Vì vậy, không ít lao động đã lợi dụng chính sách này để trục lợi gây thất thoát không nhỏ đối với quỹ BHTN trong thời gian qua...
NLĐ bắt tay với DN để gian lận
Theo báo cáo mới nhất về tình hình thực hiện nhiệm vụ 4 tháng đầu năm 2016 của Bảo hiểm Xã hội (BHXH) Việt Nam, hiện cả nước có 209,9 nghìn người hưởng chế độ thất nghiệp. Số tiền chi từ quỹ BHTN lên đến 1.363,4 tỷ đồng.
Theo Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, tính đến cuối tháng 5/2016, toàn thành phố có 11,8 nghìn người có quyết định hưởng trợ cấp TCTN, trong đó lao động có trình độ đại học trở lên chiếm 36,5%. Mới đây, qua rà soát tại cơ quan BHXH Hà Nội, Kiểm toán Nhà nước đã phát hiện trong năm 2013 có 63 người bị thu hồi TCTN.
Theo đại diện trung tâm, đây chỉ là con số nhỏ, bởi trên thực tế số lao động bị thu hồi TCTN lớn hơn rất nhiều. Những trường hợp bị phát hiện chỉ là khi tham gia đóng BHXH của lần tiếp theo do có việc làm mới, khi đó cơ quan BHXH mới rà soát, phát hiện được và thông báo với trung tâm để cắt hồ sơ, thu hồi số tiền TCTN.
Tình trạng vi phạm, gian lận quỹ BHTN xảy ra phần lớn do sự không trung thực của NLĐ và doanh nghiệp (DN). Hiện có không ít lao động lợi dụng kẽ hở của chính sách đăng ký TCTN để trục lợi. Điển hình và phổ biến nhất là trường hợp NLĐ tìm được việc làm nhưng không khai báo để tiếp tục nhận TCTN. Ngoài ra còn tình trạng lao động chủ động xin nghỉ việc để đăng ký hưởng BHTN, hay hiện tượng NLĐ di chuyển từ DN này sang DN khác, nhưng chỉ sau một thời gian, NLĐ quay lại đúng với DN cũ..., đại diện Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội cho hay.
Theo Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, hiện có một dạng lách luật hưởng BHTN khác là NLĐ và DN đã thông đồng với nhau để hưởng TCTN. Trong trường hợp này, DN cho NLĐ nghỉ việc trong thời gian ngắn, sau khi hoàn tất các thủ tục hưởng TCTN thì nhận vào làm việc lại như bình thường. Giám sát đã khó, việc thu hồi số tiền chi trả cũng không hề dễ.
Bởi khi phát hiện vụ việc gian lận, Sở LĐ-TB&XH ra quyết định cắt trợ cấp và thu hồi tiền TCTN. Nhưng nhiều trường hợp cố tình không trả hoặc “bặt vô âm tín”, không liên hệ được. Bởi thông thường địa chỉ lưu trên hồ sơ của NLĐ là địa chỉ trên CMND. Do đó khi tìm đến địa chỉ để tiến hành thu hồi NLĐ đã chuyển nhà, đi lấy chồng hoặc đi làm ăn xa… nên đã không thể tìm được để thu hồi.
Cần chế tài mạnh
Một trong những nguyên nhân khiến cho việc trục lợi quỹ BHTN trở nên dễ dàng chính là việc đăng ký hưởng TCTN hiện quá dễ dàng. Đối với lao động nếu có đủ các loại giấy tờ gồm: Quyết định chấm dứt hợp đồng hoặc nghỉ việc; sổ BHXH; CMND là đủ điều kiện nộp hồ sơ đề nghị hưởng TCTN.
Bên cạnh đó, quy định về BHTN ban hành chưa đầy đủ nên việc quản lý, giám sát gặp nhiều khó khăn. Hiện, công tác phối hợp trong quản lý nhà nước về lĩnh vực BHTN giữa cơ quan tiếp nhận, đề nghị Sở LĐ-TB&XH ra quyết định hưởng trợ cấp (Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh, thành phố) với đơn vị chi trả trợ cấp (BHXH tỉnh, thành phố) chưa thường xuyên đã khiến việc triển khai BHTN còn bất cập.
Bởi hiện tại vẫn chưa có phần mềm liên thông giữa BHXH và Trung tâm Dịch vụ việc làm (nơi chi trả BHTN) nên việc trao đổi thông tin còn nhiều hạn chế, nhất là việc kiểm soát quá trình tham gia BHTN của NLĐ. Cùng với đó, công tác đấu tranh với các hiện tượng tiêu cực vẫn còn gặp khó khăn do chưa có chế tài xử lý đối với các trường hợp NLĐ không trung thực trong việc không thông báo tình trạng việc làm thực với Trung tâm giới thiệu việc làm. Do đó không ít trường hợp NLĐ chấm dứt hợp đồng lao động, làm thủ tục hưởng TCTN, nhưng ngay tháng liền kề lại tiếp tục tham gia BHTN mà Trung tâm Dịch vụ việc làm đã không thể phát hiện được và vẫn trình ký quyết định hưởng TCTN. Khi nhận bàn giao quyết định để lập danh sách chi trả, cơ quan BHXH mới phát hiện và dừng việc chi TCTN cho những trường hợp trục lợi...
Mức đóng BHTN hiện nay được quy định hàng tháng, DN đóng cho NLĐ và trích từ tiền lương tháng của NLĐ để đóng vào quỹ BHTN với tỷ lệ đóng là 2% (trong đó DN đóng 1% và NLĐ đóng 1%). Mức tiền lương tháng thấp nhất để tính đóng BHTN là mức lương tối thiểu vùng và mức tối đa là 20 lần mức lương tối thiểu vùng.
Mức TCTN hàng tháng bằng 60% mức bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng BHTN của 6 tháng liền kề trước khi thất nghiệp. Thời gian hưởng TCTN được quy định như sau: 3 tháng, nếu có từ đủ 12 - 36 tháng đóng BHTN; 6 tháng, nếu có từ 36 - 72 tháng đóng BHTN; 9 tháng, nếu có từ đủ 72 - 144 tháng đóng BHTN; 12 tháng, nếu có từ đủ 144 tháng đóng BHTN trở lên.
