Nỗi đau từ những hủ tục hôn nhân
Nơi chúng tôi đến đầu tiên là xã Nậm Cắn (Kì Sơn). Miền biên viễn này suốt ngày mây trắng giăng, bản làng với những mái nhà tranh mốc thếch như những tổ chim treo lưng chừng núi. Nậm Cắn là một xã nghèo có 70% đồng bào Mông sinh sống. Tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết nơi đây cũng khá phổ biến..
Vào một ngôi nhà tồi tàn ở bản Khánh Thành chúng tôi thấy một thiếu phụ mặt còn non choẹt đang bế con ngồi khóc. Qua tìm hiểu được biết, đó là Mùa Y M và con gái mới hơn 1 tuổi.
M gạt nước mắt cay đắng kể: Cuối năm học lớp 9 thì em bị cướp về làm vợ. Chồng M cũng đang tuổi ăn tuổi chơi nên suốt ngày lêu lổng uống rượu, bỏ bê nương rẫy, vợ con nên M tủi thân ngồi khóc.
Tại xã này chúng tôi được ghé thăm nhiều cặp đôi lấy nhau từ thuở 13, 14. Ở đây nhiều bé gái hôm nay còn đang đi học ngày mai đã trở thành cô dâu là chuyện bình thường .
Ông Hờ Chống Nhía – Chủ tịch xã - thừa nhận: Nơi đây, có thể kết hôn từ 13, 14 tuổi. Người trong gia đình có thể lấy nhau ví như con cô lấy con cậu, con bác lấy con dì, cháu lấy dì, chú lấy cháu, cháu lấy cô, con anh lấy con em là chuyện bình thường.
Theo ông Mùa Xia Lữ - Giám đốc Trung tâm Dân số - Kế hoạch hóa gia đình huyện Kỳ Sơn thì tình trạng hôn nhân cận huyết thống của đồng bào Mông ở Kỳ Sơn chiếm từ 15% - 20% trong các cặp vợ chồng kết hôn.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến hôn nhân cận huyết, trong đó lý do chính là tập tục. “Chúng tôi cũng đã tuyên truyền vận động nhiều nhưng thực trạng này vẫn xảy ra” - Ông Lữ nói.
Tại bản Cọ Phạt (xã Môn Sơn, Con Cuông) nơi có tộc người Đan Lai sinh sống, thực trạng hôn nhân cận huyết thống xảy ra tương đối nhiều.
Vừa bước chân đến đầu bản chúng tôi đã thấy một đoàn bé gái 13 – 14 tuổi đang địu trẻ con, thoắt cái đã thấy vạch áo cho… con bú. Những thiếu phụ Đan Lai mắt to, sáng, da nâu thật xinh đẹp, bản năng làm mẹ mãnh liệt nhưng khuôn mặt vẫn còn nhiều nét ngây thơ của con trẻ.
Anh Lo Văn M nhà ở đầu bản cho biết: “Ở đây 13, 14 tuổi đã lấy nhau rồi, lấy nhau trong anh em dòng tộc cũng nhiều. Chính tôi cũng lấy con cô ruột mình khi mới 14 tuổi”.
Bà Ngân Thị Hà – Chủ tịch UBND xã Môn Sơn - cho biết : “Xã Môn Sơn có 12 bản, trong đó 2 bản của tộc người Đan Lai với 168 hộ, cuộc sống của bà con rất khó khăn. Hầu như thanh niên ở đây 13 - 14 tuổi đã lập gia đình.
Không những vậy còn có một số người kết hôn trong nội tộc khiến tuổi thọ thấp, trẻ em thì rắn rỏi nhưng thấp bé và ngơ ngác. Ở đây vừa nghèo đói, vừa mang nặng hủ tục lại xa xôi cách trở nên chính quyền chưa ngăn triệt để được nạn tảo hôn”.
Ở miền tây Nghệ An, nạn tảo hôn nhiều nhất xảy ra ở xã Châu Hạnh (Quỳ Châu). Trung bình mỗi năm xã này có hàng chục cặp tảo hôn. Riêng bản Tà Sỏi trong 6 tháng đầu năm đã có gần 15 cặp tảo hôn.
