Nhận diện khó khăn
Theo nhận định của cô Vũ Hạnh, trong năm học vừa qua, khi thực hiện đánh giá theo Thông tư 30, giáo viên Trường Tiểu học Mai Trung số 2 đã mạnh dạn đổi mới, áp dụng các phương pháp kĩ thuật dạy học tích cực vào dạy học từ khâu thiết kế bài học sao cho học sinh có nội dung làm việc cá nhân, có nội dung làm việc nhóm để các em có cơ hội được thảo luận, chia sẻ.
Việc bố trí bàn ghế theo nhóm cũng giúp các em học tập, giao tiếp thuận lợi hơn. Trong quá trình tổ chức hoạt động học tập, giáo dục, giáo viên dành nhiều thời gian hơn để quan sát do đó đã kịp thời phát hiện những cố gắng, tiến bộ của học sinh để động viên, khích lệ và phát hiện những khó khăn chưa thể tự vượt qua của học sinh để hướng dẫn, giúp đỡ.
Việc đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học nêu trên bước đầu hình thành các năng lực, phẩm chất cần thiết cho học sinh như: Năng lực tự học, giao tiếp, hợp tác, tự trọng, tự tin, tính kỉ luật...
Tuy nhiên, khi thực hiện đánh giá theo Thông tư 30, nhất là ở hai nội dung năng lực và phẩm chất, giáo viên, nhà trường “vướng” trong các bước thực hiện; khó khăn trong việc xác định các biểu hiện chính giúp cho việc nhận xét về năng lực và phẩm chất của học sinh tiểu học;
Khó khăn trong việc đưa ra nhận định; cách ghi nhật ký đánh giá của giáo viên và nhật ký tự đánh giá đối với học sinh; cách phối hợp với gia đình và cộng đồng, huy động cả xã hội cùng tham gia vào quá trình giáo dục học sinh... Đặc biệt là làm thế nào để phát huy việc đánh giá của học sinh và đánh giá của phụ huynh học sinh, cộng đồng.
Nghĩa là, giáo viên chưa biết cách ghi nhận xét như thế nào, đánh giá vào thời điểm nào cho phù hợp; chưa xác định rõ được các nhóm năng lực để có nhận xét phù hợp hay là chưa xác định rõ cách ghi mức độ đạt được về kiến thức của học sinh.
Một số giáo viên còn chưa linh hoạt, sáng tạo trong đánh giá. Và điều đặc biệt quan trọng là giáo viên chưa biết việc lựa chọn nội dung, phương pháp dạy học và tổ chức hoạt động như thế nào để tạo cơ hội cho học sinh hình thành phát triển năng lực phẩm chất.
Nguyên nhân của những khó khăn trên, theo cô Vũ Hạnh, là do khi thực hiện Thông tư 30, giáo viên chưa thay đổi kịp thói quen từ đánh giá bằng điểm sang đánh giá bằng nhận xét; chưa được làm quen với kỹ thuật đánh giá mới nên còn nhiều lúng túng.
Qua kiểm tra hồ sơ, có thể dễ nhận thấy cách ghi nhận xét của một số giáo viên còn chung chung, chưa chỉ ra được những điểm mạnh, điểm yếu về năng lực, phẩm chất để từ đó có biện pháp giáo dục phù hợp.
Nội dung đánh giá năng lực, phẩm chất đối với giáo viên từ trước tới nay chưa được quan tâm đúng mức. Trong giảng dạy, một bộ phận giáo viên vẫn chỉ quan tâm đến việc truyền đạt kiến thức lí thuyết, không tạo cơ hội cho học sinh được học tập thực sự.
Bên cạnh đó, một số giáo viên chưa nắm chắc yêu cầu kỹ năng về sự hình thành và phát triển về phẩm chất, năng lực của học sinh tiểu học ở từng độ tuổi, từ đó không đưa ra được nhận định đúng hoặc lời khuyên về cá nhân một học sinh tiểu học.
Việc đánh giá năng lực, phẩm chất đồng thời cũng đặt ra yêu cầu, nhiệm vụ cao hơn đối với mỗi giáo viên là phải tổ chức những hoạt động dạy học và giáo dục phù hợp để hình thành năng lực phẩm chất theo mục tiêu đề ra,trong khi trình độ năng lực của một bộ phận không nhỏ giáo viên còn hạn chế, chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết với nghề.
