Một hội chợ việc làm ở Chiba, Nhật Bản. Ảnh: Bloomberg
Các hội chợ việc làm ở Nhật Bản trông giống như một cảnh trong bộ phim “Ma trận”. Hàng trăm sinh viên tốt nghiệp mặc những bộ vest đen, bên trong là áo sơ mi trắng giống hệt nhau, lần lượt trải qua các vòng hội thảo, kiểm tra và phỏng vấn. Ngay cả khi số lượng công việc vượt trội so với số ứng viên thì những vị trí đáng thèm muốn ở các công ty lớn vẫn phải cạnh tranh gắt gao. Ngược lại, những công ty nhỏ hơn thì trong tình trạng “vườn không nhà trống”.
“Các công ty nổi tiếng trong những ngành công nghiệp như tài chính thì có 7 ứng viên tranh nhau 1 vị trí. Còn chúng tôi thì có 7 doanh nghiệp tranh nhau 1 ứng viên” – ông Shuto Kuriyama, cán bộ nhân sự của chuỗi cửa hàng nội thất Shimachu Co. cho hay. Ông đang cố gắng thu hút các sinh viên tới buổi thuyết trình của công ty này tại một hội chợ việc làm ở Chiba gần Tokyo diễn ra trong tháng này, trong khi các gian hàng của những “ông lớn” gần đó các ứng viên đang chen nhau xếp hàng.
Tỷ lệ sinh thấp cộng với sự phục hồi của nền kinh tế đang khiến tỷ lệ công việc/ ứng viên của Nhật Bản ở mức cao trong 25 năm qua – cụ thể là 1,43 vào tháng Giêng năm nay. Ở Tokyo, con số này là hơn 2 vị trí cho 1 ứng viên. Các doanh nghiệp nhỏ đang trong tình trạng thiếu hụt lao động nặng nề, nhưng ngay cả những công ty nổi tiếng cũng bắt đầu phải xem xét đến việc thuê nhân công nước ngoài.
Là một trong số các quốc gia phát triển có tỷ lệ thất nghiệp thấp nhất, Nhật Bản trái ngược với châu Âu và Mỹ, nơi mà sự thiếu hụt những công việc tốt là động lực khiến các chính trị gia muốn phá vỡ thương mại tự do và nhập cư. Theo các số liệu mới nhất, chỉ có 3% người Nhật Bản mất việc, so với 9,6% ở châu Âu và 4,7% ở Mỹ.
Tìm việc làm ở Nhật không phải chỉ là đi mua một bộ vest và làm đẹp sơ yếu lý lịch, mà còn phải học những nghi thức tinh tế trong văn hóa kinh doanh của quốc gia này, trong đó có cách bước vào phòng, cúi chào và ngồi đúng tư thế, là ngôn ngữ đúng mực khi nói chuyện với nhà tuyển dụng hay khách hàng.
Không có “gap year”
Biểu đồ tỷ lệ việc làm/ ứng viên ở Nhật Bản. Nguồn: Bộ Lao động Nhật Bản
Hiện tại, các công ty lớn và những sinh viên xuất sắc có chính xác 7 tháng để tìm kiếm nhau. Mùa tuyển dụng dành cho sinh viên năm thứ ba mở ra vào ngày 1/3, và các công ty lớn sẽ chính thức hóa các quyết định tuyển dụng bằng cách trao giấy chứng nhận trong một buổi lễ tổ chức vào ngày 1/10. Hầu hết các nhà tuyển dụng sẽ nhận ứng viên vào tháng 4 ngay sau khi họ tốt nghiệp – nghĩa là không có “gap year” và cơ hội thứ hai.
Trong các cuộc khảo sát, những doanh nghiệp nổi tiếng nhất mà sinh viên đánh giá thường rơi vào các ngân hàng lớn, các công ty bảo hiểm, thương mại, các đại lý du lịch và hãng hàng không nằm trong top 10. Các doanh nghiệp lớn thường đưa ra mức lương khởi nghiệp hơi khác biệt so với các công ty nhỏ hơn, nhưng bù lại, tốc độ tăng lương của họ lại lớn hơn rất nhiều. Điều đó có nghĩa là doanh nghiệp lớn đồng nghĩa với mức thu nhập cao hơn sau này. Một số công ty còn đưa ra các khoản trợ cấp hay chế độ nghỉ mát hấp dẫn.
