Apple vừa công bố Báo cáo Trách nhiệm Môi trường của mình, một nỗ lực hàng năm của hãng công nghệ khổng lồ này nhằm nói với công chúng rằng họ là một công ty tiến bộ, thân thiện với môi trường.
Nhưng sau những từ ngữ hào nhoáng ấy, công ty này đang cố gắng tìm cách kéo dài tuổi thọ sản phẩm của mình ra (dù công bằng mà nói thì hãng nào cũng sẽ làm như vậy).
Kế hoạch mới của Apple là chế tạo các thiết bị điện thoại iPhone cũng như máy tính hoàn toàn từ vật liệu tái chế, thông qua việc ép ngành công nghiệp tái chế phải tự cải tiến chính mình.
Thế mà những tài liệu mà trang tin Motherboard lấy được từ quyền Tự do Thông tin (Freedom of Information) cho thấy rằng những hành động hiện tại của Apple đang ngăn cản bước tiến của chính ngành tái chế ấy.
Cụ thể, Apple đang ngăn cản phương thức làm việc tốt nhất mà ngành tái chế có thể làm: thay vì để thu hồi nguyên chiếc điện thoại hoặc máy tính từ bãi phế thải, họ ép những xưởng tái chế nghiền vụn iPhone và MacBook ra để chúng không còn có khả năng sửa nữa. Họ muốn biến những đồ điện tử cũ ấy thành những mảnh kim loại vụn và kính vỡ.
“Vật liệu được tháo gỡ ra bằng tay và bằng máy sẽ được nghiền vụ ra thành những mảnh kim loại, nhựa và kính có kích cỡ nhỏ”,John Yeider, người phụ trách chương trình tái chế của Apple viết trong “Báo cáo về Chương trình Hoàn trả”, được nộp lên Ban kiểm soát Chất lượng Môi trường Michigan hồi năm 2013.
“Toàn bộ ổ cứng bị nghiền vụ ra thành những miếng nhỏ. Những miếng nhỏ sau đó được phân loại theo thành phần của chúng. Sau đó, vật liệu được bán lại và dùng trong việc sản xuất sản phẩm mới. Không tái chế. Không thu nhặt linh kiện cũ. Không bán lại”.
Hiển nhiên Apple là một nhà sản xuất chứ không phải là một công ty tái chế thiết bị. Dù con robot tái chế của họ nhìn có vẻ hào nhoáng lắm, nhưng chúng chỉ có thể tháo gỡ được 2,4 triệu thiết bị điện thoại mỗi năm, và con số ấy quá nhỏ so với số 215,3 triệu iPhone được bán ra vào năm 2016. Đa số thiết bị không về được tới tay Apple, và nếu có, họ cũng chẳng xử lý được hết con số 200 triệu máy ấy.
Dù vậy, họ vẫn có trách nhiệm tái chế hàng ngàn tấn đồ điện tử mỗi năm do luật “trách nhiệm nhà sản xuất” của từng bang nước Mỹ yêu cầu vậy: mỗi năm, các công ty điện tử phải tái chế lượng rác thải điện tử dựa trên lượng thiết bị bán ra trong bang.
Những tài liệu liên quan tới việc tái chế mà phóng viên Motherboard thu thập được đã xác nhận được những điều sau:
- Hầu như toàn bộ hoạt động tái chế của Apple dựa vào bên thứ ba.
- Các sản phẩm của Apple chỉ chiếm một phần nhỏ trong hoạt động tái chế của toàn bộ hãng này.
- Apple có một thỏa thuận “bắt buộc phải nghiền nát sản phẩm” với những xưởng tái chế, ngăn chặn việc lấy lại các linh kiện điện tử của họ từ đống phế liệu.
Việc một nhà sản xuất thông qua một cơ sở tái chế thuộc bên thứ ba không có gì là lạ, nhưng ta vẫn nên hiểu hệ thống liên kết giữa họ như thế nào.
Bởi lẽ những bên tái chế này làm việc dưới quyền kiểm soát của Apple, hãng công nghệ khổng lồ này sẽ có toàn quyền quyết định với MỌI RÁC THẢI CÔNG NGHỆ mà xưởng tái chế thu được.
