(GD&TĐ) - Có thể nói, thị trường lúa gạo hiện nay đang gặp khó khăn ở hai mặt tiêu thụ lúa trong dân và vấn đề tạm trữ của Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA). Đi tìm tiếng nói chung trong việc tạm trữ lúa gạo ở ĐBSCL hiện nay vẫn là câu hỏi lớn đang cần lời giải đáp...
 |
| Nông dân làm ra hạt lúa mà không quyết định giá bán, luôn chịu thiệt khi lúa gạo rớt giá |
VFA hay tỉnh?
Theo TS Võ Hùng Dũng - Giám đốc Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tại Cần Thơ, VFA thực hiện tạm trữ lúa gạo ở vụ Đông Xuân vừa qua, họ không có bất kỳ khuyến cáo nào đối với nông dân cũng như ngành Nông nghiệp. Đến khi thị trường diễn biến xấu, tạm trữ thất bại, giá lúa gạo xuống thấp kỷ lục, VFA giao trách nhiệm việc tạm trữ lúa gạo về cho địa phương để thu mua tạm trữ. Nông dân không hưởng được gì từ hoạt động này mà chỉ có những đối tượng lợi dụng kẽ hở của chính sách. Vai trò của nông dân trong chính sách tạm trữ hết sức mờ nhạt, mặc dù trên lý thuyết họ là đối tượng thụ hưởng chính.
Vai trò của nông dân là người trực tiếp làm ra sản phẩm, mà không quyết định được giá bán, thời điểm bán mà phải phụ thuộc vào nhiều cấp. Chính vì lẽ đó chúng ta nên nhìn thẳng vào vấn đề này thật nghiêm túc những sai lầm về mặt chính sách, cùng phân tích, mổ xẻ, đi đến cùng những vấn đề, qua đó đi đến hành động, kể cả loại bỏ chương trình Tạm trữ lúa gạo hiện nay. Như vậy, theo quan điểm của tôi, là không nên giao cho doanh nghiệp (DN) tạm trữ lúa gạo nữa. Nhà nước nên dùng ngân sách để mua lúa gạo trong dân rồi bỏ vào hệ thống kho dự trữ quốc gia. Điều này giúp giữ áp lực cung không bị căng thẳng, làm giảm giá. Sau đó, chọn thời điểm thích hợp Nhà nước sẽ cho các DN đấu thầu mua lại lúa gạo để bán ra thị trường thế giới.
Ông Trần Quang Củi - PGĐ Sở NN&PTNT Kiên Giang - khẳng định: Việc thu mua tạm trữ lúa gạo nên giao cho địa phương để chủ động. Theo đó, Chủ tịch UBND tỉnh căn cứ vào chỉ tiêu được Bộ Công Thương và Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) giao cho tỉnh để quyết định phân bổ cho các DN đóng trên địa bàn có đủ năng lực tạm trữ như về nhà máy, kho bãi, bao gồm cả DN thành viên của VFA. Trong đó, ưu tiên cho các DN có hợp đồng tiêu thụ lúa trong chương trình Cánh đồng mẫu lớn. Chỉ tiêu tạm trữ phải đủ lớn, tối thiểu cũng phải tương ứng với 20-30% sản lượng lúa hàng hóa của từng tỉnh thì mới đủ sức kích thích và giữ giá ổn định, nhằm giúp nông dân có lãi từ 30% trở lên.
Kiên Giang hiện có 7 DN kinh doanh xuất khẩu lúa gạo, với 280.000 tấn kho, trong đó kho dự trữ là 159.000 tấn nên hoàn toàn đủ khả năng thu mua tạm trữ theo chỉ tiêu được giao. Chủ tịch UBND tỉnh cũng là người quyết định về thời điểm thu mua tạm trữ tại địa phương mình sao cho thích hợp nhất, đúng vào thời điểm thu hoạch rộ của mùa vụ nhưng phải nằm trong khung thời gian 60 ngày mà Bộ Công thương và Bộ NN&PTNT đã ấn định. Bộ Công Thương,VFA và các DN kinh doanh xuất khẩu lúa gạo sẽ xúc tiến tìm kiếm thị trường để lo đầu ra. Với các hợp đồng tập trung của Chính phủ nên ưu tiên phân giao cho tỉnh (DN) được giao chỉ tiêu tạm trữ.