Michiyoshi Aoki, 22 tuổi, là một trong số 31.000 sinh viên tham gia hội chợ việc làm này, và cậu cho biết không nhắm đến các công ty nhỏ. Aoki đặt mục tiêu giành suất ở những tên tuổi lớn trong lĩnh vực bảo hiểm nhân thọ và ô tô như Toyota, Nissan và Honda.
Cơ hội lớn hơn
“Vẫn có nhiều cuộc cạnh tranh để vào được các công ty lớn” – cậu nói. “Nhưng nếu bạn làm việc ở công ty lớn, bạn sẽ có những cơ hội lớn hơn và có tương lai hơn”.
Theo khảo sát kinh doanh mới nhất của Ngân hàng Nhật Bản, sự thiếu hụt lao động cho các công ty vừa và nhỏ - những doanh nghiệp có số vốn tối đa 100 triệu yên (880.000 USD) – đang trong tình trạng tồi tệ nhất kể từ đầu những năm 90.
Các ứng viên xếp hàng trong một hội chợ việc làm. Ảnh: Bloomberg
Với một thị trường thậm chí còn thắt chặt hơn trước khi cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu diễn ra, các doanh nghiệp lớn đang bắt đầu nới lỏng các hoạt động tuyển dụng của mình, và việc tuyển dụng các ứng viên lớn tuổi hơn ngày càng tăng. Các doanh nghiệp tốt nhất đang mở rộng mạng lưới để đảm bảo rằng họ sẽ thuê được những lao động giỏi nhất – ông Masanori Ishida, giám đốc bán hàng và marketing cấp cao của Tập đoàn Pasona cho hay.
“Các công ty nhỏ hơn từ lâu đã chấp nhận việc tuyển dụng nhân viên mới có tới 3 năm kinh nghiệm sau khi tốt nghiệp” – ông Ishida cho biết trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 3. “Hiện các công ty lớn cũng đang bắt đầu đi theo hướng này. Đối tượng tuyển dụng cũng được mở rộng hơn, như người đồng tính" - ông nói.
Ví dụ như công ty thực phẩm Calbee đang lên kế hoạch tuyển dụng một số nhân viên mới trong năm nay – những người đã tốt nghiệp nhiều nhất là cách đây 5 năm, nhằm nỗ lực tăng cường sự đa dạng cho đội ngũ. Công ty thương mại Mitsui & Co. đang lên kế hoạch cắm trại qua đêm vào tháng 8 để mở rộng cơ sở tuyển dụng tới các ứng viên có thể đã ở nước ngoài trước đó. Hoshino Resorts thì cho phép sinh viên phỏng vấn qua video để giúp họ dễ dàng nộp đơn từ xa.
“Các doanh nghiệp Nhật Bản hoặc là sẽ phải thay đổi môi trường làm việc, hoặc là chúng ta sẽ không thu hút được nhân lực” – Chủ tịch Tập đoàn Daiwa Securities, ông Takashi Hibino phát biểu trước các nhà đầu tư hôm 28/2. Công ty này đã có những thay đổi để tạo điều kiện cho phụ nữ và người già làm việc tốt hơn, tuy nhiên ông cho rằng vẫn còn nhiều việc cần phải làm.
Các công ty lớn sẽ phải tìm đến một nguồn lực khác là sinh viên nước ngoài đang học tập ở các trường đại học Nhật Bản. Một hội chợ việc làm dành cho sinh viên nước ngoài diễn ra tại trụ sở của công ty Pasona vào ngày 10/3 đã thu hút được 32 doanh nghiệp tham gia. Tất cả đều là các ngân hàng lớn của Nhật Bản.
“Tôi muốn làm việc ở Nhật Bản” – Tuyết Ngân, 26 tuổi, một sinh viên Việt Nam mặc vest đen giống như các ứng viên khác của Nhật Bản cho hay. Ngân cho biết cô đang tìm kiếm một công việc trong ngành thực phẩm hoặc vận tải. “Nhật Bản có nhiều người già, vì thế tôi nghĩ là họ cần những người trẻ”.
