GS Lee Cronin, nhà hóa học xuất sắc của Viện ĐH Glasgow (Scotland) bày tỏ nghi ngờ.
Cách đây chưa lâu, báo chí thế giới đưa tin: Trên sao Kim dường như có sự sống. Cụ thể là, trên thượng tầng khí quyển hành tinh này có phosphine (PH3). Phosphine thường sinh ra trong quá trình phân hủy xác động vật. Internet xao động; nhiều người cho rằng, đây là bước ngoặt trong tìm kiếm sự sống vũ trụ.
Tuy nhiên, việc phát hiện ra phosphine trong bầu khí quyển của sao Kim có đủ để xác nhận giả thuyết cho rằng, có sự sống trên hành tinh này hay không? Carl Sagan - nhà thiên văn học, nhà phổ biến khoa học người Mỹ, đã từng nói: “Khẳng định khác thường đòi hỏi phải có những chứng cớ khác thường”.
Trên sao Kim có những điều kiện cực đoan. Bề mặt sao Kim bị nóng lên dữ dội do hậu quả của hiệu ứng nhà kính khổng lồ. Bề mặt sao Kim nóng đến mức làm chì tan chảy dễ dàng.
Trên độ cao khoảng 50 km so với bề mặt hành tinh, tình hình có vẻ dễ chịu hơn rất nhiều: Nhiệt độ hạ xuống còn 30 độ C, áp suất tương đương áp suất trên Trái đất. Tuy nhiên, môi trường trên độ cao này là những đám mây chứa 75 - 90% sulfuric acid (H2SO4).
Chính việc phát hiện H2SO4 đã khiến Carl Sagan từ bỏ ý tưởng cho rằng, sự sống có thể tồn tại trong các đám mây sao Kim. Tuy nhiên, những nghiên cứu sinh vật ái cực trên Trái đất lại mở ra hi vọng mới về sự sống sao Kim.
Sự sống trên sao Kim, người vũ trụ trên trời
Tại sao sự hiện diện của phosphorine lại là bằng chứng cho thấy khả năng tồn tại của sự sống trong khí quyển sao Kim? Nguồn thải ra PH3 duy nhất trên Trái đất là các quá trình sinh học với sự tham gia chủ yếu của vi khuẩn yếm khí. Chúng ta biết rất ít về bản chất của quá trình này và những vi sinh vật “đứng đằng sau” nó.
Vậy thì, tại sao hợp chất vô cơ đơn giản, đồng thời là loại khí độc lại được thừa nhận là dấu hiệu sinh học của sự sống? Phải chăng cần nhận biết tốt hơn bản chất của hợp chất này trên Trái đất, trước khi đưa ra những kết luận táo bạo như vậy về sự sống sao Kim?
Mười năm trước, dựa trên các quan sát của tàu thăm dò vũ trụ Cassini, người ta phát hiện sự hiện diện của PH3 trên sao Thổ và sao Mộc. Cho đến nay, chưa ai lên tiếng gợi ý rằng số PH3 đó có nguồn gốc sinh học.
Tất nhiên, các điều kiện trên sao Kim và trên 2 hành tinh khí kia là hoàn toàn khác nhau nhưng có một điều chắc chắn là PH3 có thể hình thành do kết quả của các phản ứng hóa học mà không có sự tham gia của các cá thể sống. Riêng việc chúng ta chưa hiểu rõ bản chất của các phản ứng đó trên sao Kim đã không có nghĩa là “chúng ta phát hiện sự sống”.
Điều này cũng hơi giống với trường hợp chúng ta nhìn thấy một đối tượng lạ trên bầu trời và không biết gì về nguồn gốc của nó, nhưng chúng ta vẫn khăng khăng cho đấy là tàu vũ trụ của người ngoài hành tinh.
Tìm sự sống trong vũ trụ
Trong cuộc trò chuyện mới đây với TSKH Piotr Rzymski - nhà phổ biến khoa học Ba Lan, Giáo sư Lee Cronin ở ĐH Glasgow (Scotland) bày tỏ nghi ngờ về cái gọi là “sự sống trên sao Kim”.
TSKH Piotr Rzymski: Ông phản ứng như thế nào khi công trình khoa học đăng tải trên tạp chí “Nature Astronomy” cho rằng có PH3 trong khí quyển sao Kim?
Giáo sư Lee Cronin: Tôi thất vọng vì các tác giả công trình nghiên cứu đã quyết định đưa ra tuyên bố như vậy.
- Nhìn chung, liệu chúng ta có thể chắc chắn rằng, những gì nhóm tác giả phát hiện chính là PH3? Người ta xác định các phân tử dựa trên cơ sở hấp thụ một trong các bước sóng đơn – bước sóng mà sự hấp thụ nó cũng chỉ ra sự hiện diện của lưu huỳnh đi – ô – xít SO2 trong khí quyển sao Kim?
Không. Đó hoặc là PH3, hoặc là một cái gì đó giống SO2. Vấn đề là ở chỗ, vào lúc này, chúng ta không thể đưa ra câu trả lời dứt khoát.
- Trên các phương tiện thông tin đại chúng thường xuyên xuất hiện thông tin rằng trên độ cao - nơi phát hiện phosphrine, nhiệt độ và áp suất có thể phù hợp với sự sống. Tuy nhiên, trong thực tế, trên độ cao ấy, nồng độ a xít lưu huỳnh rất đậm đặc.
Đối với các dạng sống đã biết trên Trái đất, những điều kiện trên bề mặt hay trong khí quyển sao Kim là không thân thiện. Tuy nhiên, sao Kim là hành tinh có hoạt động hóa học rất mạnh và tôi không ngạc nhiên khi ở đó xuất hiện những dạng sống đặc biệt kỳ lạ, nhưng không có liên quan gì đến phosphorine
- Chúng ta hãy nhớ lại rằng, PH3 đúng là đang có mặt trong khí quyển sao Kim và có nguồn gốc phi sinh học. Trong những điều kiện nồng độ axít lưu huỳnh cao và tia cực tím cường độ mạnh, phân tử phosphorine không thể bền vững; thế nhưng người ta đã phát hiện nồng độ phosphorine khá cao trên sao Kim (20 ppb).
Có thể nguồn gốc của nó là các muối phosphat trên bề mặt hành tinh.
- Nhìn nhận toàn bộ vấn đề, có nên đầu tư vào các sứ mệnh vũ trụ tốn kém để thu thập và phân tích các mẫu khí quyển sao Kim?
Chắc chắn là nên đầu tư. Sao Kim ở gần Trái đất và có các hoạt động hóa học và năng lượng rất mạnh. Nếu đưa các tàu vũ trụ lên sao Kim, chúng ta cần thu thập và phân tích các mẫu vật dưới góc độ tìm kiếm các hợp chất hóa học phức tạp và các tế bào.
- Ông có phủ nhận quan điểm về sự sống tồn tại trên sao Kim?
Tất nhiên là không. Tôi cho rằng, có sự sống ngoài Trái đất. Một trong những nơi mà chúng ta có thể phát hiện sự sống ngoài Trái đất, có thể là vệ tinh Titan của sao Thổ.
