Có cầu ắt sẽ có cung, hoạt động dịch thuật trên địa bàn Hà Nội nói riêng và các thành phố lớn nói chung loại dịch vụ này phát triển khá nhanh chóng, song cũng bộc lộ không ít bất cập, khó kiểm soát chất lượng, cũng như tính xác thực của bản dịch...
Ai kiểm soát độ chính xác?
Theo Nghị định 79/2007/NĐ-CP ngày 18/5/2007 của Chính phủ về cấp bản sao từ sổ gốc, chứng thực bản sao từ bản chính,
chứng thực chữ ký, phòng tư pháp quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh có thẩm quyền chứng thực bản sao từ bản chính các giấy tờ, văn bản bằng tiếng nước ngoài, chứng thực chữ ký của người dịch trong các giấy tờ, văn bản từ tiếng nước ngoài sang tiếng Việt hoặc từ tiếng Việt sang tiếng nước ngoài.
Song, không phải cán bộ tư pháp nào cũng thông thạo ngoại ngữ để có thể kiểm tra chất lượng tất cả bản dịch, đảm bảo nội dung bản dịch là hoàn toàn chính xác mặc dù họ chỉ chịu trách nhiệm chứng thực chữ ký của người dịch.
Về bản chất, Nghị định 79 nêu rõ, chứng thực chữ ký người dịch không phải là nội dung bản dịch, nhưng không phải người dân nào cũng hiểu. Khi có vướng mắc, có ý kiến còn cho rằng, cán bộ tư pháp tiếp tay cho sai phạm. Khoản 2, Điều 18, Nghị định 79/2007/NĐ-CP dù đã quy định người dịch phải cam đoan và chịu trách nhiệm về tính chính xác của bản dịch, nhưng lại chưa có chế tài ràng buộc nên càng khó để giải thích cho những người có quyền và nghĩa vụ liên quan.
Trong khi đó, tình trạng dịch sai, nhầm lẫn, không thống nhất, không đầy đủ, không chính xác, sai về ngữ pháp vẫn xảy ra khá nhiều trong
các bản dịch. Thậm chí có trường hợp, nội dung bản dịch trái với bản gốc. Hoặc, người dịch không đối chiếu với bản gốc nên dịch cả những giấy tờ giả mạo, những giấy tờ không đúng quy định của pháp luật.
Cơ quan ngoại giao, lãnh sự, xuất nhập cảnh đã nhiều lần phản hồi về chất lượng bản dịch những giấy tờ liên quan xuất nhập cảnh chưa bảo đảm. Và việc này ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của người yêu cầu dịch thuật trong thời gian qua là khá phổ biến.
Cần kiểm tra trình độ người dịch
Theo đại diện Sở Tư pháp Hà Nội, là do tiêu chuẩn đối với người dịch vẫn còn quá đơn giản. Với cơ chế hiện hành, người dịch không bắt buộc phải là cộng tác viên dịch thuật mà chỉ cần thông thạo tiếng nước ngoài và có bằng cử nhân ngoại ngữ.
Điều này dù tạo thuận lợi cho người dân trong việc lựa chọn người dịch, song chất lượng của bản dịch cũng như lợi ích của người yêu cầu dịch không được bảo đảm. Hơn thế, dịch thuật lại không
phải là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, với hàng trăm doanh nghiệp đang hoạt động về lĩnh vực dịch thuật trên địa bàn Hà Nội, việc quản lý càng không đơn giản. Khắc phục tình trạng này, Thông tư số 03/2008/TT-BTP ban hành khuyến khích các phòng tư pháp tổ chức đội ngũ cộng tác viên dịch thuật và người dịch là cộng tác viên phải ký hợp đồng dịch thuật với phòng tư pháp.
Tuy nhiên, trên địa bàn Hà Nội chỉ một số quận, huyện, thị xã thực hiện được việc tổ chức đội ngũ cộng tác viên dịch thuật và ký hợp đồng dịch thuật với cộng tác viên. Nhiều quận, huyện lại không thực hiện việc ký hợp đồng dịch thuật đối với cộng tác viên dịch thuật với lý do người dịch hoạt động không ổn định tại một địa
phương. Như vậy, với những trường hợp người tự dịch đến chứng thực bản dịch, cán bộ tư pháp không khỏi băn khoăn,
không chứng thực thì không đúng quy định, nhưng nếu chứng thực thì không kiểm soát được tính chính xác của nội dung văn bản dịch.
Do đó, cần thiết nghiên cứu, đưa ra các quy định cụ thể về tiêu chuẩn, điều kiện của người dịch, trách nhiệm của tổ
chức và hơn hết là thành lập một hội đồng kiểm tra trình
độ dịch thuật (do Bộ Tư pháp chịu trách nhiệm tổ chức) để kiểm tra trình độ dịch thuật của người dịch. Ai có đủ tiêu chuẩn cũng cần được Bộ Tư pháp công nhận tính pháp lý và công bố công khai trên website của Bộ Tư pháp, Sở Tư pháp và niêm yết tại các phòng tư pháp địa phương cho các cơ quan, tổ chức và người dân biết, liên hệ.
Ngoài ra, cần nghiên cứu tiêu chuẩn riêng đối với dịch thuật viên và cộng tác viên dịch thuật bởi nếu chỉ có tiêu chuẩn cho dịch thuật viên thì sẽ lẫn lộn giữa người dịch chuyên nghiệp (chỉ hoạt động nghề nghiệp dịch thuật) và người dịch nghiệp dư (làm thêm ngoài giờ).