Và như đã nói ở trên, Apple đưa ra quyết định phá hủy mọi thứ thu được ấy, kể cả những thiết bị vẫn có thể sửa được, tân trang được và bán lại được.
Vì thế, Apple không chỉ ngăn cản sản phẩm của họ bị tận dụng lại, họ còn đảm bảo rằng MỌI THỨ KHÁC sẽ cũng đều bị nghiền nát ra thành từng mảnh.
Báo cáo tái chế từ bang Illinois hồi năm 2013 cho thấy phần lớn những thiết bị thuộc chương trình tái chế của Apple gồm có TV, máy in, đầu DVD, máy tính và màn hình.
Do đồ điện tử nặng, việc tái chế được tổng kết lại với số cân của từng thiết bị chứ không phân loại theo từng hãng được. Chắc hẳn trong số đó cũng phải có nhiều iPhone và MacBook lắm. Nhưng theo chính sách, thì chúng cũng sẽ vào máy nghiền như mọi sản phẩm khác.
Tài liệu mà Apple nộp lên Ban Chất lượng Môi trường Bắc Carolina vào tháng 9/2016 cho thấy rằng chính sách “phải phá hủy mọi thứ” vẫn không đổi nhiều năm nay, dù rằng họ vẫn tự xưng mình là một công ty “thân thiện với môi trường”.
Phần nổi của tảng băng, có vẻ điều này không quá khó chấp nhận: những mảnh vật liệu ấy rồi sẽ vẫn được Apple tái sử dụng để làm sản phẩm mới và tất nhiên việc phá hủy ổ cứng sẽ đảm bảo bảo mật hơn nhiều.
Nhưng phần chìm của tảng băng lại kể một câu chuyện khác. Việc tái chế iPhone và MacBook không tối ưu. Ổ cứng của MacBook có thể được thay thế dễ dàng. Việc tái chế các sản phẩm của Apple sử dụng những công cụ phá hủy dữ liệu công nghiệp, nhưng việc bảo mật dữ liệu hoàn toàn có thể thông qua các phương pháp “nhẹ nhàng hơn”, không cần tới việc phá vụn chiếc điện thoại hoặc máy tính.
Kyle Wiens - CEO của iFixtit - nói rằng việc tái chế điện thoại chỉ là “giải pháp cuối cùng” bởi lẽ những kim loại đất hiếm trong đồ điện tử sẽ mất đi hoàn toàn nếu như ta phá hủy toàn bộ thiết bị như vậy. Việc sửa chữa và tái sử dụng sẽ kéo dài thời gian sử dụng của những vật liệu nằm bên trong chiếc điện thoại.
John Bumstead, một người chuyên tân trang sản phẩm, chuyên bán những chiếc MacBook được ghép lại từ những thành phần bỏ đi từ những chiếc máy tính cũ (lấy được từ những xưởng tái chế không làm việc với Apple) nói: “Vứt bỏ sản phẩm Apple cũ đi là một quyết định tài chính sai lầm. Một sản phẩm như vậy vẫn đáng giá vài trăm USD và người sử dụng sản phẩm biết rõ điều này”.
CEO của xưởng tái chế ECS dù tỏ thái độ không đồng tình với chính sách “bắt buộc phải nghiền nát sản phẩm” nhưng nó lại là điều cầu mấu chốt từ một số nhà sản xuất. Họ coi trọng nhãn hiệu và yếu tố bảo mật trong sản phẩm của mình hơn là việc tái chế đồ điện tử.
Bạn cũng có thể thấy những sản phẩm Apple cũ được sửa chữa, tái sử dụng và bày bán rất nhiều trên những trang như eBay, Craiglist, và nhiều nơi khác nữa.
Hiện tại, Apple đang khẳng định rằng mình là một công ty thân thiện với môi trường, họ muốn cách mạng hóa ngành công nghiệp tái chế nhưng hiện tại, những gì họ đang làm lại đang kìm hãm sự phát triển của ngành này lại.
