sắt, kẽm, A (liều thấp dưới 5.000IU/ngày).
Không đủ sữa mẹ 6 tháng đầu
Sữa mẹ của những bà mẹ khỏe mạnh, ăn tốt là nguồn dinh dưỡng thích hợp nhất cho trẻ phát triển nhưng nhiều bà mẹ ăn uống kiêng khem quá mức gây thiếu chất, một số khác cho con uống sữa công thức vì tin theo các quảng cáo thổi phồng.
TS Nga khuyến cáo, trong giai đoạn 6 tháng đầu cho con bú, mẹ cần ngủ đủ, uống thêm tối thiểu 400ml sữa/ngày, ăn đủ chất (thịt các loại, trứng, tôm, cua, cá, rau quả), chỉ kiêng những loại gia vị chua cay, tỏi và những thực phẩm lên men do có thể gây rối loạn tiêu hóa.
Sai lầm khi cho trẻ ăn dặm
Cho trẻ ăn dặm quá sớm hay quá muộn đều không tốt, trường hợp trẻ không dung nạp sữa tốt và bị suy dinh dưỡng, có thể ăn sớm hơn nhưng cũng phải khi tròn 4 tháng, nếu ăn dặm trước đó, trẻ không đủ men tiêu hóa nên sẽ bị rối loạn tiêu hóa kéo dài và suy dinh dưỡng nặng.
Ngược lại, nếu sau 6 tháng mới cho trẻ ăn dặm sẽ khiến trẻ thiếu năng lượng và vi chất để phát triển vì lúc này sữa mẹ không còn cung cấp đủ.
 |
| Nước hầm xương không có canxi và đạm, không đủ dinh dưỡng |
Khi cho trẻ ăn dặm, nhiều bà mẹ mắc sai lầm khi chỉ sử dụng nước hầm xương và bột, không cho ăn thêm thịt, trứng, tôm cá khiến bột không đủ dinh dưỡng vì nước hầm xương không có canxi và đạm.
Một số trường hợp không cho hoặc cho quá ít dầu mỡ vào bột, cháo của trẻ gây thiếu năng lượng khẩu phần, trong khi mỗi bữa ăn dặm cần đảm bảo đủ 2,5-5ml dầu mỡ, trẻ gần 1 tuổi phải tăng lượng dầu mỡ 10-15ml/bữa. Thiếu thành phần này sẽ không hấp thu được vitamin D, A, là những yếu tố rất cần cho phát triển chiều cao.
Nhiều gia đình không cho trẻ ăn cá tôm, cua vì sợ trẻ tiêu chảy hoặc khi trẻ có nhiễm khuẩn ho hay tiêu chảy khiến chế độ ăn của trẻ thiếu hẳn nguồn cung cấp canxi và các yếu tố vi lượng cần cho chiều cao.
“Khi trẻ ho, tiêu chảy vẫn ăn được bình thường. Chỉ trong những trường hợp dị ứng cá tôm cua ở một số cơ địa dị ứng đồ tanh (tỉ lệ rất thấp) mới cần kiêng”, TS Nga nhấn mạnh.
Đặc biệt lưu ý, với trẻ nhỏ không nên cho uống nước giải khát công nghiệp do chứa quá nhiều đường, một số loại còn có chất kích thích cocain, gây ức chế hấp thụ canxi, ảnh hưởng chiều cao.
Bổ sung quá nhiều canxi
Nhiều gia đình quan tâm đến chiều cao của con nghĩ đơn giản chỉ cần bổ sung nhiều canxi. Tuy nhiên đây là sai lầm đáng báo động. Tại Viện Dinh dưỡng quốc gia từng gặp nhiều cháu bé được bố mẹ bổ sung vitamin D liều cao 2.000-3.000 IU/ngày hoặc bổ sung 500-1.000mg canxi/ngày dù trẻ không thiếu, gây ngộ độc vitamin D, canxi, có trường hợp có các dấu hiệu nhiễm độc thần kinh, rối loạn tiêu hóa, lắng đọng sỏi thận…
Nếu cơ thể thừa canxi, trẻ có thể bị lùn. Điều này được lý giải là do hàm lượng canxi trong máu tăng cao có thể đi vào xương nhiều hơn, làm cốt hóa các đầu xương sớm, dẫn đến hạn chế sự phát triển xương, ảnh hưởng tiêu cực tới quá trình phát triển chiều cao.
Để trẻ bị nhiễm khuẩn
Các nghiên cứu cho thấy, việc để trẻ bị nhiễm khuẩn (đường hô hấp, tiêu hóa) tái phát nhiều lần (1-2 tháng/1 lần) là nguyên nhân hàng đầu làm hạn chế phát triển chiều cao do trẻ này thường biếng ăn, dùng nhiều kháng sinh ảnh hưởng đến phát triển sụn xương…
Bế ẵm trẻ quá nhiều
Đây cũng là sai lầm phổ biến, khi bé bế ẵm quá nhiều, khi lớn thì cho trẻ chơi máy tính nhiều khiến trẻ không có lối sống năng động, không thúc đẩy quá trình trao đổi chất và chuyển hóa để cơ thể phát triển tốt.
 |
| Không nên bế ẵm trẻ quá nhiều, nên để trẻ vận động |
Theo đó cần tăng cường cho trẻ vận động, khuyến khích trẻ tham gia việc nhà, chơi các môn thể thao trẻ ưa thích, nhất là những môn có động tác kéo dãn như bóng rổ, xà đơn, bơi.. hay nhảy ở chân như chạy, nhảy tại chỗ, xe đạp…. Cố gắng duy trì đều đặn mỗi ngày 20-60 phút, việc này giúp tăng tiết dịch ổ khớp, tăng hormone tăng trưởng.
Ngủ không đủ giấc
Việc trẻ có tinh thần ổn định, phấn chấn, giấc ngủ sâu sẽ giúp cơ thể tiết kiệm năng lượng. Đặc biệt trong giấc ngủ đêm tuyến yên tiết ra hormone tăng trưởng GH, hormone này sẽ kích thích sự tăng trưởng chiều cao của trẻ.