“Khi dự giờ thăm lớp ở một số lớp, điều dễ nhận thấy là giáo viên chưa chú ý rèn học sinh các nền nếp như: Sắp xếp sách vở đồ dùng, cách ăn mặc, chưa quan tâm và tạo cơ hội cho học sinh được trình bày ý kiến; còn làm thay, làm hộ học sinh nhiều việc.
Các hoạt động trải nghiệm các em mới chỉ tham gia vào khâu thực hiện với một số lượng nhỏ học sinh trong lớp mà chưa được tham gia từ khâu chuẩn bị, dự đoán các tình huống nảy sinh và chưa có kết luận đánh giá về hoạt động đó” – cô Vũ Hạnh cho biết.
Giải pháp giúp giáo viên nắm vững cách đánh giá
Cô Vũ Hạnh cho rằng, việc đánh giá theo Thông tư 30 đòi hỏi người giáo viên phải điều chỉnh, đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động dạy học, hoạt động trải nghiệm ngay trong quá trình dạy học và kết thúc mỗi giai đoạn dạy học, giáo dục;
Kịp thời phát hiện những cố gắng, tiến bộ của học sinh để động viên, khích lệ và phát hiện những khó khăn chưa thể tự vượt qua của học sinh để hướng dẫn, giúp đỡ; đưa ra nhận định phản ánh đúng những ưu điểm nổi bật, những hạn chế của mỗi học sinh để có giải pháp kịp thời nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động học tập, rèn luyện của học sinh; góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục tiểu học.
“Việc thay đổi nhận thức trong giáo viên vô cùng quan trọng. Theo đó, trước hết mỗi giáo viên tiếp tục phải nghiên cứu kỹ Thông tư 30, bằng sự trải nghiệm thực tế của mình, hãy phân tích, so sánh giữa cách đánh giá cho điểm trước đây, với đánh giá kết hợp cho điểm định kỳ với đánh giá thường xuyên bằng nhận xét, để hiểu sâu sắc ý nghĩa, tính ưu việt của sự thay đổi.
Đặc biệt, lý giải cho được vì sao phải đổi mới đánh giá, nội dung cốt lõi của đánh giá mới là gì và điều quan trọng là nó mang lại lợi ích gì cho học trò? Bởi việc gì có lợi cho học trò, sẽ được sự ủng hộ của phụ huynh học sinh và xã hội. Ban đầu triển khai không tránh khỏi khó khăn, nhưng khó khăn mà giúp học sinh tiến bộ, có hứng thú học tập, học tốt hơn, thì khó mấy cũng quyết tâm làm” – Cô Hạnh dẫn lời TS Phạm Ngọc Định, Vụ trưởng Vụ Giáo dục tiểu học (Bộ GD&ĐT).
Bên cạnh đó, cần tăng cường công tác tuyên truyền trong phụ huynh, công đồng về ý nghĩa, tính nhân văn của cách đánh giá mới. Giúp cha mẹ học sinh thay đổi thói quen mỗi khi trẻ đi học về hỏi: “Hôm nay con được điểm mấy?” sang cách quan tâm khác “Ở trường hôm nay có gì vui không?”; “Hôm nay con tham gia học tập, hoạt động nào?”; “Con giúp đỡ bạn được những việc gì?”; “Ở trường, con tự làm được những việc gì?”...
Việc phối hợp với cha mẹ học sinh không chỉ giúp giáo viên có thêm nguồn thông tin bổ ích khi đánh giá các năng lực, phẩm chất mà còn gắn kết trách nhiệm giữa nhà trường và gia đình.
Thay đổi thói quen từ cách đánh giá từ chấm điểm sang nhận xét là việc khó, do vậy, theo cô Hạnh, nhà trường cần có những buổi sinh hoạt chuyên đề để giáo viên có thời gian trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm cùng đồng nghiệp.
Một nội dung vô cùng quan trọng là phối hợp linh hoạt các cách thức đánh giá.
Để có được bộ hồ sơ là minh chứng của sự tiến bộ trong quá trình và kết quả học tập, rèn luyện của học sinh, đồng thời là phương tiện liên lạc giữa học sinh, giáo viên, nhà trường và gia đình học sinh, giáo viên cần thu thập, xử lý rất nhiều nguồn thông tin.
Do đó, cần phối hợp giữa đánh giá của giáo viên với tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau của học sinh cũng như của cha mẹ các em. Tác dụng giáo dục và phát triển cũng như mục đích điều chỉnh quá trình dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học sẽ trở nên vô nghĩa nếu tiến trình này không được thực hiện chặt chẽ.
