Cho dù sống trong hai chế độ hoàn toàn khác biệt nhau, nhưng cả hai đều là “con ông cháu cha”, đều trải qua nhiều thăng trầm trong cuộc sống riêng tư và trong sự nghiệp, hoặc có cùng tầm nhìn vĩ mô về tương lai. Hai ông tuổi tác cũng tương đồng. Ông Tập Cận Bình 60 tuổi, còn ông Shinzo Abe 59 tuổi.
Mỗi người đều hứa hẹn một sự phục sinh cho đất nước mình – nền kinh tế đứng thứ nhì và thứ ba trên thế giới – bằng những cải cách đầy tham vọng.
Hai nhà lãnh đạo này cùng lên cầm quyền vào cuối năm 2012. Họ chỉ gặp gỡ nhau có hai lần ngắn ngủi, trong vòng 15 tháng gần đây.
Willy Lam - Chuyên gia Chính trị học trường Đại học Trung Quốc ở Hồng Kông - nhấn mạnh: “Cá tính và quá trình tương đồng như thế rất quan trọng, vì đối với cả ông Tập Cận Bình lẫn ông Shinzo Abe, dân tộc chủ nghĩa là một hướng đi hết sức thuận lợi mà họ khai thác để củng cố vị trí của mình”.
Trong những tuần lễ gần đây, hai nước láng giềng càng thêm căng thẳng trước quyết định của Bắc Kinh - đơn phương áp đặt vùng nhận dạng phòng không bao trùm lên Biển Hoa Đông, kể cả khu vực quần đảo Senkaku/Điếu Ngư đang do Nhật Bản quản lý nhưng Trung Quốc nhất quyết đòi hỏi chủ quyền.
Tình hình lại càng xấu đi sau chuyến viếng thăm đền Yasukuni ở Tokyo của ông Shinzo Abe. Đối với Bắc Kinh, ngôi đền này là biểu tượng cho quân phiệt Nhật, đã tấn công và chiếm đóng Trung Quốc trong Thế chiến II.
Ông Abe, sinh ra sau cuộc chiến kết thúc bằng sự đầu hàng của nước Nhật, là người thừa kế của một dòng họ danh giá thuộc phe hữu Nhật Bản.
Ông Tập Cận Bình, ra đời sau năm 1949, là con của một trong những nhà lão thành cách mạng, bị Mao Trạch Đông thanh trừng và sau đó được phục hồi danh dự.
Ông Tập đã thúc đẩy “Giấc mơ Trung Hoa” và nhắc tới sự “phục hưng mạnh mẽ của quốc gia Trung Hoa”, cam kết xây dựng một đội quân hùng mạnh, sửa chữa mô hình phát triển kinh tế đã lỗi thời và làm trong sạch Đảng bằng cách đẩy lùi tham nhũng.
Trong khi đo ông Abe thắng cử nhờ cam kết phục hồi nền kinh tế vốn hấp hối từ lâu của Nhật sau 2 thập kỷ gọi là “thập kỷ đã mất”, sửa đổi hiến pháp phản đối chiến tranh và có quan điểm tích cực hơn với quá khứ Nhật với khẩu hiệu: “Đưa Nhật trở lại”.
Hai nhà lãnh đạo đều ra sức tăng cường năng lực quân sự của nước mình. Ông Abe thậm chí nhân ngày đầu năm mới hôm thứ Tư 01/01/2014 còn tuyên bố bản Hiến pháp hòa bình của Nhật sẽ được sửa đổi từ nay cho đến năm 2020.
Trung Quốc có đội quân lớn nhất thế giới và ông Tập đã đích thân thị sát chiếc tàu sân bay đầu tiên của nước này, trong khi giám sát việc tăng ngân sách quốc phòng lên 2 con số.
Còn ông Abe, người cũng đã thúc đẩy ngân sách cho quân đội tăng lần đầu tiên trong nhiều năm, đã đội mũ bảo hiểm lên một chiếc xe tăng vào ngồi lên máy bay huấn luyện có gắn số “731”.
Việc ông Shinzo Abe đến viếng đền Yasukuni trùng hợp với sự kiện Tập Cận Bình viếng lăng Mao Trạch Đông, nhân dịp kỷ niệm 120 năm ngày sinh của nhà lãnh đạo Mao 26/12.
Giáo sư David Zweig của trường đại học Khoa học Kỹ thuật Hồng Kông nhấn mạnh: Hai ông Shinzo Abe và Tập Cận Bình đều phải đối đầu với những thử thách tương tự như nhau.
“Về mặt sức mạnh, Trung Quốc đang cất cánh, nhưng về đạo lý thì đang suy đồi. Đó là lý do vì sao chúng ta thấy Tập Cận Bình cố gắng đưa ra một nền đạo đức mới, chống tham nhũng.”
Trong khi đó, ông Abe “rõ ràng đang cố chấm dứt 22 năm trường kinh tế liên tục xuống dốc. Và có lẽ ông hình dung rằng để đạt được mục tiêu, cần phải củng cố chủ nghĩa dân tộc, viết lại quá khứ, mang lại cho người dân một hình ảnh tích cực hơn với tư cách là công dân nước Nhật, với việc tăng cường cho quân đội, và ít thụ động hơn trong quan hệ ngoại giao”, giáo sư Zweig nhận định.
Và theo ông, “một lãnh đạo quyết đoán rõ ràng có thể có tác động ở Nhật và cũng như vậy ở Trung Quốc. Vì vậy mà nền tảng của chính các lãnh đạo này chắc chắn sẽ có ảnh hưởng lớn lao.”
