Trong một bài báo khoa học được xuất bản trên tạp chí Ecology and Evolution, tác giả cho rằng, vấn đề đã trở nên trầm trọng hơn do các trường học giảm việc giảng dạy về khoa học thực vật cơ bản, bao gồm cả nhận dạng thực vật và sinh thái học.
Chứng “mù thực vật”
Bạn có thể nhớ lại bất kỳ loại cây nào mình nhìn thấy hôm nay không? Chắc là không. Con người không được lập trình để nhận biết và ghi lại mọi thứ chúng ta thấy trong tầm nhìn của mình vì nó sẽ tạo ra một lượng lớn thông tin để não bộ phải xử lý.
Tuy nhiên, với một ít thời gian và sự thực hành, bạn có thể được huấn luyện để “đọc” các loài thực vật xung quanh mình: Nhận ra tên loài và tên riêng của chúng, mối quan hệ của chúng với các sinh vật khác và điều chúng đang muốn nói với bạn về môi trường chúng sống. Một số người coi điều này là sự hiểu biết về tự nhiên.
Hầu hết mọi người đều mắc chứng bệnh gọi là “mù thực vật” – một thuật ngữ do các nhà thực vật học Mỹ Elisabeth Schsuler và James Wandersee đặt ra. Họ mô tả chứng này là “không có khả năng nhìn thấy hoặc nhận thấy thực vật trong môi trường riêng của một người”.
Trừ khi được dạy, mọi người sẽ không có xu hướng thấy thực vật, mặc dù thực tế là tại hầu như bất kỳ thời điểm nào cũng có khả năng có một thực vật, hoặc một cái gì đó do thực vật tạo ra, ở gần đó.
Tác giả chính của nghiên cứu trên là Tiến sĩ Sebastian Stroud, tại Phòng thí nghiệm Hassell có trụ sở tại Trường Sinh học thuộc Đại học Leeds (Anh). Ông cho biết kết quả của sự suy giảm trong giáo dục về thực vật học là sự suy giảm nhận thức về thực vật của công chúng và các chuyên gia.
 |
Cây dương xỉ tồn tại trên Trái đất trước cả khủng long. Việc tìm hiểu các dòng thực vật cổ đại như thế này giúp các nhà khoa học hiểu được phản ứng của thế giới đang thay đổi theo sự gia tăng nhiệt độ và biến đổi khí hậu. |
Không có trong sách giáo khoa
Thực vật học từng là một phần bắt buộc trong nhiều chương trình học ở Anh nhưng nó đang biến mất nhanh chóng. Kiến thức về thực vật của sinh viên tốt nghiệp ngành sinh học và công chúng được cho là đang bị sói mòn dần.
Một phân tích dữ liệu từ Cơ quan Thống kê Giáo dục Đại học của Anh cho thấy, thực vật học hiện không tồn tại ở Vương quốc Anh. Trong khi đó, từ năm 2007 đến năm 2019, cứ 185 sinh viên các ngành khoa học sinh học khác thì chỉ có một sinh viên tốt nghiệp ngành khoa học thực vật.
Trong các trường học, chương trình giảng dạy sinh học tập trung vào dòng năng lượng qua các quần xã thực vật, sinh sản thực vật và giải phẫu sinh học mà không dành nhiều thời gian cho sinh thái học và phát triển các kỹ năng nhận dạng thực vật.
Theo Tiến sĩ Sebastian Stroud, hệ quả là chúng ta đang thấy các dự án môi trường không những không hiệu quả mà còn gây thêm các vấn đề. Ví dụ, trồng các loài cây hút nước mạnh với danh nghĩa hấp thụ
carbon từ không khí có thể làm mất đi lượng nước cần thiết của các loài thực vật quý. Việc cắt và xén cỏ một cách bừa bãi cũng có thể hủy hoại các quần thể hoa lan quý hiếm.
Nếu được khai thác đúng cách, chắc chắn thực vật và các lợi ích mà chúng mang lại có thể giúp giải quyết các cuộc khủng hoảng sinh thái và khí hậu đang tiềm ẩn. Khôi phục đồng cỏ và môi trường ven sông có thể giảm lũ lụt do những trận mưa như trút vốn có khả năng trở nên phổ biến hơn ở một số khu vực khi Trái đất ấm lên.
Tiến sĩ Sebastian Stroud cho rằng, nếu tình hình không được đảo ngược, việc dạy ít hơn về thực vật và sự mất kết nối tiếp theo với thế giới tự nhiên sẽ gây ra những hậu quả tai hại và không thể khắc phục được. Còn lại bao nhiêu thế hệ các nhà thực vật học trước khi chúng ta không còn đủ chuyên môn để hiểu khi nào các hệ sinh thái đứng trước bờ vực của những sự tổn thất và thiệt hại không thể bù đắp?
Chính phủ Scotland đã nhấn mạnh việc thiếu lực lượng lao động có tay nghề cao để thực hiện các giải pháp dựa vào thiên nhiên. Họ cho rằng hiểu biết về thiên nhiên phải trở thành một kỹ năng cốt lõi cho các chuyên gia khác nhau, từ nhà quy hoạch, kỹ sư, kiến trúc sư và nhà giáo dục cho đến nông dân, người làm rừng và ngư dân.
Vấn đề là rất lớn. Đã có những nghiên cứu chỉ ra, nội dung về thực vật thường bị bỏ quên trong sách giáo khoa và học sinh không thể nhận ra ngay cả các loài thực vật địa phương.
 |
Sinh viên tốt nghiệp ngành thực vật học hiện nay rất ít và cách nhau rất xa. |
Đưa trở lại lớp học
Có thể phục hồi giáo dục thực vật bằng cách giới thiệu cho học sinh và công chúng bằng chứng cho thấy thực vật có thể chống lại những thách thức của thế kỷ 21. Một người có đầu tư và hiểu biết là người được trang bị tốt để yêu cầu cải cách chính sách môi trường.
Các nhà thực vật học có thể ủng hộ tham vọng trên nhưng cuối cùng sự thay đổi lại đến từ người ra quyết định về chính sách. Đây là lý do tại sao các nhà thực vật học phải tìm cách để đưa thực vật trở lại lớp học và hơn thế nữa.
Để đảo ngược sự suy giảm của giáo dục thực vật, các nhà nghiên cứu kêu gọi đánh giá giáo dục thực vật trên toàn thế giới và phân tích khoảng cách kỹ năng giữa các nhà khoa học và chuyên gia trong lĩnh vực môi trường và thực vật.
Họ cũng kêu gọi một chiến dịch nâng cao nhận thức về thực vật thông qua giáo dục đại học và qua công chúng.
Trong kết luận của mình, nhóm nghiên cứu lưu ý: “Sự tuyệt chủng của giáo dục thực vật sẽ chỉ tiếp tục tồi tệ hơn trừ khi chúng ta phá vỡ chu kỳ ngắt kết nối với thế giới thực vật”.
Vương quốc thực vật vô cùng hấp dẫn và thú vị, đồng thời cũng dễ tiếp cận với học sinh. Những câu chuyện về thực vật có thể được đan cài vào lịch sử, chính trị và văn hóa. Thực vật có liên quan đến mọi người trên hành tinh nhưng không phải ai cũng biết điều này.
