Một trong những nội dung trong dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đang được Bộ Tài nguyên và Môi trường lấy ý kiến là sổ đỏ có thể ghi tên tất cả thành viên hộ gia đình.
Theo lý giải của đại diện Tổng cục Quản lý đất đai, Bộ Tài nguyên và Môi trường thì Khoản 29, Điều 3, Luật Đất đai năm 2013 quy định: Hộ gia đình sử dụng đất là những người có quan hệ hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật về hôn nhân và gia đình, đang sống chung và có quyền sử dụng đất đai tại thời điểm được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất; nhận chuyển quyền sử dụng đất.
Mặt khác, Điều 5, Thông tư 23/2014 của Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng quy định, trường hợp cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất (sổ đỏ) cho đối tượng là hộ gia đình thì ghi “hộ ông” hoặc “hộ bà”, sau đó ghi tên, năm sinh, tên và số của giấy tờ nhân thân; địa chỉ thường trú của hộ gia đình.
Trường hợp chủ hộ gia đình không có quyền sử dụng đất chung của hộ gia đình thì ghi người đại diện là thành viên khác của hộ gia đình có chung quyền sử dụng đất của hộ gia đình. Trường hợp chủ hộ gia đình hay người đại diện khác của hộ gia đình có vợ hoặc chồng cùng có quyền sử dụng đất chung của hộ gia đình thì ghi cả họ tên, năm sinh của người vợ hoặc chồng đó.
Với những lý do này, hơn nữa, để đồng bộ với quy định của pháp luật về dân sự trong xác định các thành viên của hộ gia đình là chủ thể tham gia, thỏa thuận giao dịch dân sự, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã tạo sự lựa chọn cho các thành viên có chung quyền sử dụng đất của hộ gia đình nếu có nhu cầu thì cấp một giấy chứng nhận ghi đầy đủ tên thành viên trên giấy chứng nhận và trao cho người đại diện.
Việc xác định các thành viên có chung quyền sử dụng đất của hộ gia đình để ghi tên trên giấy chứng nhận do các thành viên tự thỏa thuận bằng văn bản có công chứng hoặc chứng thực theo quy định của pháp luật.
Thực tế, việc có nên ghi tên tất cả các thành viên trong gia đình vào sổ đỏ vẫn có những ý kiến trái chiều. Ý kiến ủng hộ thì cho rằng, việc này sẽ giúp làm rõ khi có các quan hệ pháp luật liên quan đến các quyền về sử dụng đất; khi có tranh chấp đưa ra tòa án hoặc các thủ tục pháp lý tại văn phòng công chứng… Tuy nhiên, để thực hiện, cần xem xét rõ tư cách pháp nhân của các thành viên trong hộ gia đình.
Ý kiến khác thì cho rằng, việc xác định ai là thành viên trong hộ gia đình là người đồng sử dụng đối với đất giao cho hộ gia đình là điều không hề đơn giản. Có trường hợp quan niệm hộ gia đình sử dụng đất là các thành viên của hộ, có mối quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống, quan hệ nuôi dưỡng.
Trên thực tế, cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đã cấp sổ đỏ đối với hộ gia đình sử dụng đất ghi tên các thành viên theo sổ hộ khẩu nhưng những quan niệm về người sử dụng đất là hộ gia đình không chính xác và hợp lý.
Bởi vậy để có thể thực hiện được việc này, trước tiên cần sửa đổi, bổ sung cách giải thích khái niệm hộ gia đình sử dụng đất. Bên cạnh đó, cần quy định các thành viên được ghi tên trong bìa đỏ thửa đất phải đủ 18 tuổi trở lên tại thời điểm cấp để tránh những phức tạp phát sinh về sau...
Rõ ràng, việc có ghi tên tất cả các thành viên trong gia đình vào sổ đỏ hay không cần được cân nhắc kỹ lưỡng nhằm bảo đảm quy định pháp luật khi được ban hành phù hợp với thực tiễn, không quy định theo kiểu cho có hoặc không khả thi, phải hoãn thực hiện như đã từng diễn ra hồi năm 2017.