Cần cơ chế phối hợp giữa địa phương và VFA
Ông Lê Minh Đức - Giám đốc Sở NN&PTNT Long An - nói: Việc VFA giao tạm trữ lúa gạo cho địa phương đối với Long An là rất khó, đặc biệt ở vụ lúa Hè Thu hiện nay. Có 3 nguyên nhân khó khăn. Thứ nhất, tỉnh không đủ kho tự chủ trong việc thu mua tạm trữ lúa gạo, đa phần kho bãi của DN chủ động. Thứ hai, tỉnh không thể chủ động đầu ra cho dân, khi xảy ra về sự cố giá cả tụt giảm thì phần bù lỗ cho dân tỉnh không kham nổi. Thứ ba, dù sao đi nữa VFA cũng là đơn vị chuyên thực hiện xúc tiến thương mại lúa gạo, định giá thu mua, tìm đối tác xuất khẩu… Chính vì vậy, địa phương nào có đủ DN mạnh nên tham gia tạm trữ. Còn đối với tỉnh chỉ muốn giao chỉ tiêu những lần tạm trữ lúa gạo từ 30%/vụ trở lên trên tổng sản lượng của tỉnh. Ở mấy lần giao tạm trữ các vụ trước chưa bằng 10% sản lượng trong tỉnh gây thiệt hại về phía nông dân. Nếu giao tạm trữ VFA nên quy ra giao chỉ tiêu bằng lúa chứ đừng quy thóc, gạo là không công bằng.
Theo đề xuất của chúng tôi để đảm bảo công bằng giúp dân hưởng lợi trong những lần tạm trữ lúa gạo, cần phải hỗ trợ DN đẩy mạnh vào ký hợp đồng thu mua lúa của dân nằm trong Cánh đồng mẫu lớn (CĐML), tiền hỗ trợ đi đến tay người dân, cho dù lúa tới mùa sớm hay muộn bán không bị mất giá. Nếu thực hiện tốt chính sách như vậy thì dân có lời, còn đối VFA thì không có lãi. Nếu làm theo kiểu tạm trữ của VFA như hiện nay thì dân không được hưởng lợi. Về lâu dài chúng tôi đề xuất VFA nên kết hợp với các địa phương cùng với các doanh nghiệp đóng trên địa bàn đẩy mạnh việc ký kết hợp đồng sản xuất lúa trong CĐML. Điển hình vụ lúa Hè Thu này Long An sản xuất tổng số 220.000 ha, trong đó có trên 20.000 ha sản xuất lúa chất lượng cao trong CĐML cần có DN bao tiêu đầu ra.
Theo ông Đoàn Ngọc Phả - PGĐ Sở NN&PTNT tỉnh An Giang - thì cần phối hợp giữa địa phương và VFA. Ông Phả nói: An Giang sản xuất lúa mỗi năm với sản lượng 3,9 triệu tấn, có năng lực kho dự trữ 300.000 tấn. Khi giao việc mua tạm trữ cho từng tỉnh sẽ có nhiều thuận lợi cho địa phương và việc thực hiện có hiệu quả hơn. Bởi doanh nghiệp đóng trên địa bàn nằm sát ngay vùng nguyên liệu nên mua dễ dàng, chi phí vận chuyển thấp nên giá mua lúa sẽ khả quan hơn.
Mặt khác, ở ĐBSCL lịch thời vụ và thời điểm thu hoạch ở các vùng khác nhau, như Tiền Giang, Đồng Tháp. Trước kia VFA đưa ra thời điểm mua tạm trữ đôi lúc chưa phù hợp, có lúc ở An Giang, Kiên Giang là hai tỉnh có sản lượng lúa lớn nhất vùng chưa vào đợt thu hoạch, sau khi kết thúc mua tạm trữ mới vào thu hoạch rộ. Chính vì lẽ đó dân chẳng được hưởng lợi từ chính sách hỗ trợ của Chính phủ. Vì vậy, để hạn chế rủi ro cho DN, Chính phủ cần tạo ra cơ chế phối hợp giữa UBND các địa phương và VFA để vừa đảm bảo người dân bán lúa có lãi đồng thời DN tự chủ kinh doanh có lời…
Vũ Bảo
