(GD&TĐ) - Mới đây, tại Hà Nội, Ủy ban Văn hóa Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội (UBVHGD - TNTNNĐQH) tổ chức hội nghị lấy ý kiến chuyên gia về đổi mới chương trình, sách giáo khoa (SGK) giáo dục phổ thông (GDPT) nhằm chuẩn bị các luận cứ khoa học và thực tiễn cho việc ban hành Nghị quyết mới về vấn đề này cũng như để góp phần hoàn thiện Đề án đổi mới chương trình và SGK giáo dục phổ thông sau năm 2015.
Dưới sự chủ trì của Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa Giáo dục thanh, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội Đào Trọng Thi, Hội nghị đã thu được nhiều ý kiến đóng góp tâm huyết. Đại diện lãnh đạo Bộ GD&ĐT, Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển dự Hội nghị.
Cần một “tổng chỉ huy”
Theo đánh giá của UBVHGD - TNTNNĐQH, Bộ GD&ĐT đã tổ chức quán triệt mục tiêu và nguyên tắc đổi mới chương trình GDPT, thành lập Ban chỉ đạo đổi mới chương trình GDPT do Bộ trưởng trực tiếp làm Trưởng ban; chỉ đạo các đơn vị liên quan hoàn thành việc biên soạn chương trình GDPT mới theo mục tiêu, yêu cầu về nội dung, phương pháp giáo dục của các bậc học, cấp học theo quy định; chỉ đạo thí điểm chương trình, SGK mới.
 |
| Sách giáo khoa được xây dựng trên các luận cứ khoa học và thực tiễn. Ảnh: Thanh Tùng |
Việc xây dựng chương trình, biên soạn SGK GDPT đã kế thừa, phát huy những kinh nghiệm trong nước, có sự tham khảo một số nước tiên tiến trên thế giới và khu vực. Chương trình các cấp học, các môn học đã bám sát mục tiêu giáo dục từng cấp quy định tại Luật Giáo dục, cơ bản thể hiện được quan điểm, đường lối giáo dục của Đảng, Nhà nước; cơ bản đảm bảo được tính chính xác, khoa học, hiện đại; đã chú ý đến sự liên thông trong môn học, giữa các môn học, trong một cấp học, giữa các cấp học theo nguyên tắc kế thừa và phát triển; đã chú ý giáo dục toàn diện các mặt đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ, các kỹ năng cơ bản và hướng nghiệp; đã xây dựng chuẩn kiến thức, kỹ năng mỗi cấp học, các môn học.
Nội dung SGK nhìn chung đảm bảo hệ thống chuẩn kiến thức, kỹ năng được quy định trong chương trình môn học, cơ bản đảm bảo tính chính xác, khoa học, hiện đại, tương đối cập nhật và phù hợp với thực tiễn nước ta. Về cơ bản, quá trình xây dựng chương trình, SGK GDPT đã được chuẩn bị một cách nghiêm túc, đúng quy định.
Tuy nhiên, Ủy ban này cũng chỉ ra, quá trình triển khai tổ chức xây dựng chương trình và biên soạn SGK GDPT còn khá nhiều bất cập; hệ thống tổ chức chỉ đạo và điều hành các hoạt động đổi mới chương trình, SGK thiếu sự thống nhất; chưa có tổng chỉ huy cho toàn bộ quá trình xây dựng chương trình, biên soạn SGK; chương trình một số môn học yêu cầu còn cao, còn chú trọng dạy chữ; một số nội dung trong chương trình chưa thực sự cơ bản, khối lượng kiến thức nhiều; chưa cân đối giữa lý thuyết và thực hành; tính liên thông còn mờ nhạt...
Chất lượng giáo dục được cải thiện
Tại hội nghị, các đại biểu cũng thẳng thắn nhìn nhận những ưu điểm, nhược điểm của chương trình, SGK GDPT. Đa số đại biểu cho rằng, trong điều kiện nguồn lực còn hạn hẹp, được sự quan tâm, chăm lo của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội, với những nỗ lực của đội ngũ nhà giáo, sự nghiệp đổi mới chương trình GDPT hiện hành đã đạt được những kết quả, thành tựu quan trọng. Đổi mới chương trình, SGK đã được Bộ GD&ĐT chỉ đạo thực hiện nghiêm túc từ xây dựng chương trình, thẩm định, biên soạn SGK đến triển khai thí điểm và đại trà ở các trường phổ thông. Kết quả đạt được của chủ trương đổi mới chương trình, SGK đã góp phần tích cực cải thiện chất lượng GDPT. Tuy nhiên, chương trình, SGK còn thiếu tính toàn diện, nặng về tính hàn lâm, thiết kế chương trình không thể hiện được sự dạy học phân hóa...
 |
| Phải coi trọng cách dạy, cách học hơn là dạy nội dung. Ảnh: Phan Hà |
Xác định lại mục tiêu, triết lý giáo dục
Một trong những tham vấn đáng lưu ý là của PGS.TS Trần Thị Tâm Đan. Khẳng định, SGK và chương trình là nòng cốt để thực hiện đổi mới GDPT, nhưng PGS Trần Thị Tâm Đan đặt vấn đề phải triển khai một cách tổng thể, toàn diện đến từng môn học; đổi mới chương trình, SGK phải gắn với đổi mới đào tạo giáo viên và cơ sở vật chất trường học phải đáp ứng được yêu cầu của chương trình, SGK mới.
