Vậy là trong thế hệ trẻ Lào Cai, cụ thể là trong 3 cấp học: Tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông, đã xuất hiện không ít mầm non trí tuệ, dám mơ ước và dám thể hiện khát vọng làm khoa học, hứa hẹn những nhà sáng chế tương lai.
 |
| Em Tạ Thanh Huyền, học sinh lớp 8A trường THCS số 1 Bắc Hà - nhóm trưởng giải pháp “Máy làm sạch củ lạc”. |
Cuộc thi được khởi động từ năm 2006. Mục đích của cuộc thi được nêu rõ khi bắt đầu phát động: Nhằm khơi dậy tiềm năng và phát huy tư duy sáng tạo của thanh thiếu niên, nhi đồng trong toàn tỉnh; giúp các em trau dồi kiến thức, tìm tòi tích lũy kinh nghiệm, rèn luyện kỹ năng học đi đôi với hành, hướng các em vào các hoạt động khoa học, vun đắp ước mơ sẽ trở thành các nhà sáng chế trong tương lai…
Cuộc thi tập trung vào 5 nhóm lĩnh vực vừa phù hợp với trình độ hiểu biết và khả năng tư duy sáng tạo từng lứa tuổi, vừa thiết thực bổ trợ kiến thức, ôn luyện kiến thức đã học. Các lĩnh vực gồm: Đồ dùng học tập; Phần mềm tin học; Đồ chơi trẻ em và đồ dùng giải trí; Các dụng cụ sinh hoạt gia đình; Các giải pháp bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế.
 |
| Chiếc máy làm sạch củ lạc được thiết kế từ nguyên lý cơ học. |
Ở cuộc thi lần thứ nhất (2006) mới chỉ có 3 học sinh trường trung học phổ thông chuyên Lào Cai tham gia, nhưng đến cuộc thi lần thứ hai (2007) đã có 60 bản mô tả ý tưởng, 26 giải pháp hoàn thiện của gần 100 tác giả, đồng tác giả là học sinh của 4 huyện, thành phố, cả 3 cấp học tham gia và là lần đầu tiên Lào Cai có giải pháp gửi đi tham dự giải toàn quốc.
Đến cuộc thi lần thứ 5 vừa kết thúc, ban tổ chức đã nhận được 27 giải pháp dự thi của các em học sinh cả 3 cấp học. Theo hình thức chấm điểm phiếu kín, Lào Cai đã chọn ra được 9 giải thưởng cấp tỉnh và gửi 7 giải pháp đi dự thi cấp toàn quốc.
Còn ở cấp toàn quốc, tin vui sớm đến với Lào Cai khi kết quả cuộc thi lần thứ 5 (toàn quốc) công bố: Lào Cai đạt 3 giải thưởng, gồm 1 giải nhì cho mô hình dinh thự Hoàng A Tưởng của nhóm tác giả Vũ Phương Linh, Lê Hoàng Hà - học sinh Trường THPT Chuyên Lào Cai; 1 giải ba cho giải pháp thiết bị thí nghiệm sự pha trộn màu sắc, tác giả Trần Anh Tuấn, học sinh Trường THPT số 1 Bảo Thắng; 1 giải khuyến khích thuộc về đề tài “Máy làm sạch củ lạc” của nhóm tác giả là 6 học sinh lớp 8 trường THCS Bắc Hà, do em Tạ Thanh Huyền làm trưởng nhóm.
Đã thành quy luật, ở địa phương nào, trường nào được quan tâm động viên và tạo điều kiện cho học sinh tham gia, thì nơi đó tạo nên thành tích ấn tượng. Trường THPT số 1 Bảo Thắng có 4 năm liên tục đạt giải thưởng toàn quốc; trường THCS Bắc số 1 thị trấn Bắc Hà có 3 năm liên tục được gửi giải pháp lên cuộc thi toàn quốc và có giải thưởng.
Trong dịp tổng kết 5 năm cuộc thi sáng tạo trẻ này, ban tổ chức đã thống kê được con số ấn tượng: Toàn tỉnh đã có 124 giải pháp của hơn 500 tác giả là học sinh 3 cấp, với độ tuổi từ 6 đến 19 tuổi.