Ông Lê Quang Hướng - Phó Chủ tịch UBND xã Châu Hạnh - cho biết: “Các trường hợp kết hôn ở tuổi vị thành niên đều tổ chức lén lút không thông qua chính quyền cơ sở. Hầu như ở bản nào cũng có tình trạng kết hôn ở tuổi vị thành niên.
Chúng tôi cũng đã có nhiều biện pháp tuyên truyền vận động, ngăn chặn nhưng xem ra chẳng ăn thua vì phong tục tập quán đã ăn sâu vào tiềm thức của đồng bào.
Hiện nay, không riêng gì ở Con Cuông, Kì Sơn, Quỳ Châu mà tại nhiều bản làng các huyện miền núi vùng cao xứ Nghệ, nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống vẫn thường xuyên xảy ra. Đây là vấn đề nhức nhối làm đau đầu chính quyền địa phương và các nhà xã hội học.
 |
| Người mẹ 3 con ở huyện miền núi Kì Sơn này kết hôn từ năm 15 tuổi |
Những hệ lụy
Theo các chuyên gia về tâm lý: Những bé gái còn non dại chưa có kiến thức gì về cuộc sống hôn nhân và gia đình cũng như sức khỏe về sinh sản, mà sớm phải làm vợ, làm mẹ thì cuộc sống rất vất vả, không hạnh phúc dẫn đến tan vỡ và bi kịch xảy ra là điều khó tránh khỏi.
Những cuộc hôn nhân ấy chẳng những không xuất phát từ tình yêu hai phía mà còn không hợp pháp vì hầu như không có sự xác nhận của chính quyền địa phương.
Vì thế phần lớn đều rơi vào bi kịch. Dẫn chứng là đã có nhiều vụ tự tử xảy ra như trường hợp Già Y. N (SN 1984, trú tại xã Đoọc Mạy, đã nhảy sông tự vẫn, để lại 2 con nhỏ.
Được biết, N lấy chồng từ khi 15 tuổi. Lấy chồng không có tình yêu là một nỗi đau không dễ gì khoả lấp. Những tưởng có con thì tình cảm có thể cải thiện nhưng càng ngày gia đình trẻ con ấy càng xảy ra nhiều xung đột.
Người chồng mỗi lần say rượu thường về hành hạ vợ. Khi không còn chịu đựng được, hai người đành phải chia tay. Tục lệ người Mông rất kiêng kị việc bỏ vợ bỏ chồng. Và trong vòng nghĩ quẩn, N đã nhảy cầu để giải thoát.
Còn hệ lụy cho thế hệ sau về bệnh tật là một nỗi đau dai dẳng về tình trạng hôn nhân cận huyết..Tại bản Cọ Phạt có gia đình có 2 cặp hôn nhân cận huyết trực hệ. Trong đó, một cặp có 2 con sinh ra đều bị dị tật bẩm sinh và chết sơ sinh, cặp còn lại sinh con ra đều bị dị tật.
Bé Vi K ở xã Tam Quang (Tương Dương) do bố mẹ trực hệ lấy nhau nên năm nay em đã 7 tuổi nhưng còi cọc như đứa trẻ lên 2. K còn bị bệnh tan máu bẩm sinh, lách to, có nguy cơ dễ vỡ...
Theo các nhà y học: Hầu hết những trẻ sinh ra từ các cặp vợ chồng hôn nhân cận huyết thống rất dễ mắc các bệnh di truyền do sự ảnh hưởng của môi trường đối với sự kết hợp của các gene lặn mang bệnh.
Hiện nay, tỉnh Nghệ An đang tích cực thực hiện đề án “Giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống”. Chi cục Dân số tỉnh cũng đã tổ chức nhiều đợt truyền thông về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống ở các huyện miền Tây xứ Nghệ.
Đây có thể xem là một bước chuyển động tích cực và hi vọng sẽ sớm có tác động đến nhận thức và tư tưởng người dân nhằm giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống đang nhức nhối hiện nay.