Bà Tâm Đan cho rằng, Bộ GD&ĐT cũng như đội ngũ tham gia xây dựng chương trình, SGK đã hết sức cố gắng, nhưng điều kiện thực hiện thì rất hạn chế. Đơn cử, Bộ có kế hoạch cung cấp trang thiết bị phòng thí nghiệm, đồ dùng dạy học nhưng cơ sở vật chất nhà trường yếu kém nên việc quản lý, sử dụng rất hạn chế. Vấn đề này phải được tháo gỡ từ vĩ mô. Chính phủ phải chỉ đạo UBND các cấp quan tâm xây dựng cơ sở vật chất, phòng học cho các nhà trường.
PGS.TS Phạm Hồng Quang – Hiệu trưởng Trường ĐHSP (ĐH Thái Nguyên) nhận định: Nhiệm vụ đổi mới chương trình, SGK GDPT có những quan hệ thực tiễn với người học; giáo viên và đào tạo giáo viên; cơ cấu hệ thống giáo dục; giáo dục sau phổ thông; các nhiệm vụ hiện đại hóa, chuẩn hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế của giáo dục Việt Nam. Đề ra giải pháp, ông Quang cho rằng cần xác định lại mục tiêu, triết lý và chức năng môn học của GDPT. Theo đó, mục tiêu GDPT được xác định trọng tâm là hướng cho học sinh có khả năng tham gia một cách tốt nhất vào đời sống xã hội; chức năng của môn học được nhấn mạnh về nội dung và phương pháp giảng dạy. Điểm nhấn của chương trình cần hướng đến là làm người học nhận ra ý nghĩa của nội dung học vấn có tác dụng thực sự đối với sự phát triển của cá nhân. Do vậy, định hướng lồng ghép, tích cực vào chương trình môn học là xu thế tất yếu.
PGS.Văn Như Cương – Hiệu trưởng Trường THPTDL Lương Thế Vinh – Hà Nội cho rằng, để có một chương trình phù hợp cần thành lập một Hội đồng chương trình chung và dưới đó là Hội đồng các bộ môn. Kinh nghiệm trước đây cho thấy, các Hội đồng bộ môn chỉ lo cho bộ môn của mình mà không thấy rằng học sinh phải học cả 12 môn học khác nhau. Vấn đề một chương trình và nhiều bộ SGK cần phải nghiên cứu kỹ lưỡng, về nguyên tắc thì đúng như thực hiện thì rất phức tạp. Vấn đề giáo dục tích hợp, theo PGS Văn Như Cương không mới nhưng nhiều nước trên thế giới khi thực hiện vẫn gặp rất nhiều khó khăn, cần phải xem xét áp dụng vào nước ta đến mức độ nào cho vừa phải. Vấn đề dịch vụ giáo dục chất lượng cao cần tránh những biến tướng phức tạp...
Coi trọng dạy cách học hơn là dạy nội dung
Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Vinh Hiển tại Hội nghị đã tiếp thu, ghi nhận các ý kiến tham vấn; trong đó có việc thực hiện đổi mới chương trình, SKG phải đồng bộ các yếu tố, giữa sư phạm với phổ thông, cơ sở vật chất với chương trình; Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển khẳng định, sắp tới phải có một hệ thống văn bản pháp quy quy định việc viết, xây dựng, thẩm định, phê duyệt chương trình để đảm bảo bảo tính đồng bộ, từ quản lý đến chuyên môn, đồng bộ trong nội bộ phổ thông từ lớp 1 đến lớp 12, đồng bộ giữa các bộ môn với nhau... Ngoài ra, Bộ GD&ĐT cam kết xây dựng chương trình phải theo hướng phát triển năng lực; trong chương trình cần đồng bộ về phương pháp học, kiểm tra, đánh giá; phải coi trọng việc dạy cách học hơn dạy nội dung; coi trọng cả dạy chữ lẫn dạy người, coi trọng định hướng nghề nghiệp... Theo Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển, chương trình không thể ban hành trước SGK. Có thể chương trình được bắt đầu làm trước, nhưng khi ban hành cần đồng loạt.
| GS Đào Trọng Thi: Cơ sở vật chất và giáo viên phải chuẩn hóa theo chương trình, SGK Chương trình, SGK tuy không phải là tất cả nhưng rất quan trọng. Cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên phải được chuẩn bị để đáp ứng được nội dung chương trình, SGK. Không thể thiết kế, biên soạn chương trình, SGK một cách độc lập mà phải căn cứ trên thực tiễn năng lực của đội ngũ giáo viên cũng như thực tiễn khả năng đáp ứng của cơ sở vật chất. Nếu chúng ta xây dựng một chương trình, bộ SGK vượt trên khả năng đáp ứng về các điều kiện đảm bảo chất lượng, chắc chắn không thể thực hiện thắng lợi được. Nếu dự kiến đổi mới chương trình, SGK và sự đổi mới ấy vượt ra khỏi phạm vi của Nghị quyết 40 của Quốc hội năm 2000 và vượt ra khỏi phạm vi của Luật Giáo dục hiện hành thì chắc chắn phải trình Quốc hội ban hành một Nghị quyết mới về đổi mới chương trình, SGK. Nếu không, các cơ quan Chính phủ triển khai thực hiện sẽ không đảm bảo về hành lang pháp lý. Nghị quyết về đổi mới chương trình, SGK nếu không được thông qua vào cuối năm nay hoặc đầu năm sau thì tôi có thể nói chắc rằng, việc Bộ GD&ĐT dự kiến có một bộ SGK mới sau 2015 sẽ không thể thực hiện được. |
Hiếu Nguyễn
