(GD&TĐ) - Những ngày Tết cổ truyền, nhu cầu sử dụng thực phẩm tại gia đình càng nhiều. Do vậy, các bà nội trợ phải hết sức chú trọng việc chọn lựa và chế biến thực phẩm để tránh ngộ độc, đảm bảo sức khỏe cho cả gia đình, để ngày Tết thực sự vui.
Theo thống kê, mỗi năm Việt Nam có chừng 250-500 vụ ngộ độc thực phẩm với 7.000-10.000 nạn nhân và 100 – 200 ca tử vong. Nhà nước cũng phải chi trên 3 tỉ đồng cho việc điều trị, xét nghiệm và điều tra tìm nguyên nhân. Tiền thuốc men và viện phí cho mỗi nạn nhân ngộ độc do vi sinh vật tốn chừng 300.000 – 500.000 đồng, các ngộ độc do hóa chất (thuốc trừ sâu, phẩm màu…) từ 3 – 5 triệu đồng, nhưng các chi phí do bệnh viện phải chịu thì còn lớn hơn nhiều.
Nguyên nhân ngộ độc thực phẩm (Có rất nhiều nguyên nhân):
1. Do thực phẩm bị nhiễm vi sinh vật (33-49%) – chủ yếu do các chủng Salmonella, E.Coli, Clostridium Perfringens, vi khuẩn Listeria. Vi khuẩn Salmonella là nguyên nhân của 70% vụ ngộ độc, có trong nhiều loại thực phẩm (đồ nguội, thịt nguội, nghêu sò, gà chưa nấu chín, chế phẩm từ sữa sống…) nhất là các món ăn chế biến từ trứng tươi hoặc còn hơi tươi sống.Vi khuẩn Listeria: phát triển ngay cả ở nhiệt độ thấp (4-6oC) trong thịt ướp lạnh hay phô mai chưa tiệt trùng, thịt nguội (patê, chả lụa), lưỡi heo đông lạnh. Khuẩn Listéria tác hại nhiều nhất cho thai phụ, gây nhiễm trùng phôi thai và có thể dẫn đến sẩy thai.Độc tố: chiếm 20-30% các vụ ngộ độc thực phẩm tập thể. Trong số này, khuẩn Staphylococcus aureus hiện diện trong các món ăn làm bằng tay (bánh ngọt), khuẩn Clostridium Perfringens hay phát sinh trong các món được nấu nướng và hâm nóng.
 |
| Các bà nội trợ thận trọng chọn mua thực phẩm để người nhà không bị ngộ độc trong những ngày Tết |
2.Do thực phẩm bị ô nhiễm hóa chất (11-27%): CN- , As, Cl -, Hg, Pb, Benladol, hóa chất bảo quản thực phẩm, hóa chất bảo vệ thực vật. 27% số vụ ngộ độc là do ăn phải thực phẩm còn tồn đọng hóa chất.
3.Bị đầu độc qua: nước, thức ăn, không khí…
4.Thực phẩm vốn hàm chứa các chất độc tự nhiên (6 – 37,5%):
•Xyanua (CN) sẵn có nhiều trong sắn, măng… (liều tử vong đối với người 50-90 mg/kg). Măng chua, trong quá trình ngâm kết hợp với một số enzym trong ruột người tạo thành HCN (axit cyanhydric), gây ngộ độc cấp tính.
•Phytat trong ngũ cốc (hàm lượng = 2-5gr/kg), là muối của Calci Phytic. Khi nhận 1g Phytat cơ thể lập tức bị mất đi 1g Calcium.
•Ancaloit (Solamin và Chaconin) trong khoai tây đã mọc mầm hay khi vỏ đã chuyển sang màu xanh, tiếp xúc nhiều với tia cực tím, ánh nắng mặt trời thì hàm lượng Solanin (chất gây độc) tăng lên rất cao.
•Axít Oxalic- chất chống calci thường có ở khế, me… (5g Acid Oxalic đủ gây tử vong cho người lớn trọng lượng 70 kg).
•Nấm mốc thường gặp trong môi trường nóng ẩm ở nước ta, nhất là ở trong các loại ngũ cốc, quả hạt có dầu dự trữ. Nấm mốc gây hư hỏng thực phẩm, và còn sản sinh ra các độc tố nguy hiểm. Aflatoxin là độc tố do nấm Aspergillus flavus và Aspergillus parasiticus sản sinh ra trong ngô, đậu và lạc ẩm mốc rất độc và có thể gây ung thư gan.
•Histamin trong thức ăn ôi thiu.
•Nấm độc, cá nóc, thịt cóc… với độc tố Tetradotoxin.
Ngoài ra còn rất nhiều trường hơp ngộ độc mà không thể xác định được nguyên nhân. Theo điều tra của cơ quan vệ sinh an toàn thực phẩm cho thấy:
•Kem ăn có 55,2% không đạt chất lượng (với 75,4 % E.coli; 70,3% Staphaurens).
•Thực phẩm đường phố ăn ngay 87,5% nhiễm vi sinh.
•Nước giải khát lề đường 85,7% không đạt tiêu chuẩn…
Đó là chưa kể các thức ăn bị nhiễm thuốc trừ sâu (phun hàm lượng cao, không cách ly với ngày thu hoạch), hay các chất phụ gia (hàn the, màu công nghiệp, đường hóa học).
Cách phòng tránh
 |
| Nên rửa rau dưới vòi nước chảy và sau đó ngâm nước muối. |
Trong những ngày Tết, thực phẩm tươi sống, thực phẩm chế biến sẵn và các loại thức uống được mọi người sử dụng nhiều nhất. Do thị trường có nhiều nguồn cung cấp thực phẩm, cho nên phải chọn mua loại thực phẩm tươi sống (kể cả các loại rau xanh) ở nơi đáng tin cậy, rõ nguồn gốc như các siêu thị, chợ. Thực phẩm tươi sống ở những nơi này phải có được sự kiểm soát về chất lượng và vệ sinh của các ban quản lý, các cơ quan chức năng: y tế, thú y, bảo vệ thực vật. Không nên mua thực phẩm bán rong, các loại thịt xay sẵn, các loại quả đã gọt vỏ ngâm sẵn; thực phẩm bày bán ở những nơi mất vệ sinh như cạnh bãi rác, cống rãnh ô nhiễm môi trường, công trường xây dựng, chuồng trại chăn nuôi...
| Lời khuyên khi bị ngộ độc thực phẩm: GS-TS Phan Thị Kim, Chủ tịch Hội Khoa học kỹ thuật an toàn thực phẩm Việt Nam: Nghi ngờ người trong gia đình ngộ độc thực phẩm thì ngưng ngay thức ăn, đồ uống đó. Giữ toàn bộ thức ăn, đồ uống còn lại, kể cả chất nôn, phân, nước tiểu… để cơ quan y tế xét nghiệm, tìm nguyên nhân. Loại trừ lập tức độc tố ra khỏi cơ thể bằng cách gây nôn (ngoáy ngón tay trong cổ họng, cho uống nước muối…). Rửa dạ dày bằng nước ấm, nước muối sinh lý càng sớm càng tốt (trước 6 tiếng). Nhanh chóng đưa người nhà đến cơ sở y tế gần nhất. Bác sĩ Huỳnh Văn Tú, Viện Vệ sinh y tế công cộng TP HCM: Cơ quan quản lý cần thông tin công khai, rộng rãi theo luật định về cảnh báo nguy cơ mất an toàn thực phẩm, vi phạm vệ sinh an toàn thực phẩm để hỗ trợ người tiêu dùng chọn lựa thực phẩm an toàn. |
Cần lưu ý đến ngay cả khâu chế biến thực phẩm của mỗi cá nhân và gia đình. Thực phẩm sau khi được đun chín, nấu sôi phải ăn ngay, nếu thức ăn chín để quá 2 giờ thì trước khi ăn phải đun lại, thức ăn không sử dụng hết phải bảo quản lạnh. Đối với thực phẩm chế biến sẵn và các loại nước uống thì chọn mua những loại có bao gói tốt, có địa chỉ, ngày sản xuất, hạn sử dụng, thành phần dinh dưỡng. Tránh mua các loại thực phẩm chế biến sẵn bày bán trôi nổi, không nhãn mác, không có bao bì, kém vệ sinh hoặc có bao bì nhưng bị nứt bể, móp méo, phồng rộp... Để bảo quản tốt, nên đọc kỹ phần hướng dẫn sử dụng ghi trên bao bì.
Đảm bảo các dụng cụ nhà bếp phải thật sạch. Sắn (khoai mì) chứa xyanua, cả trong phần thịt và phần vỏ (thường có hàm lượng cao hơn). Cách tốt nhất để loại bỏ xyanua trong khoai mì là phải lột vỏ, ngâm trong nước lạnh nhiều giờ trước khi luộc, trong lúc luộc nên mở nắp nồi để xyanua bay đi. Đối với khoai tây, khoai mì, đậu phộng, người tiêu dùng hoàn toàn không nên dự trữ lâu.
Để tránh ngộ độc solanin có trong khoai tây, không nên ăn những củ khoai đã mọc mầm hay những củ có vỏ đã chuyển sang màu xanh, những củ đã đào khỏi mặt đất quá lâu.
TS Trần Quang Trung, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), cảnh báo nguy cơ ngộ độc thực phẩm trong ngày Tết còn diễn biến khá phức tạp do ngộ độc tại gia đình có xu hướng tăng. Nấm độc, độc tố tự nhiên trong thủy sản chưa kiểm soát triệt để nên người tiêu dùng vẫn có thể sử dụng. Trong khi đó, bác sĩ Tú nhận định do kinh tế khó khăn, thu nhập thấp nên nhiều gia đình chấp nhận sử dụng thực phẩm giá rẻ, không đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Bên cạnh đó, do thiếu hiểu biết nên người tiêu dùng vẫn chọn mua thực phẩm thiếu an toàn hoặc quá tin tưởng vào sự bảo đảm (thường là thiếu căn cứ) của người bán.
GS-TS Phan Thị Kim, Chủ tịch Hội Khoa học kỹ thuật an toàn thực phẩm Việt Nam, cho rằng thịt lợn, rượu, mứt, chà bông, rau củ quả… được gia đình sử dụng nhiều trong những ngày Tết. Tuy nhiên, kết quả kiểm định trên phạm vi cả nước năm 2012 cho thấy 16/244 mẫu thịt lợn (gần 7%) còn tồn dư chất cấm; 170/250 mẫu rượu các loại (68%) không đạt chỉ tiêu aldehyte và methanol; 89/134 mẫu ô mai, xí muội các loại (hơn 66%) không đạt chỉ tiêu chì, đường hóa học, chất bảo quản. Ngoài ra, 130/244 mẫu chà bông thịt lợn các loại (trên 53%) không đạt chỉ tiêu vi sinh, chất bảo quản, đường hóa học; 16/320 mẫu rau tươi (5%) và 3/310 mẫu quả tươi (gần 1%) tồn dư hóa chất bảo vệ thực vật. Do vậy, các bà nội trợ lựa chọn kỹ các thực phẩm để tránh nguy cơ ngộ độc.
Hải Hà