Ban tổ chức đã trao 35 giải thưởng, liên tục 4 năm, năm nào Lào Cai cũng đạt giải toàn quốc, đặc biệt là giải pháp “Bộ thí nghiệm quan sát sóng dừng” của học sinh trường THPT Bảo Thắng số 1 đã đạt giải nhất cuộc thi toàn quốc năm 2007, được tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới WIPO tặng bằng khen và được trưng bày sản phẩm tại Hội chợ triển lãm sáng tạo trẻ quốc tế tại Indonesia, được tham gia giao lưu các nhà khoa học trẻ do Trung ương Đoàn, Bộ Khoa học và công nghệ cùng Liên hiệp các hội khoa học kỹ thuật Việt Nam phối hợp tổ chức.
Những thành tích từ Cuộc thi sáng tạo trong thanh thiếu niên và nhi đồng Lào Cai đã được ghi nhận, Liên hiệp các hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam xếp hạng Lào Cai luôn đứng trong top từ 14 đến thứ 10 thứ hạng các tỉnh thành cả nước. Đặc biệt với thành tích cuộc thi toàn quốc lần thứ 5 vừa qua (1 giải nhất, 1 giải ba, 1 giải khuyến khích), Lào Cai đã vươn lên đứng thứ 9 trong xếp hạng toàn quốc.
 |
| Thầy giáo Nguyễn Thành Duy (đứng giữa) cùng nhóm sáng tạo trẻ lớp 8A trường THCS số 1 Bắc Hà về dự buổi tổng kết 5 năm sáng tạo trẻ Lào Cai vừa được tổ chức cuối tháng 10/2010. |
Chúng tôi gặp gỡ nhóm sáng tạo trẻ đến từ Trường trung học cơ sở số 1 thị trấn Bắc Hà gồm 6 thành viên: Tạ Thanh Huyền, Trần Văn Hùng, Nguyễn Mạnh Cường, Phùng Minh Quang, Mai Lan Hương, Phạm Diệu Hương, là học sinh lớp 8, cùng thầy giáo hướng dẫn Nguyễn Thành Duy. Nhóm này đã sáng tạo ra chiếc máy làm sạch củ lạc, được gửi đi dự thi toàn quốc.
Tuy chỉ đạt giải khuyến khích, nhưng giải pháp của nhóm là một sáng chế rất thiết thực, có thể ứng dụng trong cuộc sống sản xuất cụ thể cho nông dân. Tâm sự với chúng tôi, em Tạ Thanh Huyền, nhóm trưởng cho biết: Các em rất hứng thú khi thể lệ cuộc thi được phổ biến, các em quan sát thấy khi người nông dân thu hoạch lạc về, thường để những nông sản này dính đất cát. Vậy tại sao không ứng dụng một chiếc máy cơ học để làm sạch nó, tăng giá trị sản phẩm cho người nông dân. Huyền báo cáo ý tưởng với thầy cô giáo và cùng các bạn vẽ thiết kế. Với sự giúp đỡ của thầy giáo hướng dẫn Nguyễn Thành Duy và nhà trường, chiếc máy đã hình thành và chạy thử nghiệm thành công.
 |
| Lãnh đạo tỉnh Lào Cai trao giải và phần thưởng cho các tác giả và nhóm tác giả đạt giải sáng tạo trẻ. |
Đó chỉ là một trong rất nhiều giải pháp, đề tài sáng tạo đa dạng mà học sinh cả 3 cấp của Lào Cai nghĩ ra và thực hiện. Trong buổi lễ tổng kết và trao giải thưởng, nhiều tác giả và nhóm tác giả đã vinh dự được trao vòng nguyệt quế cùng những phần thưởng, có giải pháp rất thú vị như mô hình dùng cho học tập, có giải pháp hiệu quả mà đơn giản như hệ thống hộp bút làm từ tre nứa, cũng có những giải pháp xuất phát từ tấm lòng với người nông dân, tấm lòng với người dân sống trong vùng bị thiên tai bão lũ…
Tất cả đều phản ánh sức sáng tạo của tuổi trẻ Lào Cai do được học tập trong môi trường ngày càng thuận lợi cũng như chất lượng cuộc sống ngày càng đổi mới của Lào Cai nói chung. Những điều đó tạo nên một thế hệ trẻ thông minh sáng tạo, vừa có trí tuệ vừa có tâm hồn, hứa hẹn nguồn nhân lực khoa học tương lai cho quê hương vùng cao biên giới Lào Cai.
Mã Anh Lâm