Gần đây, nhà chức trách một số nước như Mỹ, Singapore, Czech… đã lên tiếng cảnh báo hàng loạt đồ chơi nhập lậu từ Trung Quốc (thú nhún, búp bê, xe hơi điều khiển từ xa…) chứa dẫn chất phtalat có hàm lượng vượt mức cho phép, đe dọa sức khỏe trẻ em.
 |
| Thận trọng khi cho trẻ tiếp xúc nhựa dẻo |
Tại Việt Nam, kết quả kiểm nghiệm của Trung tâm Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng 3 cho thấy xe đồ chơi điều khiển dùng pin MH9996M do Trung Quốc sản xuất đang bán rộng rãi có hàm lượng dẫn chất phtalat vượt quy định đến 200 lần!
Dẫn chất phtalat là gì?
Thành phần hóa học các loại bao bì nhựa dẻo chủ yếu là hoá chất cao phân tử PVC (polyvinyl clorur), PE (polyethylen)… Để đúc khuôn tạo dáng cho các bao bì này, người ta phải thêm chất hoá dẻo (plasticizer) là các hoá chất có cấu trúc tương tự tạo thành nhóm gọi là các “dẫn chất phtalat” như monobutyl phtalat (MBP), dibutyl phtalat (DBP), benzylbutyl phtalat (BZBP), monomethyl phtalat (MMP)…
Các dẫn chất phtalat này tuyệt đối không được dùng trong thực phẩm và dược phẩm, nhưng thường được dùng làm chất hoá dẻo cho bao bì nhựa. Nếu bao bì đó đựng thực phẩm và trong quá trình chế biến đun nóng ở nhiệt độ cao, các dẫn chất phtalat bị thôi ra nhiễm vào thực phẩm theo đường tiêu hoá vào trong cơ thể con người sẽ gây hại. Trẻ con dùng bình sữa, bát nhựa, đồ chơi bằng nhựa dẻo có chứa hàm lượng cao các phtalat cũng có nguy cơ rất cao bị nhiễm chất này.
Các dẫn chất phtalat vào trong cơ thể gây hại nhiều mặt nhưng hại lớn nhất là làm xáo trộn hay phá vỡ nội tiết. Đặc biệt, bé gái bị nhiễm phtalat sẽ dậy thì sớm trước tuổi. Đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này, gần nhất là công trình nghiên cứu của Chou YY và cộng sự thực hiện tại khoa y đại học quốc gia Chen Kung Đài Loan vào năm 2009.
Nghiên cứu trên 30 bé gái dậy thì sớm so với 33 bé gái bình thường cho thấy, trong nước tiểu bé gái dậy thì sớm chứa lượng monomethyl phtalat (MMP) cao hơn nhiều so với bé gái bình thường, và kết luận MMP có thể là một nguyên nhân môi trường gây dậy thì sớm ở bé gái Đài Loan (Phtalat exposure in girls during early puberty, J. Pediatr Endocrinol Metab. 2009; 22(1): 69-77).
Vì vậy, Đài Loan rất mạnh tay trong việc thu hồi các sản phẩm chứa dẫn chất phtalat là DEHP, DIDP và DINP phát hiện trong sản phẩm ở nước họ và hoạt động rất tích cực trong mạng lưới cảnh báo vệ sinh thực phẩm toàn cầu.
Đã biết hại thì phải tránh
Hiện nay ở nước ta, hiện tượng bé gái dậy thì sớm (thậm chí rất sớm) đã xảy ra. Có hai nguyên nhân: trước hết, tự thân cơ thể bé gái có những rối loạn về mặt sinh dục đưa đến dậy thì sớm như có bướu ở vùng dưới đồi hoặc ở tuyến tùng nằm ở não bộ gây tăng tiết estrogen sớm. Nguyên nhân tự thân rối loạn có tính chất cá biệt và rất hiếm xảy ra. Chính nguyên nhân còn lại là đáng quan tâm vì xuất phát từ môi trường và rối loạn có thể xảy ra cho một quần thể gồm nhiều bé gái do tiếp xúc với môi trường gây rối loạn.
Những chất từ bên ngoài môi trường được đưa vào cơ thể con người hoạt động như estrogen được gọi là xenoestrogen (có nghĩa chất tương tự, tác dụng giống như estrogen từ bên ngoài đưa vào cơ thể). Cơ thể bé gái khi tiếp xúc với xenoestrogen xem như có một lượng estrogen có trong cơ thể, estrogen này sẽ kích hoạt vùng dưới đồi và tuyến yên ở não tiết ra các hormon hướng dục (gonadotropins) đánh thức buồng trứng làm việc và làm xuất hiện sớm những hiện tượng đặc trưng của giới tính nữ.
Nhiều phtalat đã được ghi nhận có tác dụng như một xenoestrogen. Xenoestrogen không chỉ ảnh hưởng đến estrogen mà còn ảnh hưởng đến các hormon khác, và các phtalat được xem là chất làm rối loạn hormon giới tính nói chung, tức cũng có ảnh hưởng đến hormon nam giới. Vì tác hại của dẫn chất phtalat nên hiện nay nghị viện châu Âu không cho phép dùng DBP và DEHP trong đồ chơi trẻ em và cả trong mỹ phẩm.
Đối với chúng ta, cơ quan quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm phải cảnh giác, phát hiện và cấm sử dụng các loại thực phẩm chứa dẫn chất phtalat. Đối với người dân, nên cẩn thận với các sản phẩm nhựa dẻo, không dùng tô chén, bao bì bằng nhựa đựng thức ăn quá nóng hoặc để trong lò vi ba mà nên thay bằng đồ thuỷ tinh, sứ; dùng lá chuối hoặc giấy thay cho bao bì nhựa. Một số bệnh viện đã bắt đầu khuyến cáo người nhà bệnh nhân không dùng bọc nylon để nhận canh từ thiện còn bốc khói nghi ngút.
Theo PGS.TS.DS Nguyễn Hữu Đức
Sài Gòn tiếp thị
