Bác Hồ gửi thư khen ngợi họ Lại Phù Vân: Niềm tự hào của dòng tộc anh hùng

Ông Lại Năng Lượng – nguyên Trưởng ban khánh tiết dòng họ Lại xã Phù Vân (Phủ Lý – Hà Nam) cho biết, vào những năm kháng chiến chống Pháp, hưởng ứng lời kêu gọi của Bác Hồ, thanh niên dòng họ Lại xã Phù Vân đã hăng hái tham gia tòng quân. Với những công lao đó, Bác Hồ đã gửi thư biểu dương khen ngợi. Khi Nhà nước trao tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho cán bộ, nhân dân xã Phù Vân, trong đó có nêu thành tích cũng như bức thư Bác Hồ gửi dòng họ Lại.

Dòng họ anh hùng

Theo Tộc phả họ Lại, từ đường dòng họ là di tích cổ trong vùng. Khi quân Thanh sang xâm chiếm nước ta, dân trong làng phải bỏ đi lánh nạn, Quang Trung Nguyễn Huệ đem binh mã từ trong Nam ra đánh tan 30 vạn quân Thanh. Nhân dân hồi cư, về làng còn ngờ là không phải vì chỗ nào cây cối cũng um tùm, phát quang đi mới nhận ra nhà thờ họ Lại, trên tầng thượng diêm có 4 chữ “Lại tộc từ đường”.

Chúa Trịnh mượn tiếng vua Lê sai quân đi thu thóc ở Sơn Nam, chúng rượu chè, cờ bạc bán cả thuyền thóc thuế, đốt thuyền ăn chơi vu cho dân Phù Khê cướp thóc thuế và báo về kinh. Vua Lê tưởng thật, hạ chỉ bắt tội xã Phù Khê. Khi ấy, cụ Lại Đức Hoành làm lễ trừ phục, hỏa tốc quay lại kinh thành minh oan. Vua Lê thấy rõ sự thực, ân xá. Người dân Phù Khê thoát tội, tôn cụ làm Hậu làng để tỏ lòng biết ơn.

Tấm bia đá khắc thư khen của Bác Hồ được dựng trang trọng trong khuôn viên từ đường. Hưởng ứng lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến năm 1946 của Chủ tịch Hồ Chí Minh, họ Lại xã Phù Vân đã quyên góp được 105 cân đồng, chì, thép, thiếc và thu góp 50 cân gạo ủng hộ kháng chiến. Năm 1949, họ Lại hăng hái động viên con em tòng quân cứu nước. Trước ngày khám tuyển, dòng họ tổ chức buổi liên hoan tại từ đường để thắp hương cầu nguyện.

Các cụ cao niên trong họ ôn lại công trạng vẻ vang của thành hoàng làng Lại Đức Hoành - từng làm quan triều Lê đến chức Thị nội giám, Tư Lễ giám, Tả Thái Giám hữu đề điểm chiếu, được phong tước Đặc tiến Kim Tử Vinh Lộc Đại Phu. Ngài bỏ tiền mua ruộng cho dân làm của công, mua sắm đồ thờ, cứu dân Phù Khê thoát nạn chu di cửu tộc… Qua đó dặn dò, nhắc nhở con cháu không lùi bước trước những khó khăn, thử thách.

Sáng sớm hôm sau, hơn 60 người rước Quốc kỳ, biểu ngữ vừa đi vừa hô khẩu hiệu lên đình Phương Khê khám tuyển, kết quả 17 thanh niên trong họ lên đường ra trận. Đợt ra quân này đã gây được tiếng vang lớn, thôi thúc phong trào tòng quân không chỉ ở địa phương mà còn khơi dậy khí thế ở một số nơi khác.

Chính vì thế, họ Lại được Ủy ban Hành chính kháng chiến huyện Kim Bảng tặng giấy khen. Càng xúc động, tự hào hơn khi mùa xuân năm Canh Dần 1950, họ Lại nhận được thư khen của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Lời Bác còn mãi

Bức thư ghi nhận những đóng góp và chứa đựng những lời động viên, khích lệ của Bác đã trở thành động lực lớn lao đối với dòng họ Lại: “Trong lúc nước nhà kháng chiến gay go, họ đã lắng nghe tiếng gọi của Chính phủ hăng hái tòng quân, bảo vệ đất nước và góp phần chung sức kháng chiến mọi mặt với Chính phủ là biểu hiện tinh thần yêu nước rất cao. Tôi mong rằng: Các họ trong cả nước Việt Nam họ nào cũng như họ Lại Phù Vân thì ta không cần phải đánh giặc cũng phải lui. Vậy, tôi thay mặt Chính phủ nước Việt Nam dân chủ cộng hòa khen ngợi và cảm ơn họ. Mong họ tin tưởng Chính phủ và đoàn kết xung quanh Chính phủ để cùng kháng chiến kiến quốc”.

Những năm 1950, khi thực dân Pháp tràn về chiếm đóng Hà Nam, Phù Vân trở thành vùng tạm chiếm của địch, người dân họ Lại kiên cường bám trụ. Không ít người con trong họ đã lập nhiều chiến công, điển hình là xã độ trưởng Lại Năng Hồi, chống càn dũng cảm, hi sinh năm 1953. Họ Lại có 2 cơ sở kháng chiến chống Pháp, sau này được Thủ tướng Chính phủ tặng bằng khen.

Trong thời kỳ kháng chiến chống đế quốc Mỹ, các gia đình họ Lại Phù Vân tiếp tục vừa tích cực động viên con em trong dòng họ tòng quân. Nhân dân hăng hái hưởng ứng phong trào gửi thư, tặng phẩm, quyên góp gạo, tiền, quà ủng hộ đồng bào Biên Hòa (Đồng Nai) - đơn vị kết nghĩa với tỉnh Hà Nam, góp phần khẳng định tình đoàn kết Bắc - Nam.

Phụ nữ họ Lại tích cực xung phong tải đạn, chuyển thương, tham gia lực lượng dân quân phòng không phối hợp với bộ đội chủ lực chiến đấu chống máy bay Mỹ phá hoại miền Bắc. Thời kỳ này, họ Lại Phù Vân có gương bà Lại Thị Khiêm đã anh dũng hi sinh ở trận địa pháo phòng không ngay tại quê nhà.

Tư liệu về dòng họ Lại Phù Vân cho thấy qua các cuộc kháng chiến giành độc lập và chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, họ Lại Phù Vân có 6 Mẹ Việt Nam anh hùng, 25 liệt sỹ, 9 thương binh, 227 cá nhân được tặng thưởng huân chương, huy chương kháng chiến, bằng khen. Dòng họ Lại cũng được Ban Thống nhất Trung ương gửi thư khen.

Toàn văn Bức thư khen của Bác Hồ được ban khánh tiết họ Lại trân trọng khắc trên bia đá, đặt trang trọng trong khuôn viên từ đường. Những tấm gương con cháu họ Lại hi sinh vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng, bảo vệ Tổ quốc cũng được trân trọng thờ phụng tại đây.